Charakterystyka i problemy osób niepełnosprawnych ruchowo
Niepełnosprawność- to wszelkie ograniczenie lub wynikający z uszkodzenia brak zdolności wykonywania czynności w sposób lub w zakresie uważanym za normalny dla człowieka (WHO).
Niepełnosprawność ruchowa jest rodzajem niepełnosprawności który obejmuje uszkodzenia narządów ruchu. Nazywana jest inaczej:
v niepełnosprawnością fizyczną niepełnosprawnością motoryczną.
n Klasyfikacja uszkodzeń aparatu ruchowego wg I. Kaiser- Grodeckiej:
ü Dysfunkcje pochodzenia mózgowego (np. dziecięce porażenie mózgowe, porażenia spastyczne i wiotkie oraz niedowłady, zespoły ruchów mimowolnych, zaburzenia koordynacji ruchowej).
ü Dysfunkcje pochodzenia rdzeniowego (np. choroba Heinego-Medina, rozszczep kręgosłupa i rdzenia, postępujący zanik mięśni).
ü Dysfunkcje układu kostno-stawowego (np. zwichnięcie stawu biodrowego, nieprawidłowości w obrębie stóp lub kolan, schorzenia reumatyczne).
ü Braki kończyn (wrodzone lub będące skutkiem amputacji).
n Najczęstsze problemy osób niepełnosprawnych ruchowo
n Przekonanie, że obniżona sprawność stanowi przeszkodę w realizowaniu celów.
n Nieumiejętność realistycznej oceny własnych możliwości i ograniczeń (przyczyna niepowodzeń, poczucia frustracji, funkcjonowania poniżej swoich możliwości).
n Trudność ustalenia równowagi między autonomią a konieczną zależnością od innych.
n Sytuacje trudne w życiu człowieka niepełnosprawnego ruchowo
v trudności fizyczne: wynikają z niedostosowania świata zewnętrznego do warunków fizycznych osoby niepełnosprawnej ruchowo (np. brak wind, podjazdów itp.)
v trudności psychologiczne: wynikają z konieczności zmiany swoich oczekiwań i dążeń oraz niższej samooceny
v trudności społeczne: wynikają z negatywnych doświadczeń w kontaktach z otoczeniem (wyśmiewanie, odrzucenie, izolacja itp.)
n Niepełnosprawność ruchowa może stanowić czynnik utrudniający prawidłowe zaspokajanie potrzeb jednostki.
n Z tego powodu osoby z niepełnosprawnością ruchową częściej niż ich zdrowi rówieśnicy narażone są na frustracje i negatywne przeżycia emocjonalne.
n Potrzeby człowieka według Maslowa:
1) Potrzeby fizjologiczne (zaspakajanie głodu, snu, pragnienia, aktywności, przyjemnych doznań zmysłowych, seksualnych).
2) Potrzeby bezpieczeństwa (zależności, opieki, oparcia, wolności od lęku, niepokoju, chaosu oraz potrzeba ładu i porządku).
3) Potrzeba przynależności i miłości (występują w usiłowaniach przezwyciężenia osamotnienia i obcości).
4) Potrzeby uznania i prestiżu:
Ø Pragnienie potęgi, wyczynu oraz wolności,
Ø Potrzeba respektu i uznania ze strony innych ludzi, dobrego statusu społecznego, sławy i dominacji.
5) Potrzeba samoaktualizacji (dążenie człowieka do rozwoju swoich potencjalnych możliwości).
Wszystkie wymienione potrzeby występują z różnym nasileniem u wszystkich ludzi, w tym także i u dzieci niepełnosprawnych.
Najczęściej źródłem frustracji osób niepełnosprawnych ruchowo w zależności od okresu życia jest:
a) w okresie dzieciństwa- niezaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa i miłości,
b) w okresie dorastania- niezaspokojenie potrzeby samorealizacji związanej z tworzeniem planów dotyczących przyszłości,
c) u osób dorosłych- niezaspokojenie potrzeb wynikających z odgrywanych ról społecznych.
n ZASPAKAJANIE POTZREB A NIEPAŁNOSPRAWNOŚĆ
n Potrzeby fizjologiczne
Większość dzieci niepełnosprawnych ruchowo cechuje:
q Przeważnie zupełnie obce bogate doświadczenia ruchowe, pełne radosnych i przyjemnych przeżyć;
q W niektórych przypadkach całe życie spędzone w łóżku bądź wózku inwalidzkim, co powoduje, że mają one ograniczony kontakt ze światem, a tym samym mniejsze możliwości poznawcze.
q Zmniejszona wydolność wysiłkowa.
n W przypadku dziecka niepełnosprawnego należy zwrócić szczególną uwagę na jego zmęczenie i zapewnić mu racjonalny wypoczynek.
n
n Jeżeli dziecko jest niewypoczęte i niewyspane, jeżeli jest zmęczone i znużone, występuje u niego brak zainteresowania jakimkolwiek tematem, trudno jest mu się skoncentrować i podjąć jakąkolwiek dłużej trwającą pracę.
n Podstawowymi czynnikami niezbędnymi do fizycznego życia człowieka jest spożywanie pokarmów i umiejętność oddychania.
n Należy zwrócić szczególną uwagę na to, aby całodobowe posiłki dla dzieci niepełnosprawnych były tak przygotowywane i w takiej ilości, aby dziecko, wstając od stołu czuło się najedzone. Dosyć ważne jest to w zakładach leczniczo – wychowawczych, bowiem tam dzieci mają mniejsze szanse na zjedzenie czegoś między posiłkami, a jeśli dziecko jest głodne, to wówczas ma mniejszą wydolność wysiłkową, trudności w przyswajaniu programu nauczania, jest ospałe, czasem boli go głowa i ma złe samopoczucie oraz niechęć do wykonywania jakichkolwiek czynności.
Dzieci niepełnosprawne powinny również jak najwięcej czasu spędzać na świeżym powietrzu. Całodzienny pobyt w pomieszczeniu zmniejsza znacznie ich odporność fizyczną i psychiczną. W związku z tym należałoby organizować im spacery i zabawy na zewnątrz. Dzieci, które nie mogą opuszczać łóżek, powinny być werandowane niezależnie od pory roku.
n Potrzeba bezpieczeństwa
Dzieci niepełnosprawne, zdając sobie sprawę ze swojego wyglądu i swoich możliwości, mają bardzo rozwiniętą potrzebę bezpieczeństwa:
q W swojej podświadomości dążą do tego, aby traktowano ich normalnie, na równi ze zdrowymi dziećmi;
q Są bardziej wrażliwe na opinie i sądy innych ludzi o sobie;
q W większości przypadków mają poczucie niepełnowartościowości;
q Nieobce jest im poczucie wstydu i upokorzenia spowodowane własnym wyglądem,
q Najlepiej czują się w grupie innych chorych dzieci;
q Są bardzo podejrzliwe, sądzą, że większość ludzi jest nastawiona do nich wrogo, szczególnie są wrażliwe na „zranienie” ze strony innych;
q Unikają lub przerywają czynności, których nie mogą dobrze wykonać;
q Ciągle czują się czymś zagrożone;
q Bardzo często przeżywają lęk przed zabiegiem operacyjnym, obawiając się jego rezultatu (im starsze dziecko tym większa obawa).
n Potrzeba przynależności i miłości
n Dziecku niepełnosprawnemu bardzo potrzebne jest uczucie miłości, aby nie doprowadzić do deformacji jego osobowości, przejawiającej się w różnego rodzaju kompleksach. Sympatia i miłość innych osób do dziecka chorego dają mu pełnię szczęścia. Czuje się ono wówczas potrzebne, chciane, nieodtrącone mimo swego kalectwa, które niejednokrotnie znacznie je oszpeca, a tym samym warunkuje w pewnym sensie nieprzyjemne przeżycie silnego, głębokiego niezadowolenia z samego siebie.
n Potrzeba prestiżu i uznania
n U dziecka niepełnosprawnego najbardziej rozwinięta jest potrzeba uznania ze strony innych ludzi. W miarę swoich możliwości będzie ono robiło wszystko, aby w oczach innych zasłużyć sobie na uznanie. Pozytywna opinia innych ludzi o dziecku jest nieodzownym warunkiem poczucia własnej wartości i stanowi ona dla niego podstawę równowagi psychicznej.
n Jeżeli dziecko jest zaakceptowane i wysoko cenione od najwcześniejszych lat życia, dąży do pełnego wyzwolenia swoich uczuć, sympatii, złości i strachu bez obawy, że zostanie upokorzone i utraci swą godność i zaufanie.
n Potrzeba samoaktualizacji
n Jako dążenie do rozwoju potencjalnych możliwości w celu utrzymania spokoju i równowagi, przejawia się u dziecka niepełnosprawnego tym, iż robi ono wszystko, aby dobrze się uczyć, być zdyscyplinowanym, grzecznym, aby otoczenie było z niego zadowolone. Stara się wykorzystać wszystkie swoje możliwości intelektualne, co może też być przejawem kompensacyjnym jego braków fizycznych.
n Najczęstsze problemy występujące u dzieci z zespołem mózgowego porażenia dziecięcego (MPD)
n Problemy i objawy czynnościowe
U dzieci z MPD siadanie, stawanie, chodzenie, używanie rąk czy też mowy jest opóźnione. Rozwój poszczególnych wzorców zakłóca choroba.
Pierwsze łatwo zauważalne objawy powstają już między 3 a 5 miesiącem życia:
q dziecko nie potrafi unosić głowy, pełzać, raczkować ani siadać;
q kiedy powinno już wstawać, czyni to niepewnie ze skręconymi do wewnątrz udami i zgiętymi podeszwowo stopami, opierając się tylko na palcach;
q ma problemy z koordynacją wzrokowo – ruchową;
q nie potrafi sięgać po zabawki na skutek niedowładu w kończynach górnych.
n Trudności i problemy w ocenie poziomu rozwoju intelektualnego
Problemem, który ma znaczący wpływ na ocenę poziomu rozwoju intelektualnego u dzieci z MPD, są nie tylko w różnym stopniu wyrażone niedowłady, lecz także inne zaburzenia występujące w tym zespole, jak np.:
q Zaburzenia wzroku (zaburzenia refrakcji, ubytki w polu widzenia, ośrodkowe zaburzenia analizy i syntezy bodźców wzrokowych, zez, oczopląs, zanik nerwu wzrokowego, zaćma, małoocze );
q Zaburzony machanizm sensomotoryczny;
q Zaburzenia spostrzegania zmysłowo – ruchowego, wywołujące u dziecka nieprawidłową rejestrację bodźców;
q Zaburzenia orientacji przestrzennej;
q Zaburzenia słuchu (szczególnie w postaci pozapiramidowej);
q Zaburzenia mowy (m.in. zaburzenia artykulacji oraz koordynacji czynności mm. oddechowych, utrudniające mówienie);
q Zaburzenia koncentracji uwagi i zachowania, wynikające z wrażliwości układu nerwowego, dużej męczliwości psychicznej oraz zaburzeń w postrzeganiu.
n Problemy tkwiące w sferze osobowościowej i społecznej
Z powodu ograniczeń ruchowych dzieci z MPD zwykle stale przebywają w tym samym otoczeniu, a konieczność korzystania z pomocy innych osób może powodować:
q Zbytnie koncentrowanie się na sobie;
q Rezygnację, uległość;
q Pozorne uznanie kalectwa z podświadomym niezaakceptowaniem siebie;
q Poczucie niepewności, zagrożenia;
q Niepokój prowadzący do dezintegracji osobowości;
q Dość częste reagowanie złością i agresją na niepowodzenia;
q W wyniku dostrzegania różnic miedzy sobą a pełnosprawnymi rówieśnikami, stwarza się w nich poczucie inności i bycia kimś gorszym.
n Problem akceptacji/braku akceptacji dziecka z MPD
n Nadmierna miłość i opieka rodzicielska
Niekorzystna
Ogranicza sposobność do wypracowania nowych sprawności i umiejętności
n Postawa odrzucenia
Bardzo niekorzystna
Prowadzi do rezygnacji z usprawniania dziecka i udziału w procesie rehabilitacji
n Psychologiczne konsekwencje MPD (T. WITKOWSKI):
q Niezaspokojenie potrzeby akceptacji, niezależności, uznania, przynależności do grupy społecznej;
q Uzależnianie się od osób z rodziny;
q Trudności w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami oraz osiąganiu dojrzałości społecznej i zaradności życiowej.
n Rdzeniowy zanik mięśni (SMA)
Rdzeniowy zanik mięśni jest schorzeniem uwarunkowanym genetycznie, przekazywanym w sposób autosomalny recesywny.
Wyróżnia się trzy postacie kliniczne tego zaniku:
n wczesnodziecięcą (Werdniga-Hoffmanna),
n późnodziecięcą,
n pseudodystroficzną (łagodną:Kugelberga-Welandera).
n Charakterystyczne cechy osób z SMA
n Postępujące, symetryczne osłabienie mięśni, bardziej nasilone dosiebnie.
n Kończyny dolne są bardziej zajęte niż kończyny górne.
n Zaoszczędzenie mięśni przepony oraz mięśni zewnętrznych gałki ocznej.
n Wiotkie napięcie mięśniowe.
n Osłabienie lub brak odruchów głębokich.
n Prawidłowy rozwój umysłowy.
n Czucie jest zachowane.
fizjo.awf