Odbiorniki radiowe retro, cz.20.pdf
(
481 KB
)
Pobierz
078-080_old_radio_cz20.indd
K U R S
Odbiorniki radiowe retro
Regeneracja, uruchamianie i strojenie, część 20
Uruchamianie zasilacza i wzmacniacza małej
częstotliwości w odbiorniku lampowym
Uruchamianie odbiornika niedziałającego od kilkudziesięciu lat jest
o wiele trudniejsze niż jego naprawa, ponieważ podczas naprawy
poszukujemy jednego lub nawet kilku uszkodzonych elementów,
ale jednocześnie zakładamy, że wszystkie pozostałe podzespoły
odbiornika są w pełni sprawne.
Uruchamianie odbiorników
z lampami żarzonymi
szeregowo
Odbiorniki lampami żarzonymi
szeregowo przystosowane były do
pracy przy zasilaniu z sieci energe-
tycznej prądu stałego i przemienne-
go i dlatego nazywane są uniwersal-
nymi. W latach trzydziestych odbior-
niki te pracowały na lampach serii
C, V, U. Po roku 1945 produkowa-
no wyłącznie lampy serii U o coko-
łach analogicznych jak w lampach
serii E11 (seria lamp stalowych),
serii loctalowej U21 oraz o cokołach
nowalowych U80...89. Do najpopu-
larniejszych odbiorników uniwersal-
nych należy polski Pionier i czeski
Talizman z lampami U21 oraz kilka
typów odbiorników produkcji byłej
NRD z lampami nowalowymi serii
U80…89, które były importowane
w latach sześćdziesiątych.
Jak wspomniano na wstępie,
uruchamianie tego typu odbiorni-
ków jest trudniejsze i wiąże się
z ryzykiem uszkodzenia lamp, po-
nieważ np. uruchomienie zasilacza,
mimo jego prostszej budowy, wy-
maga wstawienia wszystkich pozo-
stałych lamp do odbiornika. Dlatego
zanim zdecydujemy się na ten krok
należy sprawdzić bardzo dokładnie
omomierzem obwód żarzenia lamp
(zaczynając od wtyczki sieciowej),
zgodność ze schematem wartości
rezystancji szeregowej w obwodzie
żarzenia lamp oraz stan izolacji
kondensatorów przeciwzakłócenio-
wych. W odbiornikach uniwersal-
nych rolę bezpiecznika pełnią żaró-
weczki oświetlające skalę. Wszelkie
nawet najmniejsze nieprawidłowości
należy bezwzględnie usunąć przed
włączeniem odbiornika do sieci.
W odbiornikach wyposażonych
w lampy serii C stosowano samo-
czynną stabilizację prądu żarzenia
lamp w postaci bareterów i urdo-
xów. Charakterystyki tych elemen-
tów oraz ich budowa zostały omó-
wione w polecanej literaturze [4].
Są to lampy obecnie bardzo trudne
do zdobycia.
Następnie należy sprawdzić omo-
mierzem obwody anod, siatek dru-
gich i następnych, ze szczególnym
uwzględnieniem upływności do
chassis. Polecam szczególnej uwa-
dze wszelkie kondensatory blokujące
rezystory do chassis oraz kondensa-
tory sprzęgające we wzmacniaczu
małej częstotliwości.
Należy zwrócić szczególną uwa-
gę na stan połączeń lutowniczych
w obwodach anodowych i siatko-
wych. Analogicznie, jak dla odbior-
ników wyposażonych w transforma-
tor sieciowy, należy bardzo dokład-
nie sprawdzić obwód anodowy lam-
py głośnikowej oraz transformatora
głośnikowego po stronie pierwotnej
i wtórnej.
Odbiorniki Pionier i Talizman
nie były wyposażone w gniazdo do
dołączenia adaptera. Można jednak
podłączyć adapter lub generator
sygnałowy w celu sprawdzenia ja-
kości pracy wzmacniacza. Należy
pamiętać, że odbiorniki uniwersalne
mają chassis połączone bezpośred-
nio z jednym z przewodów sznura
sieciowego, co zagraża porażeniem
napięciem 230 V podczas urucha-
miania. Dlatego zalecam stosowa-
nie transformatora separującego lub
w ostateczności takie włączenie od-
biornika do sieci, aby chassis znaj-
dowało się na potencjale 0. Moż-
na to łatwo sprawdzić za pomocą
próbnika–śrubokręta z neonówką.
Łatwiejsze i bezpieczniejsze jest
uruchamianie kolejnych stopni od-
biornika, poprzez wkładanie kolej-
nych lamp, ponieważ można spraw-
dzić napięcia na łączówkach lamp
jeszcze przed ich wstawieniem. Po-
zwala to na wcześniejsze zauważe-
nie nieprawidłowości. Podczas uru-
chamiania odbiornika uniwersalnego
nie można tak postępować i dlatego
należy zachować szczególną ostroż-
ność, bowiem bardzo łatwo jest
uszkodzić lampy.
Po uruchomieniu wzmacniaczy
m.cz. należy skontrolować wartość
prądu anodowego lampy głośni-
kowej, a w przypadku stwierdze-
nia przekroczenia wartości katalo-
gowej wstawić inną lampę. Jeżeli
się okaże, że wartość prądu jest
nadal zbyt duża, należy skorygować
punkt pracy lampy (sprawdzić war-
tość rezystancji w obwodzie katody).
Zbyt duża wartość prądu anodowe-
go może spowodować podwyższenie
temperatury uzwojenia anodowego
transformatora głośnikowego. Do-
puszczalne jest przekroczenie prądu
anodowego lamp o 20%.
Należy pamiętać, że odbiorni-
ki lampowe przystosowane były
do zasilania napięciem stałym lub
przemiennym o wartości skutecznej
220 V. Obecnie napięcie przemien-
ne zostało w całej sieci prądu prze-
miennego podwyższone do 230 V
wartości skutecznej, a zatem wartość
ta może jeszcze wzrosnąć o dopusz-
czalną tolerancję 10%, czyli do
wartości 253 V. Biorąc pod uwa-
gę starzenie się elementów należy
przede wszystkim sprawdzić wartość
napięcia żarzenia dla lamp żarzo-
nych równolegle (w odbiorniku mu-
szą znajdować się wszystkie lampy)
78
Elektronika Praktyczna 3/2007
K U R S
Elektronika Praktyczna 3/2007
79
K U R S
Tab. 5. Graniczne wartości napięć
żarzenia
U
żarż.
[V]
znamionowe
U
ż
[V]
Max.
4 3,8 4,2
5 4,75 5,25
6,3 5,985 6,615
12,6 11,97 13,23
20 19 21
25 23,75 26,25
35 33,25 36,75
50 47,5 52,5
55 52,25 57,75
55 52,25 57,75
U
ż
[V]
Min.
mogą być również spowodowane
zbyt małą indukcyjnością dławika
w filtrze zasilacza w wyniku wystą-
pienia zwarcia w części uzwojenia.
Oscylacje takie może spowodować
uszkodzenie opornika upływowego
w obwodzie siatki sterującej lampy
lub upływność kondensatora sprzę-
gającego. Dlatego tak ważne jest
dokładne sprawdzenie stanu izolacji
kondensatora sprzęgającego. Ustale-
nie miejsca pochodzenia oscylacji
można przeprowadzić w ten sposób,
że zwiera się kolejne siatki sterują-
ce do masy zaczynając od wzmac-
niacza napięciowego (jeżeli pracuje
tylko wzmacniacz małej częstotli-
wości).
W lampach podwójnych, jak np.
ECL 11, oscylacje powstają łatwo.
Tendencji do powstawania oscyla-
cji w danej lampie nie można na
ogół wykryć podczas badania lam-
py przyrządem do badania lamp.
Jedynym środkiem zaradczym jest
zamiana lampy lub wstawienie
w obwód siatki sterującej rezystora
o niewielkiej wartości od 100 do
kilkuset omów, zgodnie ze schema-
tem pokazanym na
rys. 38
. Jeżeli
włączenie opornika nie pomoże, to
można zablokować do katody siatkę
sterującą lub anodę lampy konden-
satorem o pojemności 100 pF, ale
nie więcej niż 200 pF. Rezystancja
szeregowa lub kondensator blokują-
cy o niewielkiej wartości nie wpły-
ną na jakość odbioru, może spowo-
dują usunięcie oscylacji w przypad-
ku braku lampy zastępczej.
Podczas zamiany lamp orygi-
nalnych na zastępcze można spo-
dziewać się wzrostu tendencji do
powstawania oscylacji, szczególnie
jeżeli starsze typy lamp zamienimy
na lampy nowocześniejsze o więk-
szym nachyleniu charakterystyki.
Blokowanie anody lampy do chas-
sis kondensatorem o niewielkiej po-
jemności (około 100 pF dobieranej
doświadczalnie) może być skutecz-
nym sposobem usunięcia drgań pa-
sożytniczych.
Oscylacje pasożytnicze mogą być
spowodowane zbyt bliskim ułoże-
niem obok siebie przewodów z ob-
wodów siatek sterujących i anod.
Należy więc sprawdzić ułożenie
wymienionych obwodów.
Najczęściej przyczyną pojedyn-
czych, często powtarzających się
trzasków w głośniku są zimne lu-
towania, zły styk w potencjometrze
regulacji siły głosu lub niekiedy
Rys. 38.
również barwy tonu. Zanieczysz-
czone styki bezpieczników i żaró-
wek oświetlających skalę mogą być
również przyczyną trzasków w wy-
niku krótkotrwałego, niezauważalne-
go optycznie przerywania ich ob-
wodu prądowego.
Pomimo wmontowania do od-
biornika sprawdzonych kondensa-
torów elektrolitycznych mogą być
słyszalne w głośniku zbyt intensyw-
ne tętnienia sieci. Przyczyną jest
najczęściej wadliwe ekranowanie
obwodów detektora i siatek steru-
jących oraz najczęściej zimne luto-
wanie przewodu ekranu do chassis
w obwodach siatek sterujących.
W odbiornikach starszych typów
stosowane były pentody bezpo-
średnio żarzone (np. AL1). W ce-
lu zmniejszenia tętnień przedosta-
jących się przez obwód żarzenia
włączano równolegle do włókna
żarzenia potencjometr o oporności
około 100 V. Suwak potencjometru
połączony był z masą lub oporni-
kiem ujemnego napięcia polaryza-
cji. Przez odpowiednie ustawienie
suwaka można obniżyć znacznie
amplitudę tętnień słyszaną w gło-
śniku.
Mieczysław Laskowski
oraz wartość prądu żarzenia w od-
biorniku uniwersalnym. W
tab. 5
i
6
podano wartości znamionowe i war-
tości dopuszczalne napięć i prądów
żarzenia dla różnych typów lamp
stosowanych w odbiornikach.
Należy pamiętać, że przekracza-
nie maksymalnych wartości napięć
lub prądów żarzenia zwiększa zu-
życie katody danej lampy. W przy-
padku stwierdzenia przekroczenia
wartości dopuszczalnych dla danego
typu lampy (określonych w tabeli),
należy po zmierzeniu prądu w ob-
wodzie pierwotnym transformatora
włączyć dodatkowy opornik redu-
kujący nadwyżkę napięcia. Należy
bowiem odbiornikowi zapewnić pra-
widłowe warunki zasilania, na jakie
był zaprojektowany. Czynności te
należy wykonywać przy wszystkich
pracujących lampach.
Usuwanie niepożądanych
oscylacji
Pracę wzmacniacza m.cz. mogą
niekiedy zakłócać niepożądane
oscylacje słyszalne wyraźnie w gło-
śniku. Mogą one wystąpić zarówno
w obwodach wysokiej, jak i niskiej
częstotliwości. Przyczyną oscylacji
we wzmacniaczu m.cz. może być
zbyt mała pojemność drugiego kon-
densatora elektrolitycznego w filtrze
zasilacza. W celu wyeliminowania
tej przyczyny należy dołączyć rów-
nolegle do drugiego kondensatora
sprawny kondensator o pojemno-
ści np. od 10 do 16 µF. Oscylacje
Polecana literatura uzupełniająca:
1. H. Borowski – Zasilacze. Wy-
dawnictwo Komunikacyjne. War-
szawa 1957r.
2. K. Lewiński – Naprawa i stro-
jenie odbiorników radiowych.
WKŁ 1961r.
3. T. Masewicz – Radiotechnika dla
praktyków i radioamatorów. WKŁ
1957r.
4. M. Maruszewska, J. Sawicki –
Radiomechanika. PZWS 1958r.
5. Z. Rossochacki – Samodzielna
naprawa odbiornika. Część I, II.
Radioamator nr 6, 7/1955r.
6. W. Trusz –. ABC naprawy odbior-
ników radiowych. WKŁ.1964r.
Tab. 6. Graniczne wartości prądów
żarzenia
I
żarż.
[mA]
znamionowe
I
ż
[mA]
Min.
I
ż
[mA]
Max.
25 22,5
27,5
50 45
55
100 90
110
200 180
220
300 270
330
80
Elektronika Praktyczna 3/2007
Plik z chomika:
mtx32
Inne pliki z tego folderu:
Odbiorniki radiowe retro, cz.1.pdf
(3093 KB)
Odbiorniki radiowe retro, cz.10.pdf
(3368 KB)
Odbiorniki radiowe retro, cz.11.pdf
(2379 KB)
Odbiorniki radiowe retro, cz.12.pdf
(413 KB)
Odbiorniki radiowe retro, cz.13.pdf
(2279 KB)
Inne foldery tego chomika:
Audio i akustyka hasło nick
Dyskretne przekształcenie Fouriera
Elektronika hasło nick
filmy
FPGA
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin