Korzenie nauk pedagogicznych wywodzą się od pewnego bardzo znanego przedstawiciela pedagogiki nowożytnej, a mianowicie Jana Amosa Komeńskiego. To on jest twórcą i zarazem propagatorem idei wychowania zgodnego z naturą i właściwościami psychicznymi człowieka oraz z przemianami społecznymi, jakim on podlega, będąc w kontakcie z najbliższym otoczeniem.
Późniejszy rozkwit pedagogiki opierał się o różne zjawiska, które miały miejsce w okresie rozciągającym się na przestrzeni lat 1700-1900. Również w tym czasie wielu interesujących się wyżej wspomnianą nauką ujawniło swoje umiejętności. Do przeżywania "dobrej passy" przez pedagogikę przyczynili się m.in.:
– - Jean Jacques Rousseau (1712r.- 1778r.), który twierdził, iż wychowanie powinno sprowadzać się do umożliwienia dziecku swobodnego wzrostu i dojrzewania oraz chronienia tego rozwoju przed zgubnymi wpływami zewnętrznymi;
- Johann Heinrich Pestalozzi (1746r.-1827r.), który uważał z kolei, że głównym celem nauczania jest rozwijanie moralności i umysłu dziecka, a możliwości takiego działania kryją się w samym podmiocie naszego działania, w jego naturalnych skłonnościach, zdolnościach i siłach (nauczanie wychowujące);
- Friedrich Wilhelm August Fröebel (1782r.- 1852r.), będący autorem przedsięwzięcia określanego nazwą ogrodów dziecięcych, w których dzieci miały się czuć jak rośliny pielęgnowane z troską przez ogrodnika-wychowawcę i w ten sposób miały się uczyć samodzielności i współpracy z innymi ludźmi;
– - Wilhelm von Humboldt (1767r.-1835r.), który twierdził, że w wychowaniu najważniejsze jest zinterioryzowanie wartości i głównego celu życia człowieka, jakim jest harmonijny rozwój z uwzględnieniem indywidualnych dyspozycji i uzdolnień;
We współczesnych czasach pedagogika Herbarta jest teorią, na której opiera się w myśleniu i działaniu wielu pedagogów. To właśnie tak pojmowana nauka jest nazywana pedagogiką tradycyjna, a Rousseau, Pestalozzi i in. swoją działalnością podsunęli pomysł Herbartowi. Wiele założeń, na które zwrócił on uwagę nigdy nie ulegną przedawnieniu, ale w dzisiejszych tak szybko zmieniających się czasach trzeba poszukiwać coraz to nowszych rozwiązań. Takie poczucie mieli już pedagodzy z czasów międzywojennych.
Johann Friedrich Herbart (1776r.-1841r.),który w swoich badaniach opierał się na etyce i psychologii, a jego głównym założeniem w pracy pedagogicznej było określenie zadania wychowania, które powinno polegać na ukształtowaniu woli i charakteru oraz na obudzeniu w człowieku szerokich zainteresowań
Szkoła tradycyjna- J.F.Herbart- pierwszy pedagog, który stworzył naukowy system pedagogii. Herbert dążył do znalezienia praw niezmiennych dla procesu kształcenia i w oparciu o te prawa ustalił projekt kształcenia. To że podkreślał naukowy charakter pedagogiki, dążył do kształcenia jako proces obiektywny. Obiektywny, czyli te same cele, środki - urabianie.
Pięć idei Herberta:
- idea wewnętrznej wolności idea doskonałości
- idea życzliwości idea prawa
- idea zdolności uczyniania
Obiektywizm pedagogiki tradycyjnej- proces wychowania, służy społeczeństwu, a nie jednostce, omija wszelkie subiektywne właściwości dziecka.
Koncepcja kształcenia z:
Psychologia Herbartowska- uważa że nauka szkolna powinna wytwarzać przekonania moralne- one poruszają wolę w człowieku, przekonania biorą się z nauki szkolnej.
Wiedza – moralność – nauka wychowująca- treści szkolne mają bezpośrednie znaczenie wychowawcze
Nie da się oddzielić dydaktyki od wychowania.
„Wartość człowieka tkwi nie w wiedzy lecz woli, ale ponieważ...”
Celem kształcenia u Herberta jest przekazywanie wiedzy obiektywnej, przedmiotowej, sprzyjającej, ukształtowaniu się określonej postawy.
Herbert uważa, że wychowanie ma opierać się na bohaterach antycznych (jako wzorców).
CEL- kształcenie moralności człowieka
Układ treści:
- systematyczny układ treści kształcenia
- liniowy układ treści kształcenia (program liniowy)- wszystkie treści są jednakowo ważne, każda kolejno jest podstawą kolejnej treści
Atomizacja wiedzy- rozdrobnienie wiedzy na elementy
Opanowanie znaczy niekoniecznie zrozumienie.
Materializm dydaktyczny- opanowanie pamięciowe treści kształcenia przy nie doborze umiejętności np.: ta wiedza nie ma zastosowania praktycznego.
- O uczniach, którzy ukończyli szkołę Herberta mówiono, że posiadają wykształcenie dekoracyjne. - Wiedza miała charakter werbalny i deklaracyjny (wiem, że).
- Statyczny charakter wiedzy- tak jak wiedza jest przekazana tak ma być odbierana (bez namysłu i interpretacji).
- Kryterium doboru wiedzy do programów szkolnych powinno być tradycyjne.
- Wiedza musi być w 100% prawdą według Herberta.
- Jeżeli coś zostało uznane za prawdę to jest to wiedz, którą warto przekazać. Taki model prowadzi do blokowania wiedzy, do tępienia krytycyzmu.
Metody nauczania i formy organizacyjne szkoły tradycyjnej:
- system klasowo- lekcyjny – grupowanie uczniów, ekonomizacja procesów kształcenia
- wprowadził lekcję- jest to pewna ilość czasu, w którym uczeń powinien opanować jeden odcinek kształcenia
- stopnie formalne lekcji (ogniwa lekcji)- każda lekcja jest taka sama, zbudowana na tych samych stopniach formalnych.
Metody podające (one są niezmienne)-:
- przekaz treści przez wykładowcę
- praca z podręcznikiem
Relacja nauczyciel- uczeń (dominacja autorytetu)
Cała szkoła była koszarami, była w niej karność. Podręcznik jest źródłem prawdy, nauczycielowi nie można się pomylić, nauczyciel jest nieomylny nie wolno mu się przyznać do błędu.
System nauczania a behawioryzm
– - celem jest kształcenie pewnych wzorców osobowości
- bardzo starannie i drobiazgowo planowanie uczenia się stosowane zgodnie do jego celów
- sekwencyjność na drodze do osiągania celów kształcenia (dotyczy programów kształcenia i sposobu pracy dydaktycznej)
Metody kształcenia- jest to sposób pracy dydaktycznej nauczyciela z uczniami stosowany przez nauczyciela świadomie i systematycznie
Metody behawioryzmu w szkole
- metody ćwiczeniowe- trening sprawności łączone z powtórkami, zadania domowe wykonywane przez uczniów
- metody podające- tak jak wykład, praca z podręcznikiem opis (dokonany przez nauczyciela), mają reprezentować wiedzę do opanowania umiejętności
- metody poglądowe- z obserwacją na czele, chodzi o wyczucie prawidłowego wzorca u dzieci, czy mechanizmu
Treści kształcenia
Liniowy program nauczania- wszystkie treści są takie same, jednakowe
Ważne w behawioryzmie jest ocenianie osiągnięć uczniów. Uważaj, że ocena jest obiektywna i powinna być, a najlepiej tę funkcję spełniaj testy szkolne osiągnięć, które są standaryzowane.
Funkcje oceny w behawioryzmie
- ma dostarczać wzmocnień, zewnętrznych motywów
- ma dostarczać informacji zwrotnej na temat jego osiągnięć
- ocena szkolna powinna pełnić funkcję selekcyjną tzn., że zgodnie z wynikiem otrzymanym w teście uczeń powinien być kierowany na określone tory kształcenia
- ocena ma charakter ilościowy (punkty, ocena) ona nie wskazuje na to jak uczeń wie, ale ile uczeń wie
- postulat indywidualizacji nauczania (czyli patrzy na to jak i kto szybko się uczy)
Uważają, że dobre nauczanie to takie, które powinno być dostosowane do indywidualnego nauczania
Rola nauczyciela w kształceniu
- nauczyciel dostarcza uczniom wzorców dotyczących wiedzy lub umiejętności
- Nauczyciel powinien być nie omylny, jeśli nauczyciel nie wie nie powinien przyznać się do tego
- ścisła kontrola nauczyciela nad uczniami, kierowanie czynnościami, dostarczanie informacji zwrotnej- ze skorygowanymi błędami, stawianie oceny
- Najważniejsza dla nauczyciela jest poprawność
Relacja- kontrola nauczyciela nad uczniem
Nurt ten najbardziej łączony jest z postacią i działalnością Emmanuela Mouniera (1905 - 1950), uważanego za głównego założyciela personalizmu. Do najczęściej występujących odmian pedagogicznych koncepcji personalizmu zaliczamy personalizm ontologiczny (metafizyczny) i historyczny.
Podstawowymi kategoriami w pedagogice personalistycznej są:
Ø - termin „personalizm”- to termin pochodny od wcześniej omawianego pojęcia „osoba” pierwotnie (min w pismach F.D.E. Schleiermachera) określał ideę osobowego Boga – przeciwstawną panteistycznej. Ch. Renouviera w swoich pismach personalizm określał jako doktrynę osobowości, która stawia sobie jako zadanie, wykazać za pomocą racji przede wszystkim logicznych, a następnie moralnych, że poznanie osoby, jako świadomości i woli jest fundamentem wszystkich poznań ludzkich.
- pojęcie „osoba”– pojęcie to ma swoją odległą historię, a według W. Granat – ma jakąś urzekającą siłę, gdyż jest ciągle na nowo podtrzymywane i wyjaśniane. Obecnie można znaleźć różne definicje terminu „osoba”. Wychodząc od etymologii pojęcie to wyprowadza się od łacińskiego słowa persona (osoba), które swoimi korzeniami sięga z kolei do greckiego prōsopon (tzn. maska używana przez aktora w starożytnym dramacie greckim, w języku Etrusków określana jako phersu).
- pojęcie „wspólnota”
W myśl personalistycznej precyzuje się odmienność dwu rzeczywistości życia społecznego:
Ø - społeczność – to taka zbiorowość ludzi, która powstaje przeważnie z motywów racjonalnych i ze względu na osiągnięcie jakiegoś konkretnego celu, będącego poza samą społecznością osób.
- wspólnota – powstaje jako fenomen szczególnych relacji międzyludzkich, w których nie można mówić o organizacji, a nawet byłaby ona czymś niezrozumiałym w tym przypadku. Wspólnota jest pojęciem podkreślającym relację; powstaje ze względu na dobro osób i ma ona wartość w sobie samej.
a) Założenia i antropologiczne podstawy pedagogiki personalistycznej
Dla ped. personal. szczególnego znaczenia nabiera koncepcja człowieka. Człowiek jest istotą bytowo zróżnicowaną, stanowiąc połączenie elementów materialnych (ciało) i pozamaterialnych (dusza).
W naturze człowieka wyodrębnia się dwa poziom bytowe:
Ø - życie biologiczno – wegetatywne – włącza nas w widzialny świat materialny
- życie psychiczno – duchowe – sprawia że wkraczam poza ten świat
W związku z tym wyróżnia się materialne i niematerialne działania człowieka.
Gdy mówimy o istnieniu i rozwoju człowieka jako osoby, zwracam uwagę na specyficzne, osobowe wymiary jego istnienia. Należą do nich:
Ø - rozumność i wolność – J. Maritain wyróżnia w naturze ludzkiej dwa wymiary: materialną jednostkowość (czyni człowieka częścią przyrody) ; niematerialna osobowość (wskazuje na życie umysłowo – duchowe i na transcendencję przyrody).
Osobowy wymiar człowieka przejawia się we właściwych mu działaniach: intelektualnym poznaniu i zdolności do samokierowania sobą (autodeterminacji), wolność zaś jest konsekwencją rozumności.
W ujęciach pedagogiki personalistycznej jedynie w sensie metaforycznym można mówić o wychowaniu przez środowisko lub za pośrednictwem środowiska (otoczenia), które tylko wychowuje, jeżeli „ przechodzi przez osobę”.
Definicja wychowania w/g personalizmu
Wychowanie są to sposoby i procesy, które istocie ludzkiej pozwalają odnaleźć się w swoim człowieczeństwie.(J. Tarnowski za def. K. Schaller).
Cele wychowania w/g personalizmu
Najwyższym celem wychowania jest uzdalnianie podmiotu (wychowanka) do przejęcia kierownictwa nad własnym procesem rozwoju.
Wyróżnia się trzy podstawowe linie (dziedzin) rozwoju wychowawczego: wychowanie fizyczne, wychowanie intelektualne i wychowanie moralne ponadto wychowanie społeczne i wychowanie religijne.
a) Relacja wychowawca/nauczyciel – wychowanek/uczeń w/g personalizmu.
Wychowanka, uważa się za pierwszego i podstawowego działającego w procesie wychowania. Jest on podstawowym i pierwszym czynnikiem wychowania. Wychowawca jest jednie kooperatorem. Wychowanek jest traktowany jako osoba i nigdy nie jest rzeczą ani rodzin, ani państwa i nikomu nie przyznaje się w tym zakresie hegemonii ze względu na jakiekolwiek aspekty.
Nauczyciel powinien być świadomy, że jego rola jest jednie rolą pomocniczą, jest to rola kogoś, kto pomaga uczniowi z zewnątrz. Jest to rola ważna ale nie podstawowa. Aktywności nauczyciela musi odpowiadać aktywność ucznia, gdyż jest się aktywnym naprawdę wtedy, kiedy się chce .
W programach personalistycznych szkół treścią nauczania czyni się: „integralny humanizm”, i to nie tylko literacki lub artystyczny a także naukowy i techniczny, kulturę natomiast traktuje się jako środek wychowania i nauczania oraz źródło, z którego się czerpie przekazywane treści.
Pedagogika a myślenie krytyczne
- znana jest pod nazwą teorii krytycznej
- źródło w Marksistowskiej krytyce ideologii
- aby dotrzeć do poznawczo ważnych sądów musimy przebić się przez ideologię ( fałszywą świadomość odzwierciedlającą określone punkty widzenia). Miedzy innymi taki zobiektywizowanemu oglądowi służy teoria krytyczna
1) - pedagogika jako teoria edukacji często odwołuje się do krytyki społecznej, wiąże się to z uwikłaniem procesów edukacyjnych w problem społecznych nierówności – ich rozumienie i projektowanie działań przeciwdziałających nierówności wymaga wypracowania szczególnej teorii i praktyki edukacji.
Pedagogika krytyczna – podstawowe założenia
Może być ona rozumiana jako wykorzystanie filozoficznej teorii krytycznej w analizach i projektowaniu działań edukacyjnych.
Stawia ona sobie następujące zadania:
- określenie wizji człowieka i społeczeństwa – realnej i idealnej
- określenie jaki świat jest, a jaki być powinien
- poddanie obserwacji i analizie procesów edukacyjnych i społecznych
- określenie kierunku, w którym powinny podążać zmiany
- zakłada, że społeczeństwo powinno być otwarte na dialog a jednostka przygotowana do życia tak, by w dialogu odpowiedzialnie uczestniczyć, konkretny kształt społeczeństwa jest natomiast kwestią przebiegu owego dialogu, powstaje w wyniku społecznego dyskursu
- określenie sposobów działania umożliwiających zbliżenie do tego jak być powinno
- zaprojektowanie określonych działań pedagogicznych
- proces ten musi być krytycznie kontrolowany, analizowany i monitorowany
- odpowiada na pytania:
1. jak wygląda świat w perspektywie ped. krytycznej – pytanie o DIAGNOZE
2. jak wygląda świat pożądany – pytanie o CELE WYCHOWANIA
3. jak można osiągnąć zmianę tego świata – pytanie o METODY EDUKACJI
4. jaka jest skuteczność tych działań?
Diagnoza
W tej warstwie ped. krytyczna ujmuje edukacje jako element systemu społecznego ściśle związanego z jego funkcjami politycznymi.
Edukacja ma dwuznaczne oblicze.
1) 1) jako element społecznego systemu musi służyć jego konserwacji, zapobiegać radykalnej krytyce i blokować oczekiwanie zmian. Szkoła wychowuje jednostki tak, aby akceptowały one zastany porządek społeczny i traktowały go jako coś oczywistego i nienaruszalnego.
2) właśnie edukacji tradycja oświeceniowa przypisuje rolę czynnika społecznej zmiany.
EDUKACJA ZNIEWALA, ALE WYZWOLENIE WYMAGA EDUKACJI !!!
Ped. krytyczna szuka diagnozy mechanizmów dominacji i przemocy wpisanych w funkcjonowanie instytucji edukacyjnych oraz projektuje takie działania edukacyjne jakie miałyby szansę przyczynić się do zwiększenia zakresu indywidualnej i zbiorowej wolności. Jeśli system decyduje o losach jednostki i zbiorowości to jest to system zniewalający i wymagający radykalnej zmiany. Ta teza jest podstawowym elementem diagnozy społecznej zawartej w krytycznej teorii edukacji.
Cele i kierunki interwencji
Normalizujące oddziaływanie szkoły opiera się na dwóch strategiach:
1) 1) IGNOROWANIE RÓŻNIC (w klasach mogą być dzieci wywodzące się z różnych grup etnicznych czy religijnych),
2) TRENING MILCZENIA (dzieci nienależące do zdefiniowanej przez szkołę grupy normalnych uczniów wycofują się z aktywnego udziału w szkolnej edukacji).
Zmiana społeczeństwa wymaga zmiany edukacji. Edukacja uwzględniająca tego rodzaju krytykę powinna przede wszystkim:
- dostrzegać i akceptować różnice społeczne
- dopuszczać różnorodne wypowiedzi i uczyć młodych ludzi aktywnego zabierania głosu we własnych sprawach
- uczyć aktywnego działania na rzecz zmiany nieakceptowanych cech życia społecznego
- działania nauczyciela powinny przypominać działania tłumacza, którego zadaniem jest przekład kultury nieznanej (np. dominującej) na język zgodny z doświadczeniem kulturowym dziecka.
Skuteczność pedagogiki krytycznej
1) projekt ped. krytycznej powoduje szeroki zakres oddziaływań (od czynników makrostrukturalnych poprzez instytucjonalne po jednostkowe)
2) w czym upatruje się praktyczny sens ped. Krytycznej?
- w działaniu kolektywnym
- w lokalnym działaniu na rzecz wyrwania określonych grup społecznych czy jednostek z „logiki społecznej determinacji”
- w myśleniu pedagogicznym powinien dominować język nadziei a nie retoryka teorii reprodukcji
Okres przed i po II wojnie światowej to czas wzmagającego się totalitaryzmu na świecie (bolszewizm, hitleryzm, stalinizm), podział świata na strefy wpływów ideologicznych, politycznych i ekonomicznych, który pogłębił stan rozczarowania wobec nauk humanistycznych, w tym zwątpienie w moc oddziaływania pedagogicznego na życie codzienne. W tym czasie p...
fikandor