Genowefa Czeka�a FETYSZ NA TRONIE 1? 1 Ok�adk� i stron� tytu�ow� projektowa� GERARD DESPUT Redaktor ANDRZEJ BOGUS�AWSKI Redaktor techniczny JACEK ZYKUS Zdj�cia- GENOWEFA CZEKA�A ! ???^ Ake. Dramat wielkiego kraju �O Bo�e wszechstworzenia, spraw, by�my utworzyli jeden nar�d, gdzie �aden cz�owiek nie b�dzie uciskany" Z hymnu narodowego Nigerii Przez d�ugie lata ze s�owem Nigeria b�dzie nam si� kojarzy�a najkrwawsza wojna domowa na kontynencie afryka�skim, kt�rej ofiar� pad�o wi�cej ludno�ci cywilnej ni� �o�nierzy i kt�rej przed�u�anie by�o ha�b� naszych czas�w. Ta wojna zosta�a ju� zako�czona, Nigeria � �chory cz�owiek Afryki" � stan�a przed kolejnym Wielkim zadaniem odbudowy i rozwoju swej gospodarki i kultury. Wielki to, najludniejszy i zarazem bardzo bogaty kraj Czarnego L�du. Jedno z czterdziestu pa�stw Afryki, kt�re w minionym pi�tnastoleciu uzyska�y niepodleg�o��. Sama Nigeria ma wi�cej ludno�ci ni� wszystkie kraje Afryki Zachodniej lub �rodkowej, ni� kraje Afryki P�nocnej ��cznie z Egiptem. Na terytorium Nigerii zmie�ci�yby si� trzy kraje wielko�ci Polski lub zachodnia Europa bez Hiszpanii. Kraj bogaty, g��wny dostawca p�od�w tropiku � orzeszk�w ziemnych (pierwsze miejsce w �wiecie), kakao (drugie miejsce w �wiecie), oleju i ziarna palmowego (pierwsze miejsce w �wiecie), bawe�ny, kauczuku, drewna i innych artyku��w. Jeden z g��wnych producent�w �czarnego ?dota" na afryka�skim l�dzie, dysponuj�cy bogatymi z�o�ami ropy naftowej, kryj�cy w swym wn�trzu ogromne bogactwa rud uranowych, cyny, srebra, kolum-bitu i innych kopalin. �I ? Ok�adk� i stron� tytu�ow� projektowa� GERARD DESPUT Redaktor ANDRZEJ BOGUS�AWSKI Redaktor techniczny JACEK ZYKUS Zdj�cia' GENOWEFA CZEKA�A Akc Dramat wielkiego kraju �O Bo�e wszechstworzenia, spraw, by�my utworzyli jeden nar�d, gdzie �aden cz�owiek nie b�dzie uciskany" Z hymnu narodowego Nigerii Przez d�ugie lata ze s�owem. Nigeria b�dzie nam si� kojarzy�a najkrwawsza wojna domowa na kontynencie afryka�skim, kt�rej ofiar� pad�o wi�cej ludno�ci cywilnej ni� �o�nierzy i kt�rej przed�u�anie by�o ha�b� naszych czas�w. Ta wojna zosta�a ju� zako�czona, Nigeria � �chory cz�owiek Afryki"� stan�a przed kolejnym wielkim zadaniem odbudowy i rozwoju swej gospodarki i kultury. Wielki to, najludniejszy i zarazem bardzo bogaty kraj Czarnego L�du. Jedno z czterdziestu pa�stw Afryki, kt�re w minionym pi�tnastoleciu uzyska�y niepodleg�o��. Sama Nigeria ma wi�cej ludno�ci ni� wszystkie kraje Afryki Zachodniej lub �rodkowej, ni� kraje Afryki P�nocnej ��cznie ? Egiptem. Na terytorium Nigerii zmie�ci�yby si� trzy kraje wielko�ci Polski lub zachodnia Europa bez Hiszpanii. Kraj bogaty, g��wny dostawca p�od�w tropiku � orzeszk�w ziemnych (pierwsze miejsce w �wiecie), kakao (drugie miejsce w �wiecie), oleju i ziarna palmowego (pierwsze miejsce w �wiecie), bawe�ny, kauczuku, drewna i innych artyku��w. Jeden z g��wnych producent�w �czarnego ?dota" na afryka�skim l�dzie, dysponuj�cy bogatymi z�o�ami ropy naftowej, kryj�cy w swym wn�trzu ogromne bogactwa rud uranowych, cyny, srebra, kolum-bitu i innych kopalin. * 5 Kraj ogromnych kontrast�w geograficznych, etnicznych. Dzi�ki nowoczesnym �rodkom lokomocji mo�na w ci�gu kilku godzin przeby� ca�� Nigeri� od jej wilgotnych paruj�cych d�ungli na po�udniu po piaszczyste, pustynne nieu�ytki na p�nocy, od! lagun na zachodzie po wy�ynne stepy przechodz�ce w o�nie�ony �a�cuch g�ry Kamerun na wschodzie. Terytorium Nigerii obejmuje wszystkie g��wne strefy klimatyczne Afryki. Tak wi�c na samym po�udniu, gdzie panuje wilgotny klimat tropikalny, ci�gnie si� nizinny bagnisty pas poro�ni�ty mangrowiami. Kilkana�cie kilometr�w w g��b l�du wilgotne zaro�la ust�puj� miejsca bujnemu rain forest o szeroko�ci 150 km. Dalej na p�noc tropikalny las rzednie i przechodzi w rozleg�e sawanny o coraz kr�tszej porze deszczowej i d�u�szym okresie suszy. P�nocno-wschodnie rubie�e Nigerii to ju� przedpola Sahary z nielicznymi osiedlami-oazami wok� �r�de� wody, z malowniczymi gajami palm daktylowych niczym na turystycznych prospektach reklamuj�cych urok pusty�. Nigeria, le��c mi�dzy 4 a 14 r�wnole�nikiem szeroko�ci p�nocnej, ci�gnie si� przesz�o 1000 km z zachodu na wsch�d i niewiele mniej z p�nocy na po�udnie. Jej linia brzegowa wynosi oko�o 750 km. Jak gdzie indziej w Afryce, i tu warunki geograficz-no-klimatyczne zadecydowa�y o sposobie �ycia, zaj��, budownictwa i ubierania si�, wytworach duchowej i materialnej kultury. Na wybrze�u dominuje rybo��wstwo i uprawa palmy kokosowej i oleistej. Tereny le�ne Nigerii dostarczaj� cennych gatunk�w drewna, a w ostatnich dziesi�tkach lat na znacznej po�aci zachodniej i po�udniowo-zachodniej Nigerii wyros�y imponuj�ce plantacje kauczuku, kakao i innych ro�lin przemys�owych. Na p�nocy dominuj� orzeszki ziemne i hodowla. Po�udnie Nigerii jest animistyczne i chrze�cija�skie, p�noc od wiek�w pozostaje w domenie wp�yw�w islamu. Zar�wno na wybrze�u, jak i w g��bi l�du na d�ugo przed kontaktem z Europ� istnia�y pa�stwa i rozwija�y si� oryginalne cywilizacje afryka�skie. Zadaje to k�am rozpowszechnionym swego czasu twierdzeniom o Afryce pozbawionej historii, kt�ra zacz�a si� rzekomo rozwija� dzi�ki kontaktom z Europejczykami; oni to jakoby wyrwali j� z mrok�w dziko�ci, prymitywu i barbarzy�stwa. Prezydent Senegalu, Leopold Sedar Senghor, nazwa� Nigeri� dum� Afryki, krajem, kt�ry przechowywa� i kontynuowa� tradycje �wietno�ci dawnych afryka�skich kr�lestw � niekt�re z nich za�o�one zosta�y wcze�niej, nim powsta�a Francja czy Wielka Brytania. W momencie gdy pierwsi Europejczycy dotarli do brzeg�w Nigerii, istnia�y tam pa�stwa i miasta, kt�rych poziom rozwoju spo�eczno-politycznego czy gospodarczego nie by� wcale ni�szy od kraj�w europejskich, a niekiedy je wyprzedza�. Benin mia� sw� arystokratyczn� demokracj� plemienn�, kt�ra cieszy�a si� prawami, swoj� Magna Car ta Liber-tatis wcze�niej ni� kraje �redniowiecznej Europy, a pod wzgl�dem organizacji �ycia i porz�dku nie ust�powa� europejskim metropoliom swego czasu, o czym �wiadcz� drobiazgowe zapisy kronikarskie i cz�ste por�wnania z miastami �redniowiecznej Europy, z kt�rych ci kronikarze pochodzili. System w�adzy w jo-rubowskich pa�stwach-miastach przypomina� ustr�j panuj�cy w staro�ytnej Grecji. P�noc Nigerii by�a natomiast krajem klasycznego muzu�ma�skiego feudalizmu � w�adca �wiecki by� tu zarazem najwy�szym zwierzchnikiem religijnym. Na dworach emir�w p�nocy, legitymuj�cych si� znanym pocztem w�adc�w od XI wieku, przetrwa�o co� z atmosfery i ducha �redniowiecznych imperi�w afryka�- 7 skich: muzu�ma�skiego Mali czy Songhaju. Otoczeni licznym orszakiem wasali, dworzan i niewolnik�w, trzymaj�cy w pogotowiu dru�yny wojskowe ogarni�te duchem religijnego fanatyzmu, w�adcy ci wywarli nieodparte wra�enie na emisariuszach lorda Lugarda, jednej z czo�owych postaci brytyjskiego kolonializmu w Afryce. Nale�y pami�ta�, �e zetkni�cie z Europ�, a raczej z tymi lud�mi naszego kontynentu, kt�rzy pod��yli za odwa�nymi i najcz�ciej kieruj�cymi si� szlachetnymi pobudkami podr�nikami i odkrywcami � nie mia�o dobrego wp�ywu na rozw�j Afryki, w tym r�wnie� Nigerii. Watahy kupc�w i spekulant�w maj�cych na celu podb�j i grabie� nowych ziem odegra�y destrukcyjn� rol� w historii Afryki. 500 lat temu zacz�a si� era podboj�w Afryki przez przedstawicieli handlowych pot�g Europy za pomoc� prochu i koralik�w, ginu i przer�nych �wiecide�ek, a� stopniowo kontynent zosta� ca�kowicie skolonizowany, a jego ludno�ci odm�wiono praw do w�asnej ziemi, w�asnych rz�d�w, bogactw, obyczaj�w i zwyk�ych ludzkich praw. Te czasy nale�� ju� na wi�kszej cz�ci afryka�skiego l�du do przesz�o�ci. Nigeria, kt�ra uzyska�a niepodleg�o�� wraz z szesnastoma innymi krajami w pami�tnym 1960 roku, zwanym te� �Rokiem Afryki", wst�pi�a na drog� samodzielnego bytu po stu latach brytyjskiego panowania poprzedzonego stuleciami wyzysku i grabie�y w nies�awnej epoce handlu niewolniczego. W czasie swojego pierwszego dziesi�ciolecia pa�stwo nigeryjskie zanotowa�o zar�wno szereg sukces�w, jak i powa�nych kl�sk i pora�ek. Jak wiele innych kraj�w udowodni�o �wiatu, �e potrafi si� rz�dzi� samo i to nie gorzej ni� wiele innych kraj�w z d�u�szymi tradycjami niepodleg�o�ciowymi. Rozwin�a si� w tym czasie o�wiata na szczeblu szko�y pod- 8 stawowej, �redniej i wy�szej, zbudowano wiele nowych obiekt�w, powsta�a rodzima literatura. Jej reprezentantami s� znani w ca�ym �wiecie pisarze, tacy jak Cyprian Ekwensi, Wole Soyinka i inni, kt�rych dzie�a t�umaczone s� na wiele j�zyk�w, w tym r�wnie� na polski. Rozwin�a si� nawi�zuj�ca do przed- kolonialnych tradycji pi�kna rze�ba i malarstwo afryka�skie, kt�rych wybitnym przedstawicielem jest rze�biarz Ben Enwonwu i wielu innych. Rozwija si� nowa muzyka, teatr i przede wszystkim film, kt�ry, aczkolwiek jeszcze w powijakach, prezentuje �wiatu swoiste problemy afryka�skiej rzeczywisto�ci i moralno�ci, problemy ludzi �yj�cych na pograniczu dw�ch epok, wyrwanych ze wsp�lnoty plemiennej i rzuconych do miast, ludzi ju� pozostaj�cych poza szczepem, ale nie umiej�cych jeszcze znale�� swego miejsca w spo�ecze�stwie, kt�re, kszta�towane przez ca�e wieki wed�ug zasad swoistej etyki i specyficznych afryka�skich warto�ci, podlega dzi� silnym wp�ywom kultury �zachodniej", w nie najlepszym jej wydaniu. Ale m�wi�c o osi�gni�ciach Nigerii, nie wolno zapomina� o tym wszystkim, co by�o z�e w jej pierwszym dziesi�cioleciu, a co u�atwi�o neokolonialn� interwencj� i sta�o si� bezpo�redni� przyczyn� krwawej tragedii wewn�trznej, przesz�o 30- miesi�cznej wojny domowej, kt�rej ofiar� pad�o co najmniej 2 miliony ludzi. Ta najkrwawsza wojna domow...
wojto_2222