Instytucje Unii Europejskiej.docx

Instytucje Unii Europejskiej 2009/10

Zagadnienia Egzaminacyjne:

1.       Powstanie i rozwój (reformy włącznie z Traktatem Lizbońskim ) Wspólnot Europejskich i UE.

2.       Charakter Prawny Wspólnot Europejskich i UE.

3.       Problem Suwerenności państw członkowskich UE.

4.       Przekazanie prawa do wykonywania kompetencji z poziomu państwa na poziom wspólnot.

5.       Zasady podstawowe prawa Wspólnotowego (pierwszeństwa, pomocniczości, proporcjonalności, bezpośredniości, niedyskryminacji, ochrony praw człowieka, etc).

6.       Zasady Systemu instytucjonalnego wspólnot europejskich.

7.       Organy i instytucje główne wspólnot europejskich.

a)      Parlament Europejski

b)      Komisja Europejska

c)       Rada

d)      Europejski Trybunał sprawiedliwości i Sad Pierwszej Instancji

e)      Trybunał Obrachunkowy

- skład, funkcje i kompetencje

8. Organy pomocnicze:

a)      Komitet regionów

b)      Komitet ekonomiczno-spoelczny

- skład, funkcje i kompetencje

9. Jedyny Organ UE – Rada europejska (skład, funkcje i kompetencje)

10. Organy wyspecjalizowane:

a)      Rzecznik Praw obywatelskich UE

b)      Europejski Bank Centralny

Przyczyny integracji po II Wojnie Światowej:

1. Przyczyny polityczne:

- podział na strefę wpływów radzieckich i Europy Zachodniej

- strach/nieufność wobec imperium radzieckiego (zimna wojna, żelazna kurtyna)

- co zrobić, by tragedia wojny się nie powtórzyła?

- sposób na „uspokojenie” Niemców – poddanie kontroli niezależnych organizacji międzynarodowych wydobycia węgla i produkcji stali w Niemczech. Niemcy były przychylne temu pomysłowi, ponieważ po wojnie były izolowane na arenie międzynarodowej – szansa powrotu jako ważny partner

2. Przyczyny gospodarczo-ekonomiczne:

- chęć odbudowania wspólnymi siłami zrujnowanych gospodarek (wyłączenie krajów Europy Środkowo-wschodniej – strefa wpływów radzieckich)

Kalendarium:

- 18.04.1951 – podpisanie Traktatu Paryskiego przez Belgię, Holandię, Luksemburg, Niemcy, Francję i Włochy – powstanie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS),

- celem tej organizacji międzynarodowej było powołanie do życia wspólnego rynku surowców i produktów przemysłu węglowego i stalowego.

- potrzebna  była również ratyfikacja zgodnie z indywidualnymi wymogami konstytucyjnymi,

- 23.07.1952 – Traktat Paryski wszedł w życie,

- został zawarty na okres 50 lat (wygasł 22.07.2002),

- współpraca układała się bardzo dobrze.

- połowa lat ‘50: kontrola wykorzystania energii atomowej, dążenie do jej pokojowego użycia,

- Konferencja mesyńska odbyła się w dniach 1-3.06.1955 w Mesynie.

- holenderski minister spraw zagranicznych Jan Willem Beyen opracował tzw. plan Beyena, w którym opowiadał się za powołaniem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Prace nad utworzeniem proponowanej wspólnoty rozpoczęły się po podjęciu odpowiedniej decyzji przez ministrów spraw zagranicznych państw EWWiS na konferencji w Mesynie. Zgodzono się też na utworzenie wspólnoty zajmującej się pokojowym wykorzystaniem energii atomowej (Euratom).

- 25.03.1957 – podpisanie Traktatów Rzymskich (Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą i Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej)

- integracja w handlu, przepływie kapitału, świadczeniu usług, etc.

- powstaje EWG (swoboda przepływu osób, przedsiębiorczości, przemieszczania się, i EURATOM (analogiczny do EWWiS – charakter sektorowy)

- 1.01.1958 - traktaty rzymskie weszły w życie

Reformy UE:

1. Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej (TUE)

- podpisany 7.02.1992, wszedł w życie 1.11.1993,

- główne cele i postanowienia:

a)      utworzenie obszaru bez granic wewnętrznych,

b)      umocnienie spójności gospodarczej i społecznej,

c)       utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej łącznie z wprowadzeniem wspólnej waluty euro od 1.01.1999 i określeniem kryteriów konwergencji,

d)      potwierdzenie tożsamości Unii na arenie międzynarodowej,

e)      realizacja wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,

f)        wzmocnienie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich (ustanowienie obywatelstwa Unii),

g)       rozwój współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

Traktat ustanowił Unię Europejską opartą na 3 filarach:

a)      Wspólnota Europejska, Europejska Wspólnota Węgla i Stali (do 2002) i Euratom,

b)      Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa,

c)       Wymiar Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych.

Traktat był rezultatem kompromisu pomiędzy zwolennikami integracji ponadnarodowej i międzynarodowej. Dlatego też, status podmiotu w prawie międzynarodowym nie został przyznany II i III filarowi (Wspólnoty Europejskie posiadały go na mocy postanowień wcześniejszych traktatów). I filar został oparty na działaniach ponadnarodowych (instytucje UE są w stanie ingerować w wewnętrzne porządki prawne państw-członków), natomiast filary II i III opierają się na klasycznej współpracy międzyrządowej.

Ustalono też nowe ramy instytucjonalne UE:

- Rada Europejska,

- Rada Unii Europejskiej (dawniej: Rada Ministrów),

- Komisja Europejska (dawniej: Komisja Wspólnot Europejskich),

- Parlament Europejski

- Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Rewidentów Księgowych

- Powołano nowy organ opiniodawczo-doradczy: Komitet Regionów, obok istniejącego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego.

2. Traktat z Nicei (Traktat z Nicei zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską oraz niektóre związane z nimi akty prawne)

- podpisany 26.02.2001, wszedł w życie 1.02.2003

- dał podstawy do poszerzenia UE, skupiał się na instytucjonalnej reformie – podzielił mandaty w parlamencie, dokonał podziału głosów ważonych w Radzie,

-  głownie cele i postanowienia:

a)      Komisja Europejska od następnej kadencji ma składać się z liczby komisarzy równej liczbie krajów członkowskich (1 kraj = 1 komisarz). Dopiero, gdy Unia będzie się składała z co najmniej 27 członków, liczba komisarzy będzie mniejsza od liczby członków, komisarze zaś będą wybierani według opartego na zasadzie równości systemu rotacji.

b)      Wzmocnienie pozycji przewodniczącego Komisji Europejskiej - może on określać podział kompetencji pomiędzy komisarzy, mianować wiceprzewodniczących, a cała Komisja działa pod jego politycznym kierownictwem.

c)       Poszerzenie zakresu głosowania większością kwalifikowaną w Radzie UE o 28 kolejnych dziedzin (m.in. przy wyborze przewodniczącego Komisji).

d)      Wprowadzenie nowych zasad głosowania większością kwalifikowaną w Radzie. Poszczególnym krajom przydzielono głosy ważone nieco bardziej proporcjonalnie do ich wielkości, ale nadal np. Niemcy (82 mln mieszkańców) mają mieć tyle samo głosów (29), co liczące po ok. 60 mln mieszkańców Francja, Wielka Brytania i Włochy. (wstępnie przydzielono głosy dla krajów kandydackich. Polska uzyskała 27 głosów, czyli tyle samo co Hiszpania i niewiele mniej od największych krajów. Postanowienia te miały tylko status deklaracji, ale zostały potwierdzone przez Traktat ateński.)

e)      Nowe rozdzielenie miejsc w Parlamencie Europejskim pomiędzy państwa członkowskie. Po rozszerzeniu PE składa się z 785 posłów. Ta liczba nie będzie zwiększana po przyszłych rozszerzeniach. Przewidziano więc miejsce dla Rumunii i Bułgarii, a Polsce przyznano 50 miejsc, ale w związku z nieprzystąpieniem tych państw ich miejsca zostały czasowo przejęte przez inne kraje, Polska uzyskała w ten sposób 4 dodatkowe miejsca. Obecnie Polska posiada 50 posłów w PE.

f)        Reforma organów sądowniczych - utworzenie trójinstancyjnego systemu sądownictwa. Sąd Pierwszej Instancji nabrał charakteru samodzielnego organu wspólnotowego, zaś w ramach SPI mogą zostać utworzone Izby Sądowe orzekające w określonych sprawach w I instancji. Od rozstrzygnięć Izb Sądowych służy środek odwoławczy do SPI.

g)       Usunięcie zapisu o tym, że Unia Zachodnioeuropejska stanowi integralną część rozwojową UE i służy wykonywaniu decyzji UE dotyczących działań wojskowych.

h)      Wysoki Przedstawiciel do spraw Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa uzyskał kompetencje w ramach wzmocnionej współpracy w zakresie WPZiB, które polegają zapewnianiu pełnego poinformowania Parlamentu Europejskiego i państw członkowskich o realizacji wzmocnionej współpracy.

i)        Zmiana sposobu wyznaczania specjalnego przedstawiciela, który odtąd jest wybierany kwalifikowaną większością głosów.

j)        Dodanie możliwości podejmowania decyzji kwalifikowaną większością głosów przy zawieraniu porozumień międzynarodowych, gdy dotyczy to realizacji wspólnego działania lub stanowiska.

k)       Nadanie Radzie możliwości upoważniania Komitetu Politycznego i Polityki Bezpieczeństwa do decydowania w spraw kontroli politycznej i kierownictwa w zmierzających do zwalczania kryzysu operacjach ustalonych przez Radę.

Ratyfikacja:

- ostateczne uroczyste związanie się postanowieniami umowy międzynarodowej przez dane państwo. Dowodem dokonania ratyfikacji jest dokument ratyfikacyjny, który składa się u depozytariusza (w przypadku umów wielostronnych) lub wzajemnie wymienia z drugim układającym się państwem (w przypadku umów dwustronnych).

- rodowód z średniowiecza (wpływanie na ambasadorów, którzy ulegali naciskom z zewnątrz spowodowało, ze przed ostatecznym wejściem w życie umowy władca musiał ją obejrzeć i zatwierdzić.)

- umowa  międzynarodowa musi przejść przez wszystkie etapy zawierania:

a)      negocjacje warunków umowy,

b)      parafowanie umowy międzynarodowej - umieszczenie inicjałów przez uprawomocnionych przedstawicieli państw - podpisanie umowy międzynarodowej (zwykle ma uroczysty charakter, zwykle podpisuje premier i minister spraw zagranicznych,

c)       ratyfikacja - procedura wewnątrzkrajowa, zgodnie z normami konstytucji, dopiero potem można złożyć dokumenty ratyfikacyjne u depozytariusza traktatu (potem depozytariusz to potwierdza, że doszło to przesłania wszystkich potrzebnych dokumentów),

Sposoby ratyfikacji Traktatu z Nicei:

Irlandia - wszystkie zmiany traktatów UE muszą być zatwierdzane w referendum ogólnokrajowym, dopiero potem prezydent może podpisać referendum,

- jedyny kraj, gdzie referendum jest obligatoryjne.

Polska

- w Polsce jak w większości krajów jest alternatywny sposób: metoda parlamentarna i metoda referendum,

- art. 90. 2 i 3 Konstytucji RP:

- ratyfikacja umów międzynarodowych, przekazujących niektóre kompetencje organów władzy państwowej organom międzynarodowym, zastrzeżona jest dla Prezydenta RP, po uprzedniej zgodzie wyrażonej w formie ustawy podjętej kwalifikowaną większością 2/3 głosów przez Sejm i Senat lub w wiążącym referendum ogólnokrajowym.

- decyzję o wyborze formy wyrażenia zgody na ratyfikację przez Prezydenta RP umowy międzynarodowej podejmuje Sejm mocą uchwały podjętej bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy konstytucyjnej liczby posłów.

- ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów (głosy wstrzymujące się nie liczą), w obecności co najmniej połowy konstytucyjnej liczby posłów, oraz przez Senat większością 2/3 głosów (głosy wstrzymujące się nie liczą), w obecności co najmniej połowy konstytucyjnej liczby senatorów. Następnie ustawa przekazywana jest Prezydentowi do podpisu, który w ciągu 21 dni może ją podpisać, zawetować lub przekazać do TK celem zbadania zgodności z Konstytucją samej ustawy lub umowy międzynarodowej.

- w wypadku zgody wyrażonej w ustawie, na prezydenta zostanie nałożony obowiązek ratyfikacji z dniem wejścia w życie ustawy, zaś w wypadku referendum obowiązek ten zostanie nałożony z dniem publikacji w Dz.U. obwieszczenia Państwowej Komisji Wyborczej wyników głosowania referendalnego.

- załącznikiem do tej ustawy jest umowa międzynarodowej

- dokument ratyfikacyjny jest oddzielnym dokumentem, który trafia do depozytariusza (kraju, gdzie podpisano traktat)

- w UE są kraje, w których nie ma instytucji referendum: np. Czechy (było tylko jednorazowe referendum ws. akcesji)

3. Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy (Wspólnoty Europejskiej) (TKE, Konstytucja dla Europy)

- podpisany przez państwa członkowskie 29.10.2004 w Rzymie. W związku z brakiem ratyfikacji przez wszystkie strony umowa nie weszła w życie.

- traktat składał się z 4 części:

a)      Część I [bez tytułu] - zawiera podstawowe postanowienia dotyczące Unii i jej kompetencji,

b)      Część II - Karta Praw Podstawowych Unii

c)       Część III - Polityka i funkcjonowanie Unii - najobszerniejsza część,

d)      Część IV - Postanowienia ogólne i końcowe.

-poza tym dołączono kilka protokołów i deklaracji.

- Konstytucja dla Europy miała wejść w życie zamiast dotychczasowych praw pierwotnych Unii. Uchylone miały zostać Traktat Rzymski i Traktat z Maastricht, wszystkie traktaty i akty je zmieniające i uzupełniające,

- UE miała uzyskać osobowość prawną,

- konstytucja dokonała wyraźnego podziału na kompetencje Unii, państw członkowskich i kompetencje dzielone,

- projekt miał prowadzić do wzmocnienia współpracy w sprawach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (m.in. zakładał powołanie europejskiego Ministra Spraw Zagranicznych)...