KLASYFIKACJE FRAZEOLOGIZMÓW
1. ANTONI KRASNOWOLSKI
➔ Teoria przednaukowa;
➔ “Przenośnie mowy potocznej”, 1905-1906r.;
➔ podaje, że właściwe przenośnie to połączenia wyrazów o charakterze obrazowym i przenośnym znaczeniu.
2. STANISŁAW SKORUPKA
➔ Lata 50-te;
➔ z nurtu Winogradowskiego;
➔ podstawy naukowe i typologia semantyczna.
➔ Zaproponował dwa podziały: semantyczny (genetyczny) i formalny, gramatyczny (synchroniczny).
➔ Pisał, że luźne połączenia i skostniałe związki mogą funkcjonować dwojako, w zależności od kontekstu (np. dojna krowa, podnosić głowę, nabrać wody w usta). → Każde połączenie może stać się związkiem frazeologicznym, a frazeologizm rozpaść się na grupę składniową. Frazeologia to ciągły ruch.
➔ Związek frazeologiczny według Skorupki to takie połączenie wyrazów, w którym całość związku jest całkowicie (w związkach stałych) lub częściowo (w związkach łączliwych) zleksykalizowana, a zatem całość ma zwykle znaczenie odmienne niż suma znaczeń poszczególnych składników.
3. STANISŁAW BĄBA
➔ Kryterium genetyczne i narodowe.
4. ANDRZEJ MARIA LEWICKI
➔ Pierwsza typologia (syntaktyczna) jest oparta na Skorupce.
➔ Przysłowia Lewicki uważa za teksty, a nie elementy słownika.
➔ Krew kogoś zalewa według Skorupki jest frazą, a według Lewickiego nie, bo zostawia miejsce na dopełnienie. Według Lewickiego fraza nie otwiera żadnych pustych miejsc w tekście.
➔ Podział formalno-składniowy fraz (Lewicki):
1. Zdania samodzielne, pojedyncze:
➔ zdania oznajmujące: klamka zapadła; wszelki duch Pana Boga chwali; jakoś to będzie; Bóg tak chciał; czas robi swoje;
➔ zdania rozkazujące: pisz na Berdyczów; Bóg zapłać;
➔ zdania życzące: bodajbyś cudze dzieci uczył; obyś żył w ciekawych czasach.
2. Zdanie nadrzędne w wypowiedzeniu złożonym: bomba wybuchła, gdy...; chwała Bogu, że...; konia z rzędem temu, kto...; niech Bóg broni, żeby...
3. Zdanie podrzędne w zdaniu złożonym; niekiedy ma charakter wtrącenia. Np. pożal się Boże; co jest grane; czekaj tatka latka; szukaj wiatru w polu.
4. Bezokolicznikowe równoważniki zdań (samodzielne): odpukać w niemalowane.
5. Bezokolicznikowe równoważniki zdań będące składowymi wypowiedzeń złożonych: chwalić Boga, że...; boki zrywać.
6. Imiesłowowe równoważniki zdań: chcąc nie chcąc.
7. Oznajmienia: pół biedy, jeśli...; Bóg z nami; takie buty; czas to pieniądz; koniec, kropka.
8. Usamodzielnione grupy w przypadku zależnym: w imię Boże; z przyjemnością.
9. Wykrzyknienia: huzia na Józia; ryzyk-fizyk.
10. Wypowiedzenia złożone: bieda, aż piszczy; boso, ale w ostrogach; słuchaj uchem, a nie brzuchem.
s0lange