Budowa kom- jest to grudka cytoplazmatyczna otoczona błoną komurk. zawiera jądro kom, siateczkę wewnątrzpaz., cytoszkielet (z włukien białkowych mikrotubule i makrofilamenty), centriole, rybosomy, mitochondria, struktury Golgiego, lizosomy, wakuole, ziarna substancji, zapasowych Ruch – wici (wiciowce), rzęski (orzęski), nibynóżki (kożenionóżki, otwornice, promienionóżki), lub nie poruszają się. Cytoszkielet jest zaangażowany w każdy ruch.
Fagocytoza- pobierane są duże cząsteczki pokarmowe np. inne komórki, czy ich fragmenty. Gdy pierwotniak rozpozna pokarm to zbliża się i otacza go fałd błony kom i cytoplazmy. Dzięki lizosomom następuje trawienie, składniki odżywcze zostają wchłonięte do cytoplazmy, a resztki zostają wydalone bez uszczerbku błony komórkowej Pinocytoza- pobierane są mniejsze cząstki pokarmowe np. białka, tłuszcze , jony) Gdy pokarm zbliża się tworzy się kanalik pinocytarny, który wciąga cząsteczki do organizmu, na końcu kanalika wodniczki pokarmowe łączą się z lizosomami i następuje trawienie. Wchłanianie- substancje przechodzą przez błonę (dyfuzja), to transport bierny, Inne substancje potrzebują energi – transport aktywny. Osmoregulacja – kontrola i utrzymywanie wewnątrz organizmy pożądanego stężenia rużnych substancji np. H2O Taksja – ruch organizmu związany z działaniem bodźca dodatnia-do bodźca (do pokarmu), ujemna- od bodźca (niebezpieczeństwo)
Choroby: świdrowiec gambijski i rodezyjski – śpiączka afrykańska, rzęsistek pochwowy i jelitowy, pełzak czerwonki,
Nabł jednowarstwowe (bezkręgowce i stawonogi): płaski, sześcienny, cylindryczny, wielorzędowy
Nabł wielowarstwowe (stawonogi): płaski, walcowaty
Nabłi z funkcji: pokrywająco-ochronny, transportujący, wydalniczy, zmysłowy, lokomotoryczny, wydzielniczy, rozrodczy, gruczołowy
Cykl malarii –po ukuciu komara forma inwazyjna zarodźca dostaje się do kom wątroby, gdzie dzieli się wielokrotnie. Z wątroby zarodźce przedostają się do krwi, w krwinkach czerw dzielą się wielokrotnie. Niektóre zarodźce przekształcają się w postacie macierzyste gamety. Podczas ponownego ukąszenia postacie zostają wessane z krwią do przewodu pokarmowego komara. W żołądku gamety dojrzewają i tam dochodzi do zapłodnienia. Zygota tworzy cystę, która przedostaje się z krwią do ślinianek dzieląc się wielokrotnie. Powstają postacie inwazyjne, które w czasie ukąszenia dostają się do organizmu kolejnego człowieka. Pantofelek (koniugacja- proces, w którym zostaje wymieszany materiał jądrowy dwóch osobników) – jest diploidalny, Makronulkeus decyduje z którym osobnikiem i jaki proces płciowy zajdzie. W wyniku mejozy mikronukleusa powstają haploidalne jądra, 3 z nich zanikają, a czwarte dzieli się mitotycznie na dwa haploidalne jądra potomne. Jedno z nich przechodzi przez most cytoplazmatyczny do drugiego pierwotniaka. W obu pantofelkach jądra zlewają się (zapłodnienie) w jedno diploidalne jądro zygotyczne. Dzięki podziałom jądrowym odtwarzany jest Ma i Mi ORZĘSKI zawierają dwa jądra [mikro- (przekazują informacje) i makro- (sterują procesami życiowymi) nukleus], rzęski (do ruchu) pokrywają prawie całą część organizmu, pod błoną kom znajdują się liczne pęcherzyki, rzęski połączone są włóknami cytoszkieletowymi. W cytopyge (miejsce bez rzęsek) są usuwane niestrawione resztki pokarmowe i powstają wodniczki tętniące. Rozmnażają się przez podział poprzeczny. WICIOWCE mają 1, 2 lub więcej wici do poruszania się, rozmnaża się przez podział wzdłużny. Mają wrzecionowaty kształt, są duże zmodyfikowane mitochondrium, (u świdrowców – błona falująca), w cytostomie pobierany jest pokarm. KOŻENIONÓZKI nie mają usztywnionej powierzchni komórkowej (mogą zmieniać kształt), poruszają się za pomocą nibynóżek. W centralnej część półpłynna endoplazma z organellami i wodniczkami tętniącymi, na peryferiach gęstsza ektoplazma. Wodniczki pokarmowe mogą być tworzone w dowolnym miejscu
taizia