Doktryny polityczno prawne. Wykład 6.
10 listopada 2010
10 XI 2010
Doktryny polityczno prawne
Wykład 6.
Husytyzm
W Europie kształtuje się doktryna krytykująca kościół i papieża. Marsyliusz z Padwy i wielu innych. Dalej wydarzenia w Anglii pod koniec XIV i przełom XIV i XV wieku bunt chłopski w Anglii i przyniósł do siebie Hieronim z Pragi. Wracając do Czech przekazuje informacje o klimacie w Anglii człowiekowi który w Pradze odgrywał już sporą rolę. Jan Hus popularny kaznodzieja, prof. Uniwersytecki prezentował ukryte aspiracje czeskie. Zjawisko husytyzmu w Czechach i w Polsce choćby w Krakowie znaczącą rolę odgrywało mieszczaństwo narodowości niemieckiej. W takich warunkach łatwo o napięcia narodowościowe. Hus łączy element narodowy i religijny w jedną całość i przedstawia w formie zwartej koncepcji. Rzecznik sekularyzacji dóbr kościelnych, języka narodowego w mszy, komunia pod obiema postaciami, odrzucenia handlu odpustami, co było handlowym podejściem do odkupienia grzechów zupełne zaprzedanie ideałów chrześcijaństwa poprzez wykupywanie grzechów przyszłych. Program Jana Husa spotkał się z reakcją soboru w Konstancji na pograniczu niemiecko szwajcarskim który to sobór wezwał Husa do uzasadnienia i test. Burzliwy proces list żelazny króla. Sobór ten miał zająć się wieloma ważnymi kwestiami. Nauka zostaje potępiona a jego spalono na stosie jako heretyk. W Czechach wybucha w następstwie powstanie. Husytyzm staje się programem religijnym społecznym i zjawiskiem militarnym. Więcej w podręczniku. Kontrakty bazylejskie kończą które wytrąca katolicyzm z Czech i jest to obszar nowej religii zbliżonej do narodowej. W XIX XX wieku Czechy podległy laicyzacji daleko idącej.
Myśl polska wieków średnich
W podręczniku bardzo syntetyczne ujęcie. Anonim, Kadłubek, Długosz. Na przełomie XIV I XV największy wpływ mają tendencje związane z ludźmi powiązanymi z uniwersytetem krakowskim. Jeden z nich niejako twórcom prawa międzynarodowego. Podstawy polskiej racji stanu. W tym samym czasie Grzegorz z Sanoka przeciwnik scholastyki odrzucający prawo natury na rzecz stanowionego. Wreszcie Jan Ostroróg. Tezy znane u Arystotelesa i radykalnych przedstawicieli doktryny krytycznej wobec kościoła wielce patriotyczne działo. Na grunt polski transponuje zasadę że równy cesarzowi jest król polski. Domagał się wprowadzenia obowiązku wojskowego wyeliminowania sądownictwa niemieckiego etc.
Renesans
Na początku mamy pewien kłopot. Pytanie czy renesans to etap średniowiecza czy nowożytności. Czas bardzo niejednoznaczny. Renesans humanizm to okres przejściowy buforowy. Czasy nowożytne to na pewno od rewolucji w Europie bo te mechanizmy myślowe są typowe dla nowożytności. Samo pojęcie renesansu. Odrodzenie. Humanizm. Reformacja. Oczyszczenie z naleciałości wieków średnich. Kopernik który był polakiem jako poddany króla polskiego Frombork poddany biskupa lidzbarsko warmińskiego. Podaje się go w historii cywilizacji jako najwybitniejszy przedstawiciel. Wielkie wyprawy geograficzne w nieznane. Dla umysłu ludzkiego było to niesłychanie inspirujące. Igła i magnes który wskazywał kierunek, galera etc.
Erazm z Rotterdamu
Jego pochwała głupoty. Człowiek instytucja prezentujący nowoczesne idee tego czasu. Odpowiednik listu zacofańców. Tworzono klimat intelektualny. Słowa bardzo charakterystyczne. Prędzej przeboleje gdyby zginął cały Szkot (scholastyk) z kilkoma takimi jak on niż gdyby zginął jeden Cyceron etc. Podobny dylemat mamy dzisiaj słuchając nauki kościoła, bardziej dostrzegamy wroga niż przyjaciela. Nie tylko duchowość ale wytykał wiele błędów czy to kościoła czy papieża. Czystej wody pacyfista. Wystąpienia te przygotowywały grunt dla właściwej reformacji.
Marcin Luter
Za twórcę reformacji uważa się Marcina Lutra. Postać bardzo skrajna i niejednoznaczna. Kiedy na grunt niemiecki przybywa wysłannik papieski z misją zbiórkę na bazylikę Piotrową którą dziś podziwiamy. W odpowiedzi na tą postawę Luter wygłasza swoją tezę i od tego zaczyna się sprzeciw. Radzi odrzucić doktrynę papieża i podjąć studia nad pismem świętym. Postuluje wprowadzenia języka narodowego do biblii. Mówi , że człowiek z natury jest zły więc wymaga surowego zwierzchnictwa państwa bowiem władza władcy świeckiego podchodzi od boga. Teza o sekularyzacji dóbr kościelnych. Wszystkie dobry należy przekazać. Chłopi rozumieli przekazanie dla nich. Chłopi szli z hasłami Lutra na ustach i tu się pomylili. Piszę bowiem Luter list przeciw zbójeckim i morderczym chłopom. Duchowieństwo należy pozbawić dóbr ale nie na rzecz chłopstwa. Luter działał w otoczeniu szeregu ludzi. Tomasz Münzer tworzy gminę niczym tą pierwotną. Przedsięwzięcia to upada a on skazany zostaje na śmierć. Reformacja przenosi się na grunt Szwajcarii. Ulrich Zwingli. Praca o prawdziwej i fałszywej religii. Luter początkowo dla ruchu reformacji domagał się tolerancji a osiągając już pewien zakres zaczynały się stawać wyjątkowo nietolerancyjne. Dalej Jan Kalwin kontynuator Zwinglego. Autor wychowania chrześcijańskie i działa tworzące CORPUS REFORMATORUM Jan Kalwin na terenie Genewy z gorliwością głosił swoje nauki. Stworzył tam demokratyczną gminę o cechach teokratycznych. Władzę sprawowali ci których zbiorowość namaściła do sprawowania władzy absolutnej. Z kalwinizmem wiąże się purytanizm. W USA się to rozwinie. Na gruncie myśli kościelnej ukształtuje się tendencja kościoła reformowanego. Niemcy, Francja, Szwajcaria, Anglia ale też polska przedrozbiorowa. Wojny religijne. Wyznanie dominujące. Do tego wrócimy jeszcze.
Doktryna realizmu politycznego Machiavellego
Potocznie mówimy o poglądach makiawelicznych. Postawa raczej rozumiana negatywnie. Jest to ten myśliciel który nie wierzy w czystą relację między zasadą moralną a naszym postępowaniem. Decydując się na udział w polityce bierzesz pod uwagę to że nie będzie to czysta gra. Ludzie z natury raczej są źli aniżeli dobrzy. Skoro tak to musimy brać pod uwagę en czynnik. Ktoś kto będzie kierował społeczeństwem ideałów to popełni błąd bo ludzie tacy są. On sam żyjąc w republikańskiej Florencji poznał dobrze politykę. Do władzy dochodzi rodzina Medyceuszy lekarzy którzy poprzedników odsunęli od władzy. Jako banita mieszka pod Florencją i przejawia się AM jego talent pisarza pisząc Księcia. Zawsze marzył o powrocie do polityki ale nie było mu to dane. W księciu wypowiada słowa definiujące realizm polityczny. Więcej w podręczniku. Sprawując władzę należy stosować metodę lwa i lisa. Siła i zręczność. Trwałość argumentu siły w polityce. Propagował ideę armii narodowej. We Włoszech wtedy działały armie zaciężne były wojny w których przez trzy lata zginęły dwie osoby i jedna przypadkiem. Motyw patriotyzmu ma pchać ludzi na śmierć. Ucieleśnienie renesansu. Ideały odkładano na bok. Negatywna ocena natury człowieka służy konstrukcji władzy absolutnej księcia.
Doktryna suwerenności monarszej
Władza najwyższa w stosunku do obywateli i poddanych nie związana prawami. Inny uczony francuski. Wojna religijne między katolikami hugenotami. W tym kontekście władze królewską trzeba było wzmocnić by mógł on jednym i drugim dyktować warunki. Skonstruuje doktrynę suwerenności. Władza suwerenna ma prawa do stanowienia prawa wojen urzędników bicia monety decydowania o wszystkich sprawach społeczeństwa z odstępstwami od nakładania podatków co związane jest ze stanami generalnym. Definiuje państwo jako sprawiedliwy rząd nad wieloma rodzinami nad ich własnością z władzą suwerenną na czele. Od Arystotelesa ustrój mieszany był najlepszym. Bodinus dodaje, że to rozumowanie jest błędne. Mówi , że albo jest się suwerenem i ma się władzę albo nie. Albo w ręku monarchy albo grupy albo większości. Władza suwerenna staje się obrazem boga na ziemi. Uprawnienia są absolutne. Pozycja kościoła także więc podlega monarchy. Mówi się, że po Machiavellim to najwybitniejszy przedstawiciel XVI wieku. Mówi że mądry władca decyzje podejmie zapoznając się ze społeczeństwem i ogranicza możliwość buntu.
Utopia
Mówi się, że kluczowe dzieła Platona państwo i prawo mają idee utopijne. Bazują na ustroju którego nigdzie nie znajdziemy. Tworząc to dzieło znał niewielką część świata. Na przełomie XV i XVI wieku horyzonty poszerzono. Podobnie jak Aleksander Macedoński. Zupełnie nowa perspektywa, podobnie jak ta o której pisał Lem przy utopii kosmicznej. W Anglii mówi się, że owca zżarła chłopa bo okazała się ważniejsza od chłopa. Wystarczyło ogrodzić Polę a reszta chłopstwa okazała się niepotrzebna. Tomasz Morus autor pierwszej renesansowej utopii był nieprzeciętnie inteligentny. Klasyczny człowiek tej epoki. Korespondował z Erazmem i innymi. Przeciwstawił się rozwodowi króla co go doprowadziło do ołtarza. Napisał on swoją utopię. Opowieść o tym co nie istnieje. Zaistniało to w opowieściach żeglarzy którzy opowiadali historię z każdym kieliszkiem coraz barwniejsze. Wszystko jest wspólne, wszyscy są równi, wszyscy mają tyle samo nic nie jest niczyje i wszystko jest wszystkich. Każdy ma tyle dóbr ile potrzebuje. Obraz ten jest tak kolorowy, że wątpimy w jego prawdziwość. Jest to nierealne bo komunizm udowodni, że równość wcale nie gwarantuje szczęścia. Różnimy się. Komunizm stworzył cały system który miał formować ludzi w ramach tej gdzieś wyobrażonej przez kogoś utopii. Zrównywanie ludzi nie jest możliwe. Komunizm pokazał, że trzeba zbudować aparat który do tej równości nas przymusi.
Franciszek Bacon
Inna utopia renesansowa. Autor dwóch najważniejszych Prac. M.in. nowej Atlantydy. Zafascynowany możliwościami odkryć technicznych sądził, że tym zagwarantujemy ludziom panowanie nad przyrodą. W nowej Atlantydzie centralnym elementem dom Salomona. Starożytnego żydowskiego króla i mędrca kogoś kto ma umysł zbudowany odpowiednio i myśli jak ułatwić i usprawnić życie człowieka, tam tworzy się wynalazki i aplikuje do życia człowieka. Struktura państwa jest patriarchalna. Kraj oddzielony jest od cudzoziemców. Podróże zagraniczne miały być reglamentowane. Znów socjalizm. Władca przedsięwziął to z uwagi przed wymieszaniem kultur w socjalizmie chroniono nas przez blichtrem zachodu.
Tomasz Campanella
Włoski dominikanin, 27 lat spędził w więzieniach świętej inkwizycji i tam pisze swoje państwo słońca, wyobrażenie o państwie idealnym. Podstawa zasadza się do wspólności dóbr ideał wczesno chrześcijański. W tym okresie tworzenie utopii było bardzo popularne. Oddziaływało to na późniejsze pokolenia.
Polska myśl polityczna złotego wieku
Złoty wiek, nazwa wskazuje, że działy się wielkie rzeczy. Kształtuje się parlamentaryzm, demokracja szlachecka i tolerancja w tym także religijna kiedy w żadnym z państw europejskich nie było o niej mowy. Pisarze polityczni. Poglądy starożytnych niesmak w związku z tym co widzi się w tym czasie w Watykanie co mogło by podważyć głęboko wiarę polaków. W tych warunkach postulat silnej władzy królewskiej jest postępowy. Niejako demokracja wolna elekcja liberum veto była przesłanką słabości kiedy państwo funkcjonuje w otoczeniu monarchii absolutnych. Już mamy przejawy myśli która ujawni się w oświeceniu. Ściągają wtedy żywe centra intelektualne choćby arianie i wszyscy ci którzy uciekają z innych krajów europejskich. Zepsucie kościoła kłuło w oczy i pojawia się kontrreformacja. Piotr Skarga i kazania sejmowe. Jest to najwyższa adoracja ojczyzny.
Nowożytność
Formowanie się tej ideologii. Jest to gdzieś koniec renesansu rewolucja w Niderlandach. Wielkie rewolucje mieszczańskie Niderlandy i Anglia. Lata 80 i 90 w Niderlandach XVIII wieku. Wtedy jest to prowincja Hiszpańska gospodarczo bardzo rozwinięta. W końcu wieku XVI flota Niderlndów zależnych od Hiszpanii była większa niż łączna francuska i angielska. Był to naród żeglarzy z morza odzyskał swoje ziemie. Nowa struktura władzy na terenie. Praca czołowego teoretyka tego obszaru Grocjusza najlepiej ten czas określa. W 1625 roku wydał O PRAWIE WOJNY I POKOJU stał się twórcą nauki prawa międzynarodowego. Rewolucja angielska. O tym powinniśmy już wszystko wiedzieć. Republika angielska. Okres wielkiej rebelii GREAT REBELLION w odróżnieniu od chwalebnej rewolucji. GLORIOUS REVOLUTIUN. Proces ten znamionuje czasy nowożytne i państwo burżuazyjne. Tutaj tylko najznamienitsze dzieła. Obok Spinozy to dzieło Grocjusza. Szkoła prawa natury. Kategorie intelektualne; stan natury, umowa społeczna i władza sprawowania w ramach państwa. Stan natury okres przed państwowy. Zależy od tego jak oceniamy naturę człowieka. Jeśli przyjmiemy że człowiek dobry to i stan natury jest dobry. Inaczej jeśli człowieka uznamy za złego. Stan natury jest wtedy stanem walki. Grocjusz prezentuje ten stan jako pełen napięć. Toczy się wojna która kończy się zawarciem porozumienia. A przecież PACTA SUNT SERVANTA. Umowy raz zawiązanej się dotrzymuje. Grocjusz mówi, że obok tej zasady nie należy wyrządzać krzywdy szkody innemu a jeśli już o zrobiłeś to musisz to naprawić zrekompensować.
Tomasz Hobbes
W niesłychanie napiętym okresie wikła się w spory. W rezultacie zmuszony jest to emigracji. Emigruje na tereny Francji gdzie znajduje się cześć rodziny królewskiej. Pilnie obserwuje to co się w Anglii dzieje. Pisze swoje czołowe dzieło LEVIATAN bywa, że korporacje przyjmują nazwę LEVIATAN. Hydra morska bestia. Zdaniem Hobbesa człowiek z natury jest taką bestią bardziej skłonną do złego niż dobrego. Mówi, że w stanie natury ujawniali skłonność do agresji. Stan natury wojny każdego z każdym. Człowiek ma jednak tylko emocje które skłaniają do agresji ale i rozum. Cena jaką płacimy za bezpieczeństwo zachowania życia to ograniczenie wolności. Umowa społeczna ma sens wtedy kiedy daję władzę władcy silnemu. W tym czasie Cromwell był dyktatorem protektorem. Kolejna faza rewolucji angielskiej i Locke na następnych zajęciach.
1
katybekier