Protel 99se +kurs (11).pdf

Kurs Protela

Spotkanie 11

Na kolejnych spotkaniach zaprojektujemy płytkę do przystawki uruchomieniowej i przy okazji znów się czegoś nauczymy. Omówimy

też sprawę wydruków. Komplet materiałów do opisanych ćwiczeń można znaleźć na naszej stronie internetowej w projekcie

Przystawka.ddb.

Schemat przystawki w wersji odręcznej po−

kazany jest na rysunku 57a . Na podstawie

tego szkicu narysowałem w Protelu schemat,

pokazany na rysunku 57b .

Ten prosty układ zostanie umieszczony

w niewielkiej obudowie z tworzywa sztucz−

nego. Tylna ścianka obudowy zostanie wy−

korzystana jako radiator − zamiast plastiko−

wej wkładki będzie tam umieszczony odpo−

wiedniej wielkości kawałek blachy alumi−

niowej o grubości 1...1,5mm, więc trzeba

odpowiednio ustawić na płytce tranzystor

MOSFET.

Projektując płytkę trzeba też zadbać, by

obwody wiodące znaczne prądy zawierały

szerokie ścieżki lub pola miedzi.

Jeśli chodzi o diodę LED, zostanie ona

umieszczona na płycie czołowej i dołączona

za pomocą przewodów, więc na płytce wy−

starczyłyby jakkolwiek umie−

szczone dwa otwory. Ja od razu,

rysując schemat, przypisałem

diodzie D1 obudowę oznaczoną

D4 (odstęp punktów 400mil),

by między nóżkami w razie po−

trzeby można było przeprowa−

dzić ścieżki.

Dwa przełączniki też będą

dołączone przewodami, więc

też można przypisać im dowol−

ne obudowy. Ja zdecydowałem

się na obudowę oznaczoną T2

w jednej z moich starszych bi−

bliotek. Pierwotnie była to alter−

natywna obudowa dla zwykłego

tranzystora w obudowie TO−92.

Ponieważ nie miałem do−

tychczas w bibliotece „schema−

towej” symbolów przełączni−

ków, na poczekaniu wykonałem

dwa: przełącznik trzypozycyjny

(3POZ) i dwupozycyjny

(2POZ). Po skończeniu rysowa−

nia schematu „podłożyłem” pod

niego ramkę.

Płytka

Mając gotowy schemat, stworzyłem nowy

arkusz „płytkowy” – dokument PCB ( F– N )

i najpierw w warstwie KeepOutLayer ręcznie

narysowałem na nim obrys płytki odpowie−

dni do obudowy. Będzie to, płytka jedno−

stronna o wymiarach około 53x37mm

z dwoma otworami o średnicy 3,2mm w od−

stępie 41mm. Zaznaczyłem te otwory i ob−

szary, gdzie nie powinno być elementów ani

ścieżek. „Surowa” płytka pokazana jest

na rysunku 58a . Rysując obrys, prze−

łączałem jednostki klawiszem Q z ca−

lowych (milsów) na metryczne (mili−

metry), mając wcześniej ustawiony

skok kursora równy 25mil.

Po wykonaniu obrysu płytki przełą−

czyłem się na schemat. Mając na ekranie

otwarty schemat, poleceniem D− P ( De−

sign, Update PCB ) wrzuciłem bez problemu

wszystkie elementy na płytkę (obok płytki).

Upewniłem się, że włączone jest sprawdzanie

bieżące − On−line DRC : T– D oraz D– O .

Potem patrząc na schemat i analizując ob−

wody przepływu prądu, po kilku próbach

ręcznie ustawiłem elementy, by było jak naj−

mniej skrzyżowanych „nitek” połączeń (Con−

nections). Przewidziałem od razu przebieg

kluczowych szerokich ścieżek, gdzie będą

Rys. 57a

Rys. 57b

Rys. 58a

Elektronika dla Wszystkich

Kurs Protela

płynąć znaczne prądy i od razu zdecydowa−

łem, że na płytce będzie jedna krótka zwora

ze źródła tranzystora do kondensatora C3.

Tranzystor mocy umieściłem przy tej krawę−

dzi płytki, obok której umieszczony będzie

radiator. Wstępny układ elementów pokaza−

ny jest na rysunku 58b .

czyć (wybrać, podświetlić, wyselekcjono−

wać), klikając na nie z wciśniętym klawi−

szem Shift ( Shift + kliknięcie). Jeśli elementy

są rozmieszczone luźno, można też kliknąć

i trzymając klawisz myszy przeciągnąć kur−

sor, zaznaczając prostokąt – objęte nim ele−

menty zostaną wybrane i zaznaczone. Można

też zaznaczyć naciskając klawisze E– S lub

krócej po prostu S i wybrać opcję (np. Inside

Area ). Polecam dwa pierwsze sposo−

by: Shift +kliknięcie oraz przeciąga−

nie myszą.

Zaznacz więc prze−

łączniki J1 i J2, jak po−

kazuje rysunek 59

i podwójnie kliknij na dowolnym

z zaznaczonych punktów, by otwo−

rzyć okno z właściwościami tego

punktu. Ponieważ chcemy zmienić

właściwości nie tylko tego punktu,

więc koniecznie kliknij przycisk

Global , by rozwinąć szersze okno.

Okno to wręcz przeraża wielu po−

czątkujących, ale Ty jak zwykle zachowaj

spokój.

Okno wcale nie jest straszne, a za to oka−

zuje się niezmiernie pożyteczne, oferując nie−

samowite możliwości, z których zresztą bę−

dziesz wykorzystywać tylko malutką część.

Najpierw zastanów się, co chcemy zmie−

nić: średnice i otwory we wszystkich punk−

tach obu zaznaczonych elementów. Wpisz

(dwukrotnie) średnicę punktu np. 120mil

i (raz) średnicę otworu, np. 40mil w odpowie−

dnie okienka. Na rysunku 60 odpowiednie

okienka zaznaczyłem kolorem niebieskim.

Zwróć uwagę, że automatycznie zostały za−

znaczone odpowiednie okienka z prawej stro−

ny − co ja zaznaczyłem kolorem żółtym. Zna−

czy to, że do wszystkich zmienianych punk−

tów skopiowane zostaną te zaznaczone atry−

buty: zmienione zostaną rozmiary punktów

i średnice otworów.

Tym sposobem poznałeś przeznaczenie

okienek z prawej strony ramki – określasz tu,

co będzie zmieniane.

Na razie jeszcze nie ustaliłeś, jakich

obiektów (punktów lutowni−

czych) dotyczyć będą zmia−

ny. Czy wszystkich punktów

na płytce? Nie, w tym przy−

padku tylko punktów dwóch

przełączników. Aby nie

zmienić wszystkich punktów

na płytce, celowo zaznaczyli−

śmy tylko te dwa elementy

(dokonaliśmy selekcji). I te−

raz dzięki temu zaznaczeniu

selektywnie dokonamy

zmian. Pomoże nam w tym

środkowy rząd okienek.

Wcześniej zwróć uwagę, że

lewe okienko Selection jest

zaznaczone (dlatego, że klik−

nięty punkt należy do wybra−

nych elementów) − zaznaczyłem to na rysun−

ku kolorem zielonym.

Skoncentruj się: chcemy zmienić wszyst−

kie punkty obszaru selekcji . Informujemy

o tym program, klikając strzałkę przy środko−

wym okienku Selection i wybierając Same ,

jak pokazuje rysunek 61 . Masz do wyboru

trzy możliwości: albo zmieniasz obiekty ma−

jące takie same atrybuty ( Same ), albo dowol−

ne, jakiekolwiek ( Any ), albo też różne ( Dif−

ferent ) od atrybutu klikniętego obiektu.

Rys. 58b

Rys. 61

Przed poprowadzeniem ścieżek trzeba

wprowadzić szereg zmian. Przede wszystkim

trzeba powiększyć punkty lutownicze, do

których przewodami zostaną dołączone prze−

łączniki J1 i J2.

My w środkowym oknie Selection wybie−

ramy Same , żeby zmiany dotyczyły tylko

składników (punktów) zaznaczonych – o ta−

kim samym atrybucie, jak w lewym okienku.

Inaczej mówiąc − wszystkich zaznaczonych

punktów.

To naprawdę nie jest trudne. Przeanalizuj

to jeszcze raz: W lewym rządku okienek

wpiszesz, co chcesz zmienić. Jeśli zmiany

dotyczą jednego punktu, masz tylko ten jeden

rządek okienek (bo nie klikniesz przycisku

Global ). Przy zmianach globalnych, w pra−

wym rządku okienek zostanie zaznaczone,

które atrybuty zostaną zmienione w in−

nych elementach podlegających zmianie.

Natomiast środkowy rząd okienek wykorzy−

stasz, żeby określić, jakie składniki (punkty)

mają podlegać zmianie. Zwróć uwagę, że na

początku we wszystkich środkowych okien−

kach masz opcję Any , co oznacza, że domy−

ślnie zmiany dotyczą wszystkich składników.

W środkowych okienkach możesz dowolnie

wybierać opcje Any, Same, Different , i wła−

śnie w ten sposób określisz precyzyjnie,

które punkty zostaną zmienione.

Często wykorzystasz tu możliwość wcze−

śniejszej selekcji, czyli wybrania jednego lub

kilku elementów bibliotecznych.

Jak widzisz, okno globalnych zmian daje

Ci mnóstwo możliwości. Ale to jeszcze nie

koniec. W prawym dolnym rogu masz bardzo

ważne okienko Change Scope . My nie chce−

my zmieniać All FREE primitives − wszyst−

kich wolnych, czyli niezwiązanych składni−

ków (punktów, które nie wchodzą w skład

elementów bibliotecznych, np. zostały umie−

szczone poleceniem P−P ). My chcemy zmie−

nić właściwości wszystkich składników, tak−

że tych związanych, wchodzących w skład

elementów bibliotecznych. Dlatego koniecz−

nie musimy zmienić opcję w okienku Chan−

ge Scope na All primitives .

Po kliknięciu OK pokaże się małe okien−

ko z bardzo ważną informacją: ile dodatko−

wych elementów będzie zmienionych. Rysu−

nek 62 pokazuje, że w tym przypadku będzie

to pięć dodatkowych elementów. Kliknij Ye s

i ewentualnie rozsuń elementy, jeśli powstał

konflikt, jak na rysunku 63 .

Punkty i punkciki

Przy tego typu operacjach będziemy korzy−

stać z selekcji, czyli wybiórczego zaznacza−

nia niektórych elementów. W dalszej części

kursu będę wymiennie używał określeń za−

znaczenie i selekcja. Elementy można zazna−

Rys. 59

Rys. 60

Elektronika dla Wszystkich

Kurs Protela

Okienko z rysunku 62 z liczbą zmienia−

nych elementów jest naprawdę ważne, bo

od razu zorientujesz się, czy czegoś nie

przegapiłeś. Jeśli przykładowo wcześniej

nie zmieniłbyś zawartości okienka Change

Scope , w okienku z rysunku 62 otrzymał−

byś informację, że zostanie zmienionych 0

dodatkowych elementów. Jeśli z kolei

w środkowym okienku Selection zamiast

Same , pozostawiłbyś Any , otrzymałbyś in−

formację o zamianie 43 elementów i pro−

gram zmieniłby właściwości wszystkich

punktów. Dzięki zaznaczeniu potrzebnych

elementów i wybraniu opcji Same zmieni−

łeś tylko to, co chciałeś.

Rys. 65

Rys. 62

znaczenia (selekcji) elementów podlegają−

cych zmianie. Tabelka po zmianach będzie

wyglądać, jak na rysunku 64 . W środko−

wym okienku X−Size zaznaczyłem Same , że−

by zmienione zostały elementy, które wcze−

śniej miały wielkość 80mil. Wybrałem też

Same w środkowym okienku Shape (kształt),

żeby program nie zmienił kwadratowych

punktów tranzystora, które też mają wiel−

kość 80mil. Po dokonaniu zmian program

zasygnalizuje naruszenie reguł w elemencie

C3. Słusznie, odstęp wynosi teraz tylko 10

milsów. Zmieńmy to.

Osoby przyzwyczajone do Autotraxa ma−

ją kłopoty ze zmianą punktów tylko jednego

elementu. Rzeczywiście Protel nie oferuje

specjalnej opcji zmiany punktów w obrębie

jednego elementu. Ale nie jest to żadna wa−

da. Trzeba się tylko przyzwyczaić do innego

sposobu pracy. Po prostu najpierw trzeba za−

znaczyć potrzebny element (np. Shift+klik−

nięcie), w tym przypadku kondensator C3.

Potem trzeba kliknąć podwójnie na jeden z

punktów i otworzyć tabelkę właściwości

(globalnych). Trzeba zmienić opcję Any na

Same w środkowym okienku Selection

i opcję w okienku Change Scope . Na pozór

odwrotne wartości wpisane w okienkach X−

Size oraz Y−Size wynikają z tego, że element

został wcześniej odwrócony o 90 stopni − za−

znaczyłem to czerwoną linią ( Rotation

A teraz dla wprawy pozmieniajmy właści−

wości jeszcze innych punktów. Przykładowo

większość punktów ma średnicę 80mil.

Zmieńmy ją na 90mil. Podwójne kliknięcie

na dowolny z takich

punktów otworzy

okno właściwości,

które poszerzysz,

klikając przycisk

Global .

Chcemy zmie−

nić tylko rozmiary

wszystkich punk−

tów okrągłych, ma−

jących wcześniej

średnicę 80mil.

Tym razem nie do−

konujemy więc za−

Rys. 63

Rys. 66

Rys. 64

Rys. 67

Elektronika dla Wszystkich

Kurs Protela

90.000 ). Po zmianach tabelka będzie wyglą−

dać jak na rysunku 65 , a po zatwierdzeniu

i usunięciu zaznaczenia (odznaczenie) kon−

densatora, punkty będą wyglądać jak na

rysunku 66 .

Zmieńmy jeszcze dla nabrania wprawy

punkty lutownicze tranzystora T1. Trzeba go

zaznaczyć (Shift+kliknięcie) i podwójnie

kliknąć na którymś punkcie. Wygląd tabelki

po zmianach pokazuje rysunek 67 .

Zaznacz jeszcze punkty lutownicze ozna−

czone A, B, C, D. W tych obwodach będą

płynąć znaczne prądy, więc możemy po−

większyć te punkty i ich otwory według ry−

sunku 68 .

A teraz zadanie domowe: koniecznie

poćwicz zmiany wielkości, kształtu i śre−

dnicy otworu punktów lu−

towniczych. Dobrze utrwal

sobie w pamięci sposób

zmiany punktów tylko

w jednym elemencie − bę−

dziesz często przeprowa−

dzał takie zmiany.

Ja po wprowadzeniu opi−

sanych zmian staranniej

ustawiłem elementy i zaczą−

łem prowadzić te ścieżki,

które trzeba poprowadzić

ręcznie. Resztę zrobi potem

automat.

R y s . 6 8

Piotr Górecki

Elektronika dla Wszystkich

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: