Praca domowa.doc

JAK POMÓC DZIECKU W ODRABIANIU PRACY DOMOWEJ?

              Samodzielna nauka dziecka w domu zwana odrabianiem lekcji, stanowi niezwykle ważne ogniwo procesu nauczania i wychowania. Praca domowa ucznia jest kontynuacją nauki szkolnej przygotowującej dziecko do samo- kształcenia. Wdrażanie do samodzielnego uczenia się już od pierwszych dni pobytu w szkole uzasadniona jest tym, że dziecko musi opanować nawyk samodzielnej pracy, podstawowe umiejętności uczenia się, umiejętność korzystania z różnych źródeł wiedzy i inne umiejętności w procesie samokształcenia.

              W klasach młodszych praca domowa opiera się głównie na materiale programowym realizowanym w czasie zajęć, ma zazwyczaj charakter utrwalają- cy wiadomości i umiejętności nabyte w szkole. To właśnie w domu najczęściej dziecko ma możliwość i okazję ponownego przemyślenia czy rozszerzenia swojej wiedzy na określony, podjęty w czasie zajęć temat. Może swobodnie zastanowić się nad problemami poruszanymi w szkole, porozmawiać z rodzicami, rodzeństwem, rówieśnikami, wyjaśnić wątpliwości, które pojawiły się w toku lekcji, czy też samodzielnie po przemyśleniu występującego problemu starać się go rozwiązać, dojść do własnych wniosków.

              Nauka domowa może się stać dodatkowym, indywidualnym wkładem w realizację osobistych zainteresowań ucznia, który – pozbawiony bezpośredniej kontroli ze strony nauczyciela – staje się aktywny i samodzielny. Sam reguluje tempo swojej nauki, poznaje własne możliwości, słabe i mocne strony. Może korzystać z różnych źródeł informacji, samodzielnie szukać tych źródeł, planować i organizować własną działalność poznawczą, wreszcie poprzez samo- kontrolę sprawdzać osiągnięte wyniki. Sprzyja to samokrytycznej analizie i ocenie własnej pracy, uczy sztuki szukania i wykrywania popełnionych błędów oraz sposobów ich usuwania. Nauka domowa może także umożliwić rozwój różnego rodzaju pasji, które nie powstały w czasie nauki szkolnej. Ma to szczególne znaczenie ze względu na uczniów słabszych, którzy dzięki temu, że w zajęciach szkolnych zostaną wykorzystane ich pozaszkolne zainteresowania, będą lepiej motywowani do nauki.

              W pierwszych latach nauki dziecko nie ma jeszcze nawyku uczenia się samodzielnie ani w szkole, ani w domu. Dlatego też ogromne znaczenie we właściwym wyrabianiu tego nawyku oraz konsekwentnym a zarazem rozumnym tj. odpowiednim pod względem wychowawczym podejściu do tej problematyki mają rodzice. To na was, w głównej mierze, spoczywa obowiązek wspomagania szkoły w realizacji celów dydaktyczno – wychowawczych. Ta niezmiernie ważna korelacja działań zarówno szkoły jak i środowiska domowego stanowi podstawę do kształtowania u dziecka cech osobowościowych przejawiających się we właściwym stosunku do obowiązku szkolnego, rozwijaniu zainteresowań, a więc całej sfery poznawczej, pozytywnego stosunku emocjonalnego do szkoły, więzi z rodzicami potrafiącymi nawiązać ścisły kontakt z własnym dzieckiem. Często rodzice bagatelizują sprawy związane ze szkołą – tak przecież ważne dla małego ucznia – tłumacząc małe zainteresowanie brakiem czasu, przepracowaniem, pozostawiając dziecko z problemem, nie potrafiące często sobie z nim poradzić. Mały uczeń stopniowo nabiera lekceważącego stosunku do szkoły, przy „cichym milczeniu” rodziców.

              Innym, skrajnym przypadkiem jest nadmierny ambicjonalizm rodziców, mający często negatywny wpływ na kształtujący się charakter dziecka. Rodzice stawiają mu wygórowane żądania i systematycznie go kontrolują. Nadmierny krytycyzm i tropienie błędów znacznie osłabia wiarę we własne siły. Życie dziecka pod presją wiecznych upomnień, ostrzeżeń i pouczeń staje się nieznośne. Brak pochwał i akceptacji dziecka takim, jakie jest budzi frustrację, brak wiary w siebie.

              Pomiędzy tymi postawami wychowawczymi znajduje się jakiś „złoty środek”, jakiś najbardziej idealny sposób oddziaływań, z którego rodzice powinni sobie zdawać sprawę i który przyniesie najlepsze efekty wychowawcze.

              Ważną rzeczą jest ciągły kontakt z dzieckiem, wykazywanie zainteresowania nie tylko postępami dziecka w nauce, ale również zachęcanie, motywowanie do nauki.

              Wśród wielu obowiązków, do których musi się wdrożyć mały uczeń, jest także obowiązek zapamiętywania słów swojej pani. Czasem dziecko się zagapi, zamyśli i zapomni, co miało przynieść na następny dzień, co przygotować lub zrobić. Nie jest to jeszcze powód do zmartwień. Taka rzecz może się przydarzyć każdemu uczniowi, a szczególnie temu, który rozpoczyna naukę szkolną. Jednak bagatelizować objawów nie można. Jeśli z pobłażliwością wysłuchamy skargi dziecka, że dostało dwójkę, bo czegoś zapomniało, jeśli zlekceważymy to i przejdziemy do porządku dziennego, popełnimy duży błąd. Taka reakcja spowoduje, że dziecko zacznie bardziej zaniedbywać obowiązki szkolne. Jeżeli zaś będziemy bardzo surowi, krzykliwi, postąpimy jeszcze gorzej. Dziecko stanie się zalęknione, bierne, zamknięte, bądź agresywne.

              Dla ucznia klasy I praca domowa jest czymś nowym, jest to nowy obowiązek, do którego musi się powoli wdrożyć. Nie może być mowy o pełnym nauczaniu, jeżeli uczeń nie będzie w domu pewnych rzeczy opanowywał, powtarzał i utrwalał. Nauce domowej można przypisać następujące funkcje:

-         pobudzanie własnej aktywności uczniów (poznawczej, emocjonalno- motywacyjnej i działaniowej),

-         zaspokajanie istniejących i budzenie nowych zainteresowań,

-         wzbudzanie pragnienia wiedzy, chęci uczenia się, zrozumienia czegoś, zdobycia określonych kompetencji,

-         rozwijanie samodzielności myślenia i działania, umiejętności samodzielnego realizowania zadań, według własnych pomysłów i przez siebie kontrolowanych,

-         opanowanie i utrwalenie treści programowych wraz z umiejętnością posługiwania się nimi zarówno w czynnościach praktycznych jak i operacjach teoretycznych,

-         rozwijanie sprawności w uczeniu się przez stosowanie różnych technik oraz racjonalna organizacją pracy,

-         kształtowanie nawyków systematycznego, dokładnego i chętnego podejmowania zadań,

-         rozwijanie inicjatywy, pomysłowości, zdolności twórczych,

-         budzenie pozytywnych emocji, wiary we własne możliwości, pozytywnego stosunku do nauki,

-         ugruntowanie przekonań co do wartości swego działania.

Zadania domowe uczeń powinien wykonywać samodzielnie. Tylko bowiem własny wysiłek intelektualny dziecka w procesie kształcenia może owocować trwałością wiedzy, jej operatywnością, umiejętnością rozwiązywania problemów oraz pokonywania trudności w różnych sytuacjach życiowych. Zaś pomoc rodziców powinna polegać na zapewnieniu mu jak najlepszych warunków do pracy (odpowiednie miejsce, czas, pora dnia, spokój, podstawowe przybory do nauki, źródła informacji, życzliwe zainteresowanie). Rodzice muszą wiedzieć, że niepotrzebna pomoc nie sprzyja rozwijaniu samodzielności i odpowiedzialności za rezultat pracy. Pomoc ta niewskazana jest także z uwagi na:

-         zróżnicowane kompetencje merytoryczno-metodyczne  rodziców,

-         wielozmianowość pracy zawodowej rodziców,

-         zróżnicowane postawy opiekuńcze rodziców.

Autentycznej   działalności   dziecka   w środowisku jego życia nie zastąpi nawet najdoskonalsza edukacja, jeśli zostanie ograniczona do klasy i szkoły. Rozszerzanie, kontynuowanie uczenia się poza klasą i szkołą możliwe będzie dzięki nauce domowej. Ona to bowiem pozwoli aktywizować ucznia w wielu dziedzinach działalności związanej zarówno z programem nauczania, jak i z oczekiwaniami samego dziecka. Naturalna ciekawość dziecka, jego pasja poznawcza mogą być zaspokojone najpełniej w toku sterowanej oraz samodzielnej działalności poznawczej na zajęciach w szkole, w czasie wycieczek i w toku nauki domowej, dzięki obserwacjom, doświadczeniom prowadzonym w środowisku przyrodniczym i społecznym, dzięki własnym próbom rozwiązywania różnych problemów. Bezinteresowne pragnienie wiedzy, tj. zainteresowanie uczniów nauką, jest bez wątpienia jednym z podstawowych warunków pełnowartościowego uczenia się.

Literatura:

1.     Kordziński J. - Nauka domowa bez kontrowersji. „Życie Szkoły"1997, nr 2.

2.     Kruszko K. - Samodzielność uczniów klas początkowych w nauce domowej. „Życie Szkoły" 1996, nr 9.

3.     Kupisiewicz Cz. - Podstawy dydaktyki ogólnej, PWN, Warszawa 1988.

4.     Radwiłowicz M. Morawska Z. Metodyka nauczania początkowego, WSiP, Warszawa 1986.

5.     Szpiter M. - Kontrowersje wokół nauki domowej. „Życie Szkoły" 1996, nr 8