Natalie Angier Kobieta -geografia intymna Woman : an intimate geography Prze�o�y�a Barbara Kope�-Umiastowska Warszawa : Pr�szy�ski i S-ka, 2001. Isbn 83-7255-193-6 ?'.Wl SPIS RZECZY Wprowadzenie Na �wiat�o dzienne 1 Jajo jakie jest Wszystko zaczyna si� od doskona�ej, s�onecznej kom�rki ............................18 2 Mozaikowa wyobra�nia Zrozumie� ��e�ski" chromosom...................35 3 Granica oczywisto�ci Czy cia�o kobiece jest konstrukcj� biern�?............55 4 Klawikord r�wnomiernie temperowany O rozwoju �echtaczki...........................79 5 Ssawki i rogi Macica marnotrawna..........................108 6 Masowa histeria Utraci� macic� ..............................139 7 W k�ko to samo Historia piersi...............................153 8 Woda �wi�cona Mleko matki................................177 9 Szary i ��ty koszyk Jajnik obfito�ci...............................197 10 Smarowanie tryb�w Kr�tka historia hormon�w......................214 11 Wenus w futrze Estrogen i ��dza .............................232 8 Kobieta. Geografia intymna , 12 My�l�ca menopauza Czy mo�emy �y� bez estrogenu?............ 247 13 Nie ma jak rozg�os Matki, babki i inne �wietne kobitki......... 256 14 Gwizdy i chichoty Testosteron i kobiety.................. 282 15 Zbrojna pi�� W obronie kobiecej agresji...... �n ?� ^ m a , ..............D l.\J 1 o lanie mi�so Jak zrobi� mi�sie�? ............. -,.,,- 17 Zachody mi�o�ci Chemia w niewoli uczu� ............ 352 18 Hoggamus i humbug Psychologia ewolucyjna na kozetce........... 377 19 Sceptyk w raju Wezwanie do psychologii rewolucyjnej ........... 415 Podzi�kowania ................. 42� Bibliografia................ indeks..... ...................;?;" ..............................441 WPROWADZENIE Na �wiat�o dzienne Ta ksi��ka jest �wi�towaniem kobiecego cia�a - jego anatomii, proces�w chemicznych, ewolucji i �miechu.Ta ksi��ka to r�wnie� moja osobista pr�ba znalezienia sposobu my�lenia o kobiecej biologii bez pogr��ania si� w bagnie biologicznego determinizmu. Jest to ksi��ka zar�wno o tym, co zwykle kojarzy nam si� z wizerunkiem kobiety - czyli o macicy, kom�rce jajowej, piersiach, krwi men-struacyjnej i wszechmocnej �echtaczce - jak i o tym, co nam si� z kobiet� nie kojarzy - o ruchu, sile, agresji i w�ciek�o�ci. To ksi��ka o uniesieniu, czerpi�cym moc z cia�a, z urody cielesno�ci. Cia�u kobiety nale�ny jest dionizyjski szadunek i w imi� tej sprawy przyzywam wszystkie duchy i upiory, kt�re znam i kocham. Przywo�uj� nauk� i medycyn� - niech nakre�l� robocz� map� narz�d�w, zwanych kobiecymi, i opisz� dynamik�, kt�ra nimi rz�dzi. Zwracam si� do Darwina i ducha ewolucji - niech odpowiedz�, sk�d wzi�a si� nasza intymna geografia; dlaczego nasze cia�a wygl�daj� i zachowuj� si� tak a nie inaczej, dlaczego mimo g�adkich, zaokr�glonych kszta�t�w poruszamy si� w spos�b nier�wny i kanciasty. Czerpi� z historii, sztuki i literatury, aby dociec, jak zmienia� si� stosunek do poszczeg�lnych cz�ci cia�a oraz do jego zachcianek. Wybieram i przebieram, to rozwa�nie, to impulsywnie, w�r�d ol�niewaj�cych osi�gni�� w rozumieniu genetyki, pracy m�zgu, funkcji hormon�w, proponuj�c mo�liwe scenariusze tego, co kieruje naszymi dzia�aniami oraz pop�dami. Przedstawiam wyobra�enia i teorie - o pochodzeniu piersi, o celu orgazmu, o naszej pal�cej mi�o�ci do matek, o powodach, dla kt�rych kobie- 10 Kobieta. Geografia intymna ty tyle� gor�czkowo si� nawzajem potrzebuj�, co odpychaj�. Niekt�re z wspomnianych teorii uwa�am za m�tne, inne opisuj�, gdy� moim zdaniem s� fascynuj�ce i osza�amiaj�ce - na przyk�ad hipoteza Kristen Hawkes o tym, i� nasze babki da�y �ycie ca�ej ludzko�ci po prostu dlatego, �e nie chcia�y umrze�, gdy umiera�y ich jajniki. Pewne teorie przedstawiam ze wzgl�du na ich przewrotno��, przekor� wobec �stanowiska partyjnego" w kwestii tak zwanej kobiecej natury; jeszcze inne za� rzucam jak konfetti na pann� m�od� - by przynios�y szcz�cie, rado��, nadziej� i anarchi�. Przyzna� nale�y, i� stan dionizyjski osi�ga si� nie�atwo. Cia�o kobiety przez stulecia postrzegano w spos�b haniebnie nieadekwatny. Albo zbytnio si� nim zajmowano, albo kompletnie je lekcewa�ono. Kobiet� przedstawiano jako drug� p�e�, pierwszy oddech, p�e� u�omn�, nagrod� pocieszenia, sukuba, niepe�nego m�czyzn�. Bywamy lubie�ne, pruderyjne, bydl�ce, eteryczne. Narodzi�o si� z nas wi�cej nieudanych metafor ni� niechcianych dzieci. Ale my, kobiety, wiemy, ile z tych rzeczy to bzdury - �adniutkie, wyrafinowane, niekiedy wr�cz pochlebne w swej zaciek�o�ci, niemniej jednak bzdury. Kochamy m�czyzn i z nimi �yjemy, musz� jednak stwierdzi�, �e przynajmniej niekt�rzy z nich wyra�ali o naszych cia�ach i psychikach s�dy wstrz�saj�co nietrafne. We�my, na przyk�ad, mit wewn�trznej �wi�tyni. Patrz�cy na nas m�czy�ni nie widz� bezpo�rednio naszych zewn�trznych narz�d�w p�ciowych. Zarys warg sromowych przes�oni�ty jest mi�kkim tr�jk�tem, naturalnym li�ciem pubis ficus. Jednak�e m�czy�ni chc� przedrze� si� przez wrota ow�osienia i fa�d zewn�trznych, dotrze� do narz�d�w ukrytych jeszcze g��biej, do katedry pochwy, nic wi�c dziwnego, �e uto�samiaj� kobiety z tym, co le�y w ich wn�trzu. Obserwatorzy, pragn�cy tego, czego nie potrafi� dostrzec, zak�adaj�, �e zadowolone z siebie, napawamy si� sw� niedost�pno�ci�. Kobieta - naczynie, amfora, pieczara, woniej�ca pi�mem d�ungla. Kobieta -mroczne misterium! Kobieta - ukryte fa�dy, pierwotna m�dro��, a przede wszystkim p�odne �ono, kt�re daje �ycie i wsysa je ponownie w swe wilgotne, chtoniczne obj�cia. �Powracaj�c do tego pierwotnego �r�d�a, m�ska seksualno�� pije z krynicy istnienia i wchodzi w mroczn� krain� mitologii, gdzie g�ra to d�, a �mier� to �ycie" - pisa� John Updike. Wprowadzenie 11 Ale, pytam was, siostry, czy istotnie jeste�my jak puchary i butelki, jak naczynia i skrzynki? Czy przypominamy paj�czyce, snuj�ce koliste sieci, przyczajone w matni naszych macic, �lepe robaki, �yj�ce w podziemiu ukradkowo�ci? Czy istniejemy skryte za zas�on�? Na Hekate, nie! Nie bardziej i nie mniej ni� m�czy�ni. Owszem, m�czyzna ma pr�cie, kt�re go uzewn�trznia, daj�c mu wi�ksz� si�� przebicia w �wiecie poza cia�em; wszelako doznania, kt�rych dostarcza mu �w narz�d - podobnie jak u nas �echtaczka - maj� charakter wewn�trzny i wspaniale ca�o�ciowy. Czy� nie czujemy orgazmu wr�cz palcami st�p, bez wzgl�du na p�e� tego, do kogo owe palce nale��? J�dra m�czyzny znajduj� si� na zewn�trz, kobiece jajniki schowane s� w �rodku, nieco poni�ej ko�ci biodrowych. Lecz i jedne, i drugie uwalniaj� swe produkty do naszych wn�trz, wywo�uj�c skutki endokrynologiczne i rozrodcze. �ycie m�czyzn - jak i nasze - odbywa si� w m�zgu, schwytane w pu�apk� bajki o uniwersalnym umy�le. A jednak ani my, ani m�czy�ni nie mamy jasnego wyobra�enia 0 tym, co w danej chwili dzieje si� w naszym wn�trzu, o pracy, kt�r� wykonuj� w�troba, serce, hormony, kom�rki nerwowe. Tymczasem sam fakt owej pot�nej, tajemnej dzia�alno�ci organicznej nie obdarza ani m�czyzny, ani kobiety mistyczn� aur�. Mam trzustk�; jestem zagadk�. Nawet podczas ci��y, w okresie b�d�cym apoteoz� kobieco�ci 1 idei kobiety jako czarodziejki z podziemi, przysz�a matka cz�sto pozostaje w rozbracie ze swoj� ciemn�, nieoczywist� alchemi�. Pami�tam, jak siedzia�am, wtopiona w opas�o�� drugiego trymestru ci��y, i czu�am, �e dziecko nieustannie si� we mnie wierci. Ale nie mia�am poj�cia, czy kopie mnie stopk�, czy tr�ca �okciem, czy te� wali g��wk� o trampolin� owodni. Nie wiedzia�am nawet, czy jest zadowolone, niespokojne czy znudzone. Przed punkcj� owodni, zwan� amniocentez�, by�am przekonana, �e intuicja - kobieca? matczyna? gadzia? - podpowiada mi p�e� p�odu. Przeczucie to, pochodz�ce prosto �z brzucha", mrucza�o g�osem ch�opca. A gdy obudzi�am si� ze snu, w kt�rym zobaczy�am jajko barwy jasnego granatu, czu�am si� za�enowana prostackim ekshibicjonizmem owego symbolu. No, przynajmniej jedno jest pewne, pomy�la�am; mama powije synka. C�, punkcja owodni wykaza�a co innego: sta�o si� jasne, �e on to ona. 12 Kobieta. Geografia intymna Pomys�, aby zr�wna� kobiece cia�o z tajemnic�, sanctum sanctorum, rozpo�ciera swe bezmy�lne kosmki we wszystkich kierunkach. Kojarzone jeste�my z noc�, ziemi� i oczywi�cie z ksi�ycem, kt�ry niczym pi�eczka w starych hollywoodzkich musicalach zr�cznie pod��a za nasz� �nieuchronn�" cykliczno�ci�. Ro�niemy, kiedy zbli�amy si� do owulacji, a chudniemy, gdy krwawimy. Ksi�yc nas przyci�ga, szarpie nasze macice, wr�cz przyprawia nas o b�le menstruacyjne. Moje drogie damy, czy nie macie czasem ochoty wykra�� si� podczas pe�ni i wy� do ksi�yca? Mo�e i tak -w ko�cu ksi�yc jest bardzo pi�kny, zw�aszcza gdy wisi nad horyzontem, lekko rozmazany, niczym ma�lana pier�. Wszelako pragnienie, by wy� z rado�ci, niewiele ma wsp�lnego z ewentualnym nabyciem podpasek; przypuszczam zgo�a, i� miesi�czkuj�ce kobiety wcale nie wiedz�, w kt�rym momencie cyklu ksi�ycowego przypada ich okres. Lecz rozd�te koncepcje umieraj� powoli. Wci�� napotykamy g�adkie i puste opisy kobiety, podobne do reklam sk�adnik�w naturalnej �ywno�ci, jak na przyk�ad w poni�szym fragmencie ksi��ki Camille Paglia Sexual Personae {Postacie seksualno�ci): Cykle kobiece s� cyklami natury. Biologiczna kobieco�� to ci�g cyklicznych nawrot�w, zaczynaj�cych si� i ko�cz�cych w tym samym punkcie. Kobieta nie marzy, by wyrwa� si� - transcen-dentalnie lub historycznie - z cyklu natury; ona jest owym cyklem. Dojrza�o�� seksualna oznacza dla niej za�lubiny z ksi�ycem, wzrost i zanik w rytmie faz ksi�ycowych. Ju� staro�ytni rozumieli, �e kobieta znajduje si� w niewoli kal...
pthe