HISTORIA SŁOWENII.doc

HISTORIA SŁOWENII

Autorki: Agnieszka Kopeć, Paulina Damaziak, Joanna Kurnik(II rok, język słoweński)

Pierwsze ślady człowieka na terytorium dzisiejszej Słowenii zostały odkryte w młodszym okresie Paleolitu (120.000-50.000 lat temu) min. w jaskini w Postojnej. Ok. 1200 r. p.n.e. tereny te zamieszkiwały plemiona Iliryjskie. Ok. 400r. p.n.e. przybyli Celtowie, którzy wnieśli swój wkład w rozwój cywilizacji w postaci: religii, administracji miejskiej (z łac. Oppidum-miasto), systemu monetarnego oraz umiejętności eksploatacji surowców naturalnych, dzięki czemu zostali wchłonięci przez ludność Iliryjską. W czasie panowania rzymskiego II-IV w. p.n.e. powstały miasta: Emona (Ljubljana), Poetovium (Ptuj), Celea (Celje).

Bałto-Słowianie (wraz z Germanami) należeli do najmłodszej gałęzi ludów Indoeuropejskich, które wchłonęły wcześniejsze plemiona i rozpadłszy się na Bałtów i Słowian zróżnicowały się językowo. W VI w. Słowianie dotarli na Bałkany. Pierwszym związkiem plemiennym było państwo kupca frankijskiego, Samona, istniejące w latach 626-661 r. Istniała także organizacja polityczna Słowian alpejskich, która w X w. przekształciła się w Królestwo Wielkiej Karantanii pod panowaniem frankijskim. W czasie istnienia państwa Wielkomorawskiego w 864 r. na Bałkany przybyli Bracia Sołuńscy Konstantyn (Cyryl) i Metody, którzy zapoczątkowali misję chrystianizacyjną, a także stworzyli pierwsze słowiańskie pismo zwane głagolicą oparte na miniskule czyli małych literach alfabetu greckiego. Kolejnym etapem rozwoju piśmiennictwa było powstanie cyrylicy (twórcą prawdopodobnie Klemens Ochrydzki - uczeń braci Sołuńskich), opartej na greckiej majuskuli czyli dużych literach alfabetu greckiego.

W XII w. uformował się podział terytorialny Słowenii. Ziemie były w rękach zamożnych rodzin feudalnych. Karyntia należała do rodziny Spanheimów, Styria do rodziny Babenbergów, Kraina do rodziny Andechsów, zaś część Friulu i Istrii było w rękach patriarchy akwilejskiego. Głównym celem tych rodzin było przekształcenie ziem w odrębne, niezależne od cesarza państwa. Udało się to na krótko Spanheimom i Babenbergom. Przeciwnikiem tego przedsięwzięcia był patriarcha akwilejski.

Próbę zjednoczenia ziem słoweńskich, wykorzystując wygasanie możnych rodzin feudalnych rozpoczął król Czech Przemysł Ottokar II. W 1251r. opanował Austrię oraz Styrię, w 1270 r. Karyntię oraz Krainę, uzyskał także dostęp do Adriatyku.

W XIII w. Rudolf Habsburg po bitwie pod Suchymi Krutami w 1278 r. pokonał wojska Przemysła Ottokara i ostatecznie opanował terytorium Austrii, Styrii, Karyntii i Krainy, a na przełomie XIV-XV w. terytoria graniczne z Włochami min. Celje. Słoweńcy zostali poddani germanizacji, jednak w XVI w. wraz z nadejściem reformacji, a po niej kontrreformacji, obudziła się w nich świadomość narodowa. Najwybitniejszymi postaciami Słoweńskiego Odrodzenia Narodowego byli Primož Trubar - współautor licznych publikacji w języku słoweńskim (m.in. Abecadło i Katechizm) oraz pisarz Iwan Cankar.

Na początku XVIII w. Słowenia zaczęła powoli wkraczać na drogę kapitalizmu. Szybkiemu rozwojowi miast przysłużyły się zapoczątkowane w 1717 r. przez cesarza Karola VI reformy: wolnej żeglugi na Adriatyku oraz ustanowienie Triestu i Rjeki wolnymi portami. W wyniku tego rozwinął się handel morski, rozwój manufaktur, co spowodowało gwałtowny napływ ludności, a miasta te stały się ważnymi ośrodkami gospodarczymi. Wartość obrotu gospodarczego przechodząca przez Triest stanowiła trzecią część dochodów z handlu zagranicznego monarchii. Po objęciu rządów przez Marię Teresę (panowanie w latach1740-1780) rozpoczął się okres absolutyzmu kontynuowany potem przez jej syna Józefa II (panowanie w latach 1780-1790, współregencja od 1765r.). Wprowadzili oni liczne reformy, które ożywiły gospodarkę kraju, rozwinęły szkolnictwo oraz zapoczątkowali proces uwłaszczenia chłopów. Po śmierci Józefa II część reform została odwołana.

Zwycięstwa armii Napoleońskiej pod koniec XVIII w. spowodowały rozprzestrzenienie się idei Wielkiej Rewolucji Francuskiej, która ponownie pobudziła Słoweńską świadomość narodową. W 1808 r. Jernej Kopitar wydał pierwszą gramatykę języka słoweńskiego. W latach 1809-1813, na obszarze dzisiejszej Słowenii i Chorwacji Napoleon utworzył siedem prowincji Iliryjskich, w celu odcięcia imperium Habsburskiego od morza Adriatyckiego. Wprowadzono wówczas liczne reformy np. szkolnictwa oraz udogodnienia dla ludności np. rozbudowa dróg, wprowadzenie ewidencji ludności (obywatelstwo, paszport, dowód osobisty).

W 1850 r. została podpisana przez slawistów ugoda wiedeńska, która miała na celu upowszechnienie języka serbo-chorwackiego. Głównymi propagatorami byli: Ljudevit Gaj i Stanko Vraz. Najwybitniejszy słoweński poeta i pisarz France Preš eren sprzeciwił się wprowadzenia języka serbo-chorwackiego do literatury i powszechnego użytku. Wprowadził on język słoweński w obieg światowy.

Po zakończeniu pierwszej wojny światowej, dotychczas ugodowi wobec polityki Habsburgów Słoweńcy, wystąpili przeciw Austro-Węgrom i po ich rozpadzie przyłączyli się do Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (SHS) pod rządami dynastii Karadziordziewiczów. Królestwo SHS w1929r., po dokonaniu zamachu stanu przez Aleksandra Karadziordziewicza, przekształciło się w Królestwo Jugosławii. Słowenia otrzymała wówczas status banowiny drawskiej.

W 1941, po wkroczeniu armii włoskiej i niemieckiej, terytorium Słowenii zostało podzielone między okupantów (Włochy- pd.-zach. część kraju, Niemcy- pn.-wsch. część kraju, Węgry- Prekomurje). Na terenach zagarniętych przez Włochy utworzona została Prowincja Lublańska. Powstały wtedy ruchy oporu np. Rada Wyzwolenia Narodowego AVNOJ, związane z komunistycznym frontem wyzwolenia. W 1945r. Jugosławia stała się republiką autonomiczną.

W trakcie drugiej wojny światowej na arenie politycznej pojawia się Josip Broz Tito, który w 1938 objął dowództwo Komunistycznej Partii Jugosławii. Utworzył on Jugosłowiańską Federację Komunistyczną - rząd krajowy występujący w opozycji do londyńskiego rządu emigracyjnego. W czasie rządów Josipa Broz Tito powstaje jugosłowiańska doktryna polityczna - titoizm, czyli przeciwstawienie centralizmowi obozu sowieckiego. W 1953 Tito został prezydentem Jugosławii i rozpoczął przymusowe jednoczenie wszystkich sił pod komunistycznym sztandarem. Głównym przedstawicielem komunistów słoweńskich był Edvard Kardelj, który dążył do powstania autonomicznej Słowenii w ramach Jugosławii. W 1974 wprowadzono nową konstytucję, która dała republikom prawo do secesji. W 1980 r. Tito umiera. Po jego śmierci kraj ogarnia kryzys ekonomiczny i konflikty narodowościowe. Do władzy dochodzi Slobodan Miloš ewić, który dąży do utrzymania Jugosławii pod wodzą Serbii. W 1980 r. odbyły się w Słowenii pierwsze w całej Jugosławii wolne wybory, w których postkomuniści utracili większość w parlamencie.

W 1991r., po referendum proklamowana została niepodległość Słowenii. Był to sprzeciw wobec rządu w Belgradzie, co doprowadziło do wybuchu 27.06.1991r. słoweńskiej wojny 10-dniowej. Rozpoczęła się ona dla Słoweńców zwycięstwem pod Medvedjek’iem i Zentilj’em, zbombardowane zostało lotnisko w Lubljanie.1.07.1991r.miał Słoweńcy odnieśli kolejny sukces nad armią serbską, obronili tunel w paśmie górskim Karawanki. 2.07.1991 pod miejscowością Krakovo zniszczono 8 czołgów słoweńskich; bombardowano stacje radiowe, jednak Słoweńcy mieli pod kontrolą wszystkie przejścia graniczne. Wojna zakończyła się 8 lipca 1991 rozejmem na wyspie Brioni. W październiku 1991 r. Słowenia stała się niepodległym państwem. Pierwszym prezydentem Słowenii został Milan Kučan. W grudniu 1991r. uchwalona została nowa konstytucja uznana w 1992 r. przez Unię Europejską. 22 maja 1992 r. Słowenia została 176 członkiem ONZ. Obecnie stara się o status członka UE.

Bibliografia:
1) Felczk W., Wasilewski T. Historia Jugosławii, Wrocław 1985.
2) Skowronek J., Tanty M., Wasilewski T. Historia Słowian południowych i zachodnich, Warszawa 1977
3) Wiatr J.J., Słowenia przykład udanej transformacji, Warszawa 1998
4) Nowa encyklopedia powszechna PWN, Warszawa 1995