MEDYCYNA – nauka obejmująca całość wiedzy o zdrowiu i chorobach człowieka oraz o sposobie leczenia i zapobiegania.
STAN ZDROWIA – stan równowagi somatycznej, psychicznej i społecznej osobnika warunkujący przystosowanie do środowiska.
W ponad 50 % zdrowie zależy od trybu życia
20 % à środowiska
16 % à genetyki
10 % à służby zdrowia
Główne czynniki warunkujące stan zdrowia
1. sytuacja demograficzna kraju
2. stan odżywienia i zaopatrzenia w żywność
3. poziom wykształcenia
4. warunki mieszkaniowe
5. sytuacja na rynku pracy
6. możliwość oszczędzania
7. możliwość wypoczynku
8. systemy zabezpieczenia socjalnego
CHOROBA – dynamiczna reakcja ustroju na działanie czynnika chorobotwórczego prowadząca do zaburzeń naturalnego współdziałania narządów i tkanek a w następstwie do zaburzeń czynnościowych i zmian organizacji w narządach w całym ustroju.
– niewyrównane zaburzenie równowagi somatyczno-psycho-społecznej ustroju powodujące jego nieodwracalne przystosowanie do środowiska
– przekroczenie możliwości adaptacyjnych à zaburzenie homeostazy
Czynniki środowiska
1. biotyczne – mogą być źródłem zakażenia
- nosiciele – osoba u której przebieg zakażenia jest bezobjawowy. Nosicielstwo poprzedza wystąpienie objawów choroby ( okres wylęgania ) lub utrzymuje się po zakończeniu choroby ( okres zdrowienia )
- ludzie chorzy, zakażeni lub zarażeni określonym wirusem, bakterią, grzybem, pierwotniakiem
drogi zakażenia
§ inhalacyjna ( powietrzno – kropelkowa, powietrzno – pyłowa )
§ pokarmowa
§ płciowa
§ przez uszkodzoną błonę śluzową / skórę
wrota zakażenia
§ jamy nosa
§ jama ustna
§ ujście zewnętrzne cewki moczowej
§ pochwa
§ odbyt
§ wenflon
Transmisja
o międzyosobnicza
- uwalnianie z ustroju żywiciela zarazka
- rozmnażanie lub przeżywanie
- przenoszenie i penetracje nowych żywicieli
o wewnątrzosobnicza
- z jednego narządu do drugiego
- transmisja za pomocą krwi
- jeśli wirus – wiruserie
bakteria – bakteriemia
grzyby – fungeria
pasożyty – parazyteria
Uwalnianie
- z wydzielinami
- z wydalinami
- uczestniczy w tym przenosiciel np. owad
- przenoszeni bezpośrednio ze skóry lub błon śluzowych poprzez żywiciela
CHOROBY KRAJÓW ROZWINIĘTYCH à CYWILIZACYJNE
To choroby związane z ujemnymi skutkami życia w wysoko rozwiniętych cywilizacjach. Choroby adaptacyjne wynikające z zaburzeń regulacji i adaptacji organizmu.
Przyczyny
o stres
o stworzone napięcie mięśni
o mała ruchliwość
o oddziaływanie skażeń środowiska i hałasu
o nieracjonalne odżywianie
Ø choroby związane z zanieczyszczeniem środowiska ( wynikające z naruszenia reguł ekologicznych )
- zatrucia
- alergie
- nowotwory
- wady rozwojowe
Ø choroby związane z zaburzeniami przemiany materii
- otyłość
- miażdżyca
- cukrzyca
- choroba wieńcowa
Ø choroby wynikające z przeciążenia układu nerwowego
- nerwice
- zaburzenia psychiczne
- nadciśnienie tętnicze
- choroba wrzodowa
Ø choroby zawodowe
- narządów ruchu
- zatrucia alergie
- choroba popromienna
- choroba wibracyjna
- głuchota
Ø choroby pourazowe
- wypadki komunikacyjne
- wypadki przy pracy
Ø choroby wynikające ze stosowania używek
- alkoholizm
- narkomania
- nikotynizm
Ø jatrogenne ( związane z działalnością medyczną )
CHOROBY KRAJÓW ROZWIJAJĄCYCH
1. infekcyjne
- gruźlica – Mycobacterium tuberculosis
- trąd – Mycobacterium leprae
- cholera – Vibrio cholerae
- żółta febra – Flavivirus
- dźuma – Tersina pestis
- czerwonka – Shigella dysenteriae
2. inwazyjne ( pasożytnicze )
- malaria = zimnica – Plasmodium vivat
- schistosomozy – Schistosoma manson, Schistosoma haematabium
- leiszmaniozy – Leishmania hopica, Leishmania donovari
- amebozy – Entamoeba hystolitica
- filariozy – Loa loa, Mansonella sp.
- glistnica – Ascaris lumbricoides
- włosogłówka – Trichuris trichura
- ankylostomoza – Ancylostoma duodenale
- tasiemczyce – Taenia saginata, T. solium, Diphyllobotrium latum
Zanieczyszczenia w aerosferze
1. naturalne ( są mniejsze i mniej szkodliwe niż antropogeniczne )
- pożary lasów
- unoszenie pyłu pustynnego
- unoszenie pyłu organicznego ( pyły roślin )
- wybuchy wulkanów
2. antropogeniczne
- energia z paliw konwencjonalnych
- transport samochodowy
- górnictwo
- przemysł chemiczny
- materiały budowlane
- rolnictwo
Wg UNESCO na półkuli północnej przemysłowe źródła są 30 krotnie wydajniejsze i dlatego ta półkula głównie kształtuje środowisko.
Ø degradacja warstwy ozonowej
- wzrost natężenia promieniowania UV à powoduje to wzrost chorób skóry, oczu, a także niekorzystny wpływ na stan i rozwój roślin
- zapoczątkowanie globalnych zmian klimatu ( wzrost temperatury o kilka stopni w przyszłości, przekształcenie się warunków agroklimatycznych i topnienie lodowców )
Ø zakwaszenie środowiska ( à kwaśne deszcze ), emisja tlenku siarki i azotu, prawidłowe opady to takie o pH 6 – 6,5 a czasami zdarzają się nawet takie o pH < 3 à powoduje uszkodzenie korzeni roślin
Zanieczyszczenia
I. stałe
II. gazowe
III. ciekłe ( zanieczyszczenia gazowe + wilgotna atmosfera )
Pyły
1. gruboziarniste ( zagrożenie nimi w niewielkiej odległości od źródła emisji )
2. drobnoziarniste ( łatwo wnikają do płuc à Æ < 5 μm, PM5 i mniejsze )
Dopuszczalne zanieczyszczenia pyłami na obszarach specjalnie chronionych ( parki krajoznawcze )
0, 011 mg/m3
Obszary chronione ( z wyjątkiem obszarów przemysłowych )
0, 02 mg/m3
Pyły dostające się do organizmu mogą działać
- drażniąco
- alergizująco
- rakotwórczo
- toksycznie
- zwłókniająco
Wywołują pylice – przewlekłe choroby układu oddechowego spowodowane przewlekłym wdychaniem pyłów nieorganicznych i ich określonym odczynem.
Dym tytoniowy – 4 000 pierwiastków i związków chemicznych chemicznych działaniu toksycznym, mutagennym, teratogennym, karcynogennym.
Szkodliwość pyłu w aerosferze zależy od składu chemicznego, zwłaszcza metali à ołów, kadm, nikiel, miedź, cynk, chrom, od izotopów promieniotwórczych, od stężenia i rodzajów współistniejących zanieczyszczeń gazowych ( synergizm ).
Podstawowe zanieczyszczenia gazowe
SO2 CO2 CO NO2 NO H2S
NO O3 N à działają synergistycznie ( w przypadku roślin )
Najbardziej fitotoksyczny dla roślin jest HF. Jego śladowe ilości szkodzą roślinom szczególnie liściom.
IMISJA – masa zanieczyszczeń np. pył w jednostce objętości / czasu.
EMISJA – masa zanieczyszczeń w jednostce czasu.
Stan zanieczyszczeń okreśła się głównie przez stężenie SO2 ( ale też poprzez system monitoringu ).
Emisja gazów w Polsce duża, ale od 20 lat odnotowuje się tendencje zniżkowe.
Największy udział
I. CO ( Łódź 2% w skali kraju )
II. SO2 ( 17% )
spadek emisji SO2, CO2, CH...
kaaasiulek