Historia UE:
UE:
- sytuacja polityczna po II wojnie światowej
- Europejska Wspólnota Węgla i Stali 1951r. - traktat Paryski (Francja, Włochy, Niemcy, Beneluks)
1952 r. ratyfikacja umowy przez te 6 państw, podstawą utworzenia przyczyny stricte polityczne, Energia atomowa zagrożeniem dla świata
- 1957r. Rzym - II traktaty Rzymskie
a) Europejska Wspólnota Gospodarcza
b) Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom)
1958r. - ratyfikacja państw
- postać Ch. Degola - mocarstwowe plany Francji
- kryzys pustego krzesła (Francja nie przysyłała przedstawiciela)
- 1973r. - rozszerzenie wspólnot o Danię, Irlandię i Wielką Brytanie
- 1981r. - akcesja Grecji do wspólnot
- 1986r. - akcesja Hiszpanii i Portugali do wspólnot
- 1989/1990 przemiany w europie (zjednoczenie Niemiec, aksamitna rewolucja, Polska solidarność) włączenie NRD do wspólnot
- 1992r. - tarktat o UE (12 państw) podpisany w Maastricht, wszedł w życie w 1993r.
I Filar (EWWiS) (EWEA) (WE)
II Filar (Wspólna polityka zagraniczna i Bezpieczeństwa)
III Filar (Współpraca Policyjna, Sądów Karnych)
- 1995r. - akcesja Finlandii, Austrii i Szwecji do UE
- Norwegia dwukrotnie zgłaszała akces do UE, ludność dwa razy powiedziała nie w referendum
- 2004r. (akces 10 nowych państw: Czechy, Słowacja, Słowenia, Węgry, Litwa, Łotwa, Estonia, Cypr, Malta, Polska do UE (15-25 państw)
- traktat amsterdamski 1997r.-1999r.
- traktat nicejski 2001-2003r. (przygotowywał grunt do akcesji z 2004r.)
- 2007r. akcesja Bułgarii i Rumunii do UE
- 2007-2009r. traktat lizboński, podczas prezydencji Portugalii (duże zmiany w UE) Jedna UE z osobowością prawną, zerwanie z trzema filarami tworzącymi UE
Traktat z Lizbony zmienia zasady podejmowania decyzji. Karta Praw Podstawowych zyskuje na wartości. Przystąpienie UE do EKPCZ. Od 2009 roku UE ma swój katalog praw człowieka
- wszystkie państwa UE muszą się zgodzić na przyjęcie nowego członka do UE
- przyjęcie państwa do UE poprzedzają negocjację
- screnning (przegląd ustawodawstwa państwa kandydata)
- negocjacje w określonych obszarach np. rolnictwa, rybołóstwa
- spisanie traktatu akcesyjnego; podlega ratyfikacji przez wszystkie państwa członkowskie
- 1991r. Polska podpisała z WE umowę stowarzyszeniową 1994-2004 (podpisany na 10 lat) - czas na reformę prawa
- 1997r. Polska otrzymuje status państwa kandydującego do UE
- acquis communitaire (dorobek prawny UE)
- 1998r. negocjował Truszczyński z Polski, negocjacje zakończone w Kopenhadze
- 1.V.2004 r. akces Polski do UE
- art.90 konstytucji RP (podstawa przystąpienie Polski do UE)
- "niektóre kompetencje mogą być przekazane do dyspozycji organizacji międzynarodowych (UE)"
- ratyfikacja (ust.2 art. 90 - ustawą; ust.3 art.90 referendum)
- W Polsce ratyfikacja traktatu akcesyjnego 7-8.VI.2003r. poprzez referendum
- 1.V.2004 - wszedł w życie traktat akcesyjny
- traktat lizboński (ratyfikacja przez ustawę) - potrzebne 2/3 głosów w sejmie i senacie
- np. w Irlandii wszystkie zmiany traktatowe przez referendum; w Czechach brak referendum w konstytucji w ogóle, było jednorazowe przy przystąpieniu do UE
1. Konstytucyjne podstawy członkowstwa RP w UE (art.90 Konstytucji RP)
Art. 90.
1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.
2. Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.
4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
2. Przystąpienie Państwa do UE (art. 49 TUE; warunki przystąpienia
Każde państwo europejskie, które kieruje się zasadami wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz praworządności, może ubiegać się o członkostwo w Unii Europejskiej. Kryteria przystąpienia określono w Traktacie o Unii Europejskiej
Z chwilą złożenia przez dane państwo wniosku o członkostwo oficjalnie rozpoczyna się długi i żmudny proces. Jednak w rzeczywistości jest on kontynuacją ścisłej dwustronnej współpracy danego państwa z UE. Przyjęcie wniosku pociąga za sobą szereg procedur oceny ze strony UE, w wyniku których dany kraj może, ale nie musi, zostać zaproszony do członkostwa w UE. Tempo tego procesu zależy jedynie od postępów tego państwa w osiąganiu wspólnych celów.
Wniosek o członkostwo dany kraj składa Radzie. Po zasięgnięciu formalnej opinii Komisji Europejskiej na temat tego kraju, Rada podejmuje decyzję w sprawie przyjęcia lub odrzucenia wniosku. Po jednomyślnym udzieleniu mandatu negocjacyjnego przez Radę, negocjacje pomiędzy krajem kandydującym a wszystkimi państwami członkowskimi uważa się formalnie za otwarte. Jednak zanim rozpoczną się negocjacje, państwa ubiegające się o członkostwo muszą spełnić ściśle określone kryteria.
Chodzi o tzw. kryteria kopenhaskie, które Rada Europejska określiła w Kopenhadze w grudniu 1993 r. i zgodnie z którymi państwa kandydujące muszą mieć:
a) stabilne instytucje gwarantujące demokrację, rządy prawa, przestrzeganie praw człowieka oraz poszanowanie i ochronę mniejszości;
b) sprawnie działającą gospodarkę rynkową oraz zdolność do stawienia czoła konkurencji i siłom rynkowym w UE;
c) zdolność do przyjęcia na siebie wymogów członkostwa, a w szczególności do przestrzegania celów unii politycznej, gospodarczej i walutowej.
W 1995 r. Rada Europejska na posiedzeniu w Madrycie ustaliła , że kraje kandydujące muszą również być w stanie wprowadzić w życie unijne zasady i procedury. Muszą także dostosować swoje struktury administracyjne, ponieważ oprócz transpozycji przepisów unijnych do prawa krajowego równie ważne, o ile nie ważniejsze, jest to, aby przepisy te były skutecznie wprowadzane w życie i egzekwowane dzięki odpowiednim strukturom administracyjnym i sądowniczym. Stanowi to zasadniczy warunek członkostwa w UE, którego podstawą jest wzajemne zaufanie.
UE natomiast musi mieć pełną zdolność do przyjęcia nowych członków: instytucje i procesy podejmowania decyzji w Unii muszą być nadal skuteczne i przejrzyste, a w miarę przyjmowania kolejnych krajów Unia musi być w stanie kontynuować rozwój i realizację wspólnej polityki we wszystkich obszarach oraz zapewnić ciągłość finansowania prowadzonej przez siebie polityki.
- negocjacje w określonych obszarach np. rolnictwa, rybołówstwa
3. Członkowstwo w UE a suwerenność państwowa
Państwa nie zrzekają się swojej suwerenności, a jedynie przekazują kompetencję wykonywania suwerenności organom ponadnarodowym. Uprawnienia Wspólnot Europejskich względem ich państw członkowskich nie powodują utraty suwerenności przez te państwa. Wspólnota służy do realizacji wzmacniania suwerenności państw członkowskich i realizowaniu ich polityk poprzez możliwość udziału w procesie decyzyjnym i możliwość forsowania "swoich" celów i interesów na forum całej UE - także przez małe państwa, przez co wzrasta rola, pozycja i prestiż każdego państwa członkowskiego na arenie międzynarodowej. Stanowisko sceptyków: UE odchodzi od jednomyślności, a nawet od konsensusu. Pewne uzgodnienia (w sprawach objętych głosowaniem kwalifikowaną większością) mogą zapaść mimo jednoznacznego sprzeciwu państwa członkowskiego. Organy UE nie pokazują pełnej reprezentacji obywateli i narodów UE (z jednej strony małe kraje są nadreprezentowane w Parlamencie i Radzie UE, z drugiej strony od Traktu Lizbońskiego niektóre małe kraje stracą reprezentację w Komisji Europejskiej
4.Prezydencja w Radzie UE – podstawy prawne, uwarunkowania polityczne, perspektywy Polskiej prezydencji składów Rady w II poł. 2011r.
Prezydencja w Radzie UE to rotacyjne przewodnictwo w UE pełnione kolejno przez Państwa Członkowskie przez sześć miesięcy. Polska będzie sprawować przewodnictwo w Radzie UE w okresie lipiec - grudzień 2011. Polska będzie czwartym z „nowych” państw członkowskich Unii Europejskiej, które będzie sprawowało prezydencję (po Słowenii, Czechach
i Węgrzech) Polska jest pierwszym państwem obejmującym prezydencję w trio Polska –
Dania – Cypr
Zadania prezydencji
Przewodniczenie pracom Rady UE oraz jej grup i komitetów roboczych
Reprezentowanie Rady wobec innych instytucji Unii Europejskiej
Reprezentowanie UE w stosunkach międzynarodowych (wobec państw
trzecich i organizacji międzynarodowych)
Ryzyka:
Precedensowy charakter przedsięwzięcia
minus – brak polskich doświadczeń
plus – duża swoboda w kształtowaniu rozwiązań, wytyczanie drogi
Rotacja kadr
Procedury i ograniczenia wynikające z przepisów prawa i praktyki
administracji
Kryzys finansowy
znaczna część kosztów organizacji jest nieunikniona
cięcia mogą wpływać na jakość przygotowań
Program – cele:
Obszar I – zagadnienia wynikające z kalendarza prac instytucji UE:
Negocjacje założeń nowej perspektywy finansowej na lata 2014 – 2020
Kształt Wspólnej Polityki Rolnej po 2014 r.
Rewizja Wspólnej Polityki Rybackiej
Obszar II – polskie inicjatywy polityczne:
Partnerstwo Wschodnie
Budowa wspólnej polityki energetycznej
Przegląd Strategii Morza Bałtyckiego
Obszar III – zagadnienia obecnie procedowane, które mogą się zakończyć
po 1 lipca 2011 r. (przykłady):
dyrektywa o prawach pacjenta w transgranicznej opiece zdrowotnej
dyrektywa o przeciwdziałaniu dyskryminacji poza miejscem pracy
dyrektywy wchodzące w skład tzw. pakietu obronnego
Korzyści:
Prezydencja daje szansę przedstawienia polskich priorytetów na forum
europejskim i światowym.
Prezydencja daje szansę większego wpływu na decyzje podejmowane w UE.
Podczas prezydencji jesteśmy liderem; dobra prezydencja podkreśli naszą
równość wobec pozostałych członków Unii
Sukces prezydencji to najlepsza promocja Polski i najlepsze narzędzie, aby
zmienić stereotypy i nie zawsze pozytywny wizerunek Polski w świecie.
Związane z prezydencją odwiedziny Polski przez zagranicznych gości
stanowią okazję do promowania Polski, co może przynieść wymierne
korzyści gospodarcze (turystyka, inwestycje).
Dzięki udanej prezydencji wzrośnie zaufanie do Polski jako
odpowiedzialnego partnera
Niedługo przewodnictwo obejmuje Polska, później Dania i Cypr. Przewodnictwo 3 państw przez okres 18 miesięcy. Kolejność grup jest logiczna. Przewodnictwo obejmuje się albo od 1 stycznia, albo od 1 lipca. Dawniej przewodnictwo wg. alfabetu. Obecnie grupowe 3 państw (musi być państwo duże, mniejsze ale z dawnej 15, oraz małe - nowoprzyjęte) np. Francja, Czechy, Szwecja.
Przewodnictwo w Radzie= przewodnictwo na wszystkich jej posiedzeniach. Przewodnictwo w wiąże się z dużą odpowiedzialnością danego państwa; musi przygotować listę celi do osiągnięcia. Polskie priorytety: Przyjęcie budżetu UE (2014-2020); partnerstwo wschodnie, bezpieczeństwo energetyczne w Europie; strategia Morza Bałtyckiego.
5.Traktat z Lizbony jako reformujący UE i jego najważniejsze postanowienia
2007-2009r. traktat lizboński, podczas prezydencji Portugalii (duże zmiany w UE) Jedna UE z osobowością prawną, zerwanie z trzema filarami tworzącymi UE
Najważniejsze postanowienia Szczytu Lizbońskiego („minitraktatu” europejskiego)
Traktat Lizboński lub Traktat Reformujący nadaje UE jednolitą strukturę i osobowość prawną. Zaproponowano go w miejsce odrzuconego drugiego Traktatu o Konstytucji UE. Do maja 2009 miał zostać ratyfikowany przez wszystkie kraje członkowskie (27).
Najważniejsze decyzje podjęte na szczycie i zawarte w traktacie to:
- zmniejszenie liczby komisarzy europejskich do 18 (mimo, że jest 27 państw członkowskich)
- zwiększenie liczby eurodeputowanych dla Włoch
- decyzje unijne od 2014 będą podejmowane za pomocą tzw. podwójnej większości, zamiast zgody wszystkich państw członkowskich
- od 2009 Parlament Europejski będzie miał maksymalnie 750 członków (poprzednio 785)
- pośrednia inicjatywa ustawodawcza obywateli wymagać będzie zebrania 1 miliona głosów w danej sprawie
- niewygasalność tzw. kompromisu z Janiny
- przyznanie Polsce stałego rzecznika generalnego w Europejskim Trybunale Sprawiedliwości
- wprowadzenie stanowiska wysokiego przedstawiciela Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa
- wprowadzenie stanowiska Przewodniczącego Rady Europejskiej
- „Karta Praw Podstawowych”
- „Solidarność energetyczna”
6. Przeniesienie prawa do wykonywania kompetencji na rzecz organów UE z poziomu państwa i skutki tego procesu
Przekazanie kompetencji UE przez państwa członkowskie:
PAŃSTWO---------> UE----> prawo------> obywatel
(poprzez umowę międzynarodową państwo przekazuje kompetencję UE), prawo tworzone przez UE obowiązuje w państwie członkowskim
Przekazanie kompetencji – w zamian status członka UE (bilans zysków i strat)
Przekazanie prawa do wykonywania kompetencji:
- "państwa członkowskie pozostają panami traktatów"
- zachowanie podstaw demokracji i suwerenności państwa
- można "odwrócić" przekazanie kompetencji; każde państwo może z unii wystąpić
- państwo rezygnuje z tych kompetencji które przekazało UE
- kwestia suwerenności (suwerenność jest niepodzielna) przekazywanie jest prawo do wykonywania kompetencji przez UE - na co zgadza się państwo członek (określa zakres przekazywanych kompetencji)
Relacja między prawem krajowym a prawem UE:
- żródła prawa w Konstytucji RP
- art. 91 Konstytucji - dotyczy ratyfikowanych umów międzynarodowych
- pierwszeństwo ratyfikowanych umów międzynarodowych przed ustawami
- 11.V.2005r. wyrok dotyczący traktatu akcesyjnego
- wyrok dotyczący zgodności z konstytucją traktatu Lizbońskiego
- prawo stosowane przez sądy musi uwzględniac prawo UE
7. Zasady systemowe (ustroju) UE
Unijny system prawny – ogólne zasady instytucjonalne
Zasada pierwszeństwa prawa UE przed prawem krajowym:
- nie wynika z żadnego z traktatów; jest tylko deklaracja w traktacie lizbońskim
- sformułowana przez TSE (Trybunał sprawiedliwości europejskiej) wyroki: Costa vs. ENEL, Van Gend en Loos
- chodziło głównie o jednolite rozumienie prawa UE
- działa w sytuacji kolizji prawa UE z prawem krajowym (pierwszeństwo prawa UE)
- głównie ta zasada dotyczy więc stosowania prawa a nie obowiązywania
- ma odzwierciedlenie na przyszłość, nie można tworzyć nowego prawa sprzecznego z prawem UE
- 3 opcje przy konflikcie: zmiana konstytucji, zmiana regulacji UE, wystąpienie z UE
Zasada bezpośredniego obowiązywania, zastosowania i skutku prawa UE:
- nie wynika z traktatu, a orzecznictwa ETS (2 te same sprawy)
- bezpośrednie obowiązywanie wynika z przekazania kompetencji do tworzenia prawa przez UE
- bezpośredniego stosowania - skierowana do organów stosujących prawo; dotyczy to każdego sądu krajowego -> opiera rozstrzygnięcie o prawo UE
- skutek prawa UE - każdy obywatel w UE może dochodzić praw i obowiązków wywodzących się z prawa UE
- niepotrzebna jest jakakolwiek transformacja do stosowania normy prawa wspólnotowego (norma jest publikowana w Dzienniku Urzędowym UE, a potem ten akt obowiązuje we wszystkich krajach UE),
- bezpośrednie zastosowanie: organy krajowe są zobowiązane by działać w oparciu o prawo wspólnotowe,
- skutek bezpośredni - strona może powoływać się na prawo wspólnotowe przed sądem krajowym (sędzia krajowy ma obowiązek ten przepis zastosować).
Zasada kompetencji powierzonych:
- wywodzi się z traktatu o UE art.5 granicę kompetencji unii wyznacza zasada przyznania
- UE może podejmować się tylko tych działań, do których została upoważniona przez państwa członkowskie w traktacie założycielskim.
Zasada pomocniczości:
- wykonywanie kompetencji polega na zasadzie pomocniczości i proporcjonalnosci
Podział kompetencji: UE| UE/Państwo członkowskie -> w tym obszarze działa zasada pomocniczości
- państwa członkowskie powierzają konkretne kompetencje wspólnotom (nie działa jeśli te kompetencje zostały dane na wyłączność)
- gdy kompetencje są dzielone - najlepsze decyzje są podejmowane na poziomie najbliższym obywatelom, dopiero jeśli państwa sobie nie radzą - UE ma charakter pomocniczy,
- musi być wyraźnie powierzona UE i może zrealizować te zadania lepiej niż państwo członkowskie.
Zasada proporcjonalności:
- w traktacie o UE art.5 zakres i forma działania UE nie powinna wykraczać poza granicę norm działania UE. Jeżeli UE ma wydać rozporządzenie musi się zastanowić czy nie wystarczyłaby dyrektywa (i na odwrót)
- tylko takie działania wspólnot, które konieczne są dla realizacji traktatów, najmniej ingerujące (odpowiednie do sytuacji)
Zasada solidarności:
- w tym wsparcia, współpracy lojalnej. Ułatwienie działania UE przez państwa członkowskie.
- obowiązek współdziałania, wspierania się państw członkowskich, podejmowanie wszelkich środków mających na celu realizować, ułatwianie wspólnotom realizację ich działań, państwa członkowskie nie przeszkadzają w realizacji tych obowiązków
Zasada ochrony praw człowieka:
- art.6 traktatu o UE; wolności i zasady w Karcie Praw Podstawowych.
- od 1 grudnia wchodzi Traktat z Lizbony i razem z nim Karta Praw Podstawowych - ochrona praw podstawowych obywateli ulegnie wzmocnieniu
- UE otrzyma osobowość prawna i będzie mogła przystąpić do traktatu o ochronie praw człowieka
Katalog zasad systemowych - ustroju instytucjonalnego UE (dotyczą funkcjonowania tego systemu)
Zasady Systemu Instytucji UE
- UE nie jest państwem („superpaństwem”), lecz specyficzną organizacją międzynarodową,
...
katybekier