rehabilitacja_po_amputacjach.pdf

(246 KB) Pobierz
Microsoft Word - amputacja.doc
www.pandm.org
REHABILITACJA PO AMPUTACJACH KO İ CZYN GÓRNYCH I DOLNYCH
Amputacje - to odj ħ cie ko ı czyny w celu :
•
Poprawy zdrowia
•
Poprawienia funkcji
•
Kosmetycznym ( poprawa wygl Ģ du)
Amputacje dzielimy na :
1.Urazowe
2.Zaplanowane
Amputacje urazowe – jest wtedy, gdy ko ı czyna została zmia Ň d Ň ona i nie ma szans na jej
rekonstrukcj ħ , przeprowadza si ħ j Ģ w wyniku ci ħŇ kich wypadków,
urazów, zgorzeli, w stanach zagro Ň enia Ň ycia.
Wykonuje si ħ j Ģ mo Ň liwie jak najbardziej obwodowo.
Amputacje planowane – wykonywane na poziomach z wyboru.
Metody amputacji:
1.
konwencjonalna tzw.mioplastyczna w skład której wchodz Ģ : płatowa, gilotynowa
2.
fizjologiczna
Amputacja konwencjonalna
•
polega na prawidłowym obci ħ ciu ko ı cówki kostnej, tzn. kikut kostny musi by ę
krótszy od kikuta mi ħĻ niowego. Szczyt kikuta kostnego jest zabezpieczony okostn Ģ .
•
wa Ň ne jest zabezpieczenie naczy ı krwiono Ļ nych. Du Ň e pnie naczyniowe kikuta s Ģ
podszywane, małe – koagulowane.
•
nale Ň y wła Ļ ciwie zabezpieczy ę zako ı czenia nerwów obwodowych: wyłapuje si ħ nerw,
wstrzykuje si ħ ksylokain ħ , podwi Ģ zuje i obcina pod podwi Ģ zaniem. Sposób ten
ogranicza bóle fantomowe oraz zapobiega tworzeniu si ħ nerwiaków.
•
nale Ň y prawidłowo uformowa ę masy mi ħĻ niowe kikuta, przeci ħ te mi ħĻ nie zostaj Ģ
zszyte, tzn. antagonistyczne grupy mi ħĻ ni zszywa si ħ ze sob Ģ pod pewnym napi ħ ciem
włókien mi ħĻ niowych (15% napi ħ cia mi ħĻ ni). Zszywa si ħ je tak, aby pokryły szczyt
kikuta. Blizna nie mo Ň e by ę na szczycie kikuta ani na powierzchni oporowej
(amputacja uda, powierzchnia przednia – blizna z tyłu, podudzie, powierzchnia
przednia – blizna z tyłu)
•
nale Ň y wła Ļ ciwie zabezpieczy ę skór ħ , tzn. poszczególne warstwy skóry musz Ģ by ę ze
sob Ģ zszyte (skóra wła Ļ ciwa do skóry wła Ļ ciwej itd.).
Amputacja fizjologiczna
Oprócz cech amputacji klasycznej stosuje si ħ dodatkowo:
•
przytwierdzenie antagonistycznych grup mi ħĻ niowych do ko ı cówki kostnej,
•
zaprotezowanie kikuta jest na stole operacyjnym lejem gipsowym z
unieruchomieniem stawu powy Ň ej amputacji.
•
pierwsze protezy zakładane pacjentowi to s Ģ tymczasowe (lej gipsowy, bez stopy
protezowej tzw.pylon ) , po uformowaniu si ħ kikuta pacjent otrzymuje protez ħ
ostateczn Ģ , najcz ħĻ ciej z lejem z tworzywa z odpowiednimi wkładkami
- -
1
www.pandm.org
•
proteza ostateczna musi mie ę but protezowy i wypełnienie kosmetyczne
•
wymogiem amputacji fizjologicznej jest prawidłowy zoperowany kikut
•
celem rehabilitacji amputacji fizjologicznej jest stworzenie warunków do jak
najlepszego wykorzystania mo Ň liwo Ļ ci biomechanicznych, przy małym wydatku
energetycznym
Porównanie amputacji
KONWENCJONALNA
FIZJOLOGICZNA
- blizna przechodzi przez szczyt kikuta
- wczesne zaprotezowanie (na stole
operacyjnym)
- brak plastyki mi ħĻ ni , ogranicza mo Ň liwo Ļę
kikuta
- zszywano tylko powi ħ zie i skór ħ
- dobrze formowane s Ģ kikuty lub eliminuje
konieczno Ļę kształtowania kikuta
- dłu Ň sza rehabilitacja
- rehabilitacja bardziej efektywna
- brak profilaktyki przeciw przykurczowej
(pierwsza proteza) , nie daje niekorzystnych
zmian morfologicznych i w kształcie kikuta
- sygnalizuje si ħ pacjenta o utracie ko ı czyny - nie sygnalizuje si ħ pacjenta o utracie
ko ı czyny
- utrzymuj Ģ cy si ħ ból
- mniejszy ból
- utrzymuj Ģ cy si ħ obrz ħ k
- mniejszy obrz ħ k
- mo Ň e dochodzi ę do opó Ņ nienia gojenia si ħ
rany
- nie dochodzi do opó Ņ nienia gojenia si ħ rany
Kikut funkcjonalny to taki który :
•
mo Ň e przenosi ę obci ĢŇ enia osiowe i obci ĢŇ enia na Ļ cianach bocznych,
•
ma wła Ļ ciwie ukształtowan Ģ mas ħ mi ħĻ niow Ģ , która nadaje mu wła Ļ ciwy kształt,
umo Ň liwia zachowanie spr ħŇ ysto Ļ ci, j ħ drno Ļ ci. Wła Ļ ciwe ukształtowanie masy
mi ħĻ niowej ułatwia zaprotezowanie,
•
ma prawidłowe ukrwienie,
•
ma prawidłowe unerwienie,
•
przesuwalna i niebolesna skóra z blizn Ģ nie stwarzaj Ģ c Ģ problemów czynno Ļ ci kikuta
•
pełen zakres ruchu w stawie powy Ň ej poziomu amputacji,
•
pełna siła mi ħĻ niowa mi ħĻ ni steruj Ģ cych kikutem
Poziomy amputacji ko ı czyny dolnej
•
amputacja palców – upo Ļ ledza chód w fazie odbicia, nie protezuje si ħ , a wypełnia
wkładk Ģ obuwia,
•
amputacja Lisfranck’a – mi ħ dzyst ħ pem a Ļ ródstopiem, jest to amputacja przodostopia,
nie protezuje si ħ , a wypełnia wkładk Ģ obuwie, upo Ļ ledza prac ħ obu stawów
skokowych, konieczna rehabilitacja,
•
amputacja Choparta – mi ħ dzy ko Ļ ci Ģ skokow Ģ a ko Ļ ci Ģ łódkowat Ģ , bocznie na linii
stawu pi ħ towo – sze Ļ ciennego, rzadka, nie protezowana a wypełniana wkładk Ģ ,
zniesione odbicie, hamowanie jest ograniczone, konieczna rehabilitacja (utrzymanie
zakresu ruchu w stawie skokowym i siły prostowników stopy),
- -
- cz ħ sto pojawiaj Ģ ce si ħ przykurcze,
trudno Ļ ci w uformowaniu kikuta
2
10362942.001.png 10362942.002.png 10362942.003.png
www.pandm.org
•
amputacja przez staw skokowy:
o
według Syme’a – usuwana stopa wraz z kostkami ko Ļ ci podudzia, trudna do
protezowania, bardzo dobra funkcjonalnie, brak przykurczy, mo Ň na obci ĢŇ a ę
osiowo,
o
według Pirogowa – pozostawione s Ģ obie kostki podudzia, pomi ħ dzy które
wło Ň ona jest obrócona ko Ļę pi ħ towa, łatwa do protezowania, mo Ň na obci ĢŇ a ę
osiowo, mankament to cz ħ ste zwichni ħ cia ko Ļ ci pi ħ towej co stwarza
konieczno Ļę Ļ rubowania, cz ħ ste problemy z ukrwieniem ko Ļ ci pi ħ towej co
ł Ģ czy si ħ z jej martwic Ģ i konieczno Ļ ci Ģ usuni ħ cia.
•
amputacje na poziomie podudzia, nie stosuje si ħ jej w rejonie ko ı cówki podudzia ze
wzgl ħ du na brak masy mi ħĻ niowej. Mamy kikuty długie 1/3 ã 2/3 długo Ļ ci i krótkie
do 1/3 długo Ļ ci. Im kikut krótszy tym krótsza d Ņ wignia dla mi ħĻ ni uda, co ogranicza
ich funkcj ħ zwłaszcza mi ħĻ nia prostego uda. Im krótszy kikut tym wi ħ ksza tendencja
do przykurczu zgi ħ ciowego stawu kolanowego. Konieczne protezowanie. Mamy tu 3
typy lejów:
o
PTS ( prothese tibiale supracondylienne ) – przednia kraw ħ d Ņ leja si ħ ga ponad
rzepk ħ , a lej trzyma si ħ dzi ħ ki przyparciu przedniej kraw ħ dzi w okolicy
nadrzepkowej po wyprostowaniu kolana. Przeciwucisk daje kraw ħ d Ņ tylna w
okolicy dołu podkolanowego,
o
KBM ( kondylenbettung Münster ) – modyfikacja PTB, podwy Ň szone
kraw ħ dzie boczne leja do okolicy nadkłaykciowej, zawieszenie za pomoc Ģ
klina od przy Ļ rodka,
o
PTB ( patellar tendon bearing ) – okolica wi ħ zadła wła Ļ ciwego opiera si ħ na
wyst ħ pie powierzchni wewn ħ trznej przedniej Ļ ciany leja, tylna Ļ ciana
przypiera kikut zapobiegaj Ģ c jego Ļ lizganiu si ħ , górna kraw ħ d Ņ tylnej Ļ ciany
leja powinna by ę na wysoko Ļ ci półki podpieraj Ģ cej.
•
amputacje przez staw kolanowy, trudne do protezowania cz ħ sto wykonywane u dzieci,
zwłaszcza wariant B, w którym usuni ħ te jest podudzie, a pod ko Ļę udow Ģ poło Ň ona
jest rzepka ze wzgl ħ du na zachowanie chrz Ģ stki, jest to wariant , w którym dochodzi
do niestabilno Ļ ci. W wariancie A usuni ħ te jest podudzie i chrz Ģ stki kłykci ko Ļ ci
udowej,
•
amputacje na poziomie uda, niestosuje si ħ jej na poziomie ostatnich paru centymetrów
uda ze wzgl ħ du na brak mi ħĻ ni. Im kikut dłu Ň szy tym bardziej funkcjonalny, im
krótszy tym wi ħ ksza tendencja do przykurczy zgi ħ ciowo – odwiedzeniowo –
rotacyjnie zewn ħ trznego, konieczne protezowanie, lej udowy mo Ň e by ę kształtu
czworok Ģ tnego lub trójk Ģ tnego, stosuje si ħ leje pełnokontaktowe lub z półk Ģ
siedzeniow Ģ pod guz kulszowy (wa Ň ne jest tu miejsce zwane trójk Ģ tem skarpy na
przednio – bocznej cz ħĻ ci leja, który dociska kikut do półki siedzeniowej).
•
Zawieszenie lejów udowych jest na :
o
pasach biodrowych:
a)
Ļ l Ģ skich – pas przebiega poni Ň ej grzebienia biodrowego strony
zdrowej, zapina si ħ około 5 cm poni Ň ej górnej kraw ħ dzi przedniej
Ļ ciany leja, boczne mocowanie pasa jest na bocznej Ļ cianie protezy
0,5 cm wy Ň ej i z tyłu kr ħ ta Ň a,
b)
kalifornijskich – krótkie kikuty u dzieci i u otyłych, ma 2
podwieszenia skórzane, uko Ļ ne, zapobiegaj Ģ ce skr ħ caniu si ħ protezy i
1 pas elastyczny od tyłu zapobiegaj Ģ cy zsuwaniu si ħ protezy.
o
podci Ļ nieniowe – w dolnej cz ħĻ ci leja umieszczony jest zawór powietrzny,
pacjent wkłada kikut w lej przy otwartym zaworze wypychaj Ģ c z niego
powietrze, lej jest pełnokontaktowy, po wło Ň eniu kikuta otwór zamykamy.
- -
3
www.pandm.org
•
wyłuszczenie w stawie biodrowym – protezowanie wymaga stosowania kosza
biodrowego oraz sztucznego stawu biodrowego i kolanowego. S Ģ to stawy
jednoosiowe z mo Ň liwo Ļ ci Ģ blokady obu stawów, chodzi na zablokowanych.
Wyłuszczenie mo Ň e by ę w postaci:
o
całkowite usuni ħ cie ko Ļ ci udowej, rzadziej;
o
pozostawienie szyjki i głowy ko Ļ ci udowej.
Poziomy amputacji ko ı czyny górnej
•
amputacja r ħ ki:
o
amputacja kciuka, staramy si ħ go pozostawi ę jak najwi ħ cej;
o
amputacja palców, przy kilku lub jednym nie protezujemy, je Ň eli amputowane
s Ģ palce II – V to protezujemy dla przeciwstawienia kciukowi;
o
amputacja wszystkich palców, zostawienie Ļ ródr ħ cza, tylko u dzieci;
o
amputacja Ļ ródr ħ cza, trudna do protezowania.
•
wyłuszczenie w stawie promieniowo – nadgarstkowym r ħ ki z usuni ħ ciem obu
wyrostków rylcowatych, zachowana supinacja i pronacja, protezowanie r ħ k Ģ
protezow Ģ :
o
kosmetyczn Ģ bez Ň adnych funkcji;
o
ko ı cówki funkcjonalne, z mo Ň liwo Ļ ci Ģ chwytu (ruchomy kciuk lub ruchome
palce). Sterowanie tymi systemami jest ró Ň ne:
Û
linki, zgi ħ cie stawu łokciowego to chwyt;
Û
tunelizacje – podł Ģ czenie do Ļ ci ħ gien;
Û
sterowanie napi ħ ciem mi ħĻ ni tzw. biokinematyczne
o
nasadka funkcjonalna – ortoza, na przedrami ħ zakładana jest nasadka z
zestawem ko ı cówek:
Û
kosmetyczna;
Û
szczypce w ró Ň nych wariantach z sił Ģ zacisku 2 x wi ħ ksz Ģ ni Ň w
ko ı cówkach funkcjonalnych;
Û
nó Ň ;
Û
młotek;
Û
piła.
•
amputacje przedramienia, ka Ň dy cm ubytku to strata supinacji i pronacji. W około ¾
długo Ļ ci jest ju Ň 50% mniej tych ruchów, a przy ½ długo Ļ ci zupełny brak.
Protezowanie jest podobne jak przy stawie promieniowo – nadgarstkowym, jest lej i
r ħ ka protezowa (kosmetyczna, funkcjonalna, nasadka funkcjonalna). Mog Ģ by ę próby
sztucznego stawu promieniowo – nadgarstkowego, zwłaszcza przy krótkich kikutach,
gdzie nie ma supinacji i pronacji. Sterowanie jest bardzo trudne. Mo Ň e si ħ odbywa ę
poprzez:
o
linek (4) ruch jest sterowany z barku, trudne do obsługi;
o
bokinematyczny z czujnikami w leju, drogi.
•
wyłuszczenie w stawie łokciowym z zachowaniem chrz Ģ stki nasadowej zwłaszcza u
dzieci.
•
amputacje ramienia, stosowany jest sztuczny staw łokciowy zawiasowy i r ħ ka
protezowa. Rozró Ň niamy amputacje:
o
długie, maj Ģ dług Ģ ko ı cówk ħ kostn Ģ , s Ģ dobr Ģ d Ņ wigni Ģ dla ruchów w stawie
ramiennym, jest to ok. ½ długo Ļ ci ramienia, co daje dobre zawieszenie dla leja
i du ŇĢ mas ħ mi ħĻ niow Ģ . Protezowanie jest korzystne. Ruch ramienia powoduje
sterowanie ruchem protezy;
- -
4
www.pandm.org
o
krótkie, długo Ļę kilka cm, jest zł Ģ d Ņ wigni Ģ dla ruchów w stawie ramiennym,
jest mała masa mi ħĻ niowa, proteza obejmuje staw barkowy, sterowanie
poprzez ruch w stawie obojczykowo – barkowym lub ruch łopatki, a cz ħ sto
nawet z drugiego barku.
•
wyłuszczenie w stawie ramiennym, cz ħ sto zwi Ģ zane z amputacj Ģ łopatki, głównie jako
nast ħ pstwo nowotworów, protezowanie kosmetyczne.
Po operacyjne zmiany fizykalne i patologiczne.
Wczesne powikłania :
- nieodpowiednia technika chirurgiczna powoduje :
•
obumarcie mia Ň d Ň onych tkanek
•
nadmiar pozostawionych szwów
•
przedłu Ň ony wysi ħ k
•
zbyt napi ħ te szwy mog Ģ przerwa ę mi ħĻ nie
•
przykurcze
•
protruzja ko Ļ ci w wyniku obumarcia zbyt krótkich płatów skórnych nad kikutem
•
krwotok do tkanek rany amputacyjnej ã utrata krwi
krwiak ã martwica mi ħĻ ni, zaka Ň enia
-inne, tendencje do ustawienia
•
kikut uda ustawia si ħ w : odwiedzeniu i zgi ħ ciu w st.biodrowym
•
kikut podudzia ustawia si ħ w : zgi ħ ciu
•
kikut ramienia ustawia si ħ w : odwiedzeniu , zgi ħ ciu i rotacji wewn ħ trznej
Pó Ņ ne powikłania :
- proteza , przewlekłe dra Ň nienie, długi ucisk, tarcie
•
zgrubienie skóry
•
tworzenie modzeli
•
rogowacenie
•
cysty łojowe
•
torbiele skórzaste
•
zapalenia skóry
•
owrzodzenia
•
wytworzenie fałdów skórnych pod wpływem sił rozciagania
•
zanik mi ħĻ ni
•
zanik tk.tłuszczowej
•
sinica
•
zastój Ň ylny
•
tworzenie nerwiaków
•
zrzeszotnienie ko Ļ ci
•
ostrogi
- -
5
•

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin