333_Nr_3.pdf

Gazeta informacyjna Biebrzańskiego Parku Narodowego

numer 3

grudzień 2009

W numerze:

Drodzy Czytelnicy! W tym numerze Biebrzańskich Wieści

szczególnie polecamy Państwu tematy związane z historią

i dziedzictwem kulturowym regionu. Przyglądamy się dawne-

mu codziennemu życiu ludzi znad Biebrzy, między innymi

różnym ówczesnym sposobom połowu ryb; dawne techniki

rybackie opisuje Mirosław Kobeszko. Proponujemy też cieka-

wy artykuł o grupie rekonstrukcyjnej Centralnej Szkoły Podo-

ficerskiej Korpusu Ochrony Pogranicza w Twierdzy Osowiec.

Wraz z nastaniem srogich mrozów i śniegów często słyszy się

o konieczności dokarmiania ptaków, dotkliwie odczuwających

zimę. Czy należy im pomagać?

Zapraszamy do lektury polecając „Biebrzańskie Wieści”

na długie, zimowe wieczory.

Zimowe dokarmianie

ptaków

Redakcja

CSP KOP i jej grupa

rekonstrukcyjna

Ratraki na bagnach

biebrzańskich

O współpracy

z OTOP-em w rozmowie

z Krzysztofem Górskim

Zimowe rybaczenie

biebrzańskie

Rozmowa

z Franciszkiem Trzaską

ropie. Takim sztandarowym gatun-

kiem jest wodniczka ale również ry-

cyki, krwawodzioby, kszyki czy ku-

liki wielkie.

Cezary Werpachowski

Tradycyjne, ręczne koszenie łąk, z wyjątkiem nielicznych

przypadków, odeszło do lamusa. Pilna potrzeba wykaszania

bagiennych łąk zmusiła do poszukiwań nowych rozwiązań.

Czy istnieją maszyny, które takiemu zadaniu mogłyby sprostać?

P óźnym latem i jesienią tego

roku przejeżdżając Carską

Drogą na wysokości Bagna

Ławki (niedaleko wieży widokowej)

można było dostrzec dziwnie wyglą-

dające maszyny, które z dość dużą

prędkością kosiły biebrzańskie tu-

rzycowiska. Może nie byłoby w tym

nic dziwnego, ale … były to ratraki.

Po wielu latach eksperymentów

mających na celu znalezienie ma-

szyny, która mogłaby kosić bieb-

rzańskie torfowiska przyszedł czas

na śnieżne ratraki. Do wykoszenia

są tysiące hektarów podmokłych,

biebrzańskich łąk – łąk, które w

wielu wypadkach nie były użytko-

wane przez dziesiątki lat i są czasa-

mi mocno zakrzaczone.

W pierwszej kolejności do kosze-

nia – wyznaczono około 8 tys. ha

Bagna Ławki! I właśnie tutaj pracu-

je kilka, specjalnie przerobionych

(zamontowano urządzenia koszą-

ce) maszyn.

Co dalej ze skoszonym

sianem?

W pierwszym etapie całego pro-

jektu – pozyskana biomasa będzie

wykorzystana na podściółkę lub do

produkcji kiszonki. Docelowo po-

szukiwane są inne metody zagospo-

darowania biomasy np. po wysusze-

niu, dodaniu wysegregowanych od-

padków komunalnych ma posłużyć

do produkcji brykietów – biopaliwa

zasilającego lokalne ciepłownie. In-

nym sposobem, przy zastosowaniu

odpowiednich technologii, mogła-

by być produkcja metanu a jeszcze

innym produkcja kompostu, który

mógłby użyźniać nasze ogródki.

Efekty działalności ratraków i

wpływu koszenia na przyrodę po-

zostają pod ciągłą kontrolą zespołu

przyrodników z Biebrzańskiego PN.

Kierowco,

przypominamy

Jaki jest cel

tych działań?

Po pierwsze i najważniejsze – po-

wstrzymanie procesów zarastania

otwartych ekosystemów bagien-

nych, czyli używając naukowej ter-

minologii – sukcesji wtórnej. Nie-

skoszone, bagienne, biebrzańskie

łąki zarastają młodymi drzewkami

brzozy, olszy i kilku gatunków

wierzb. W ostatnich latach dołączy-

ła do nich ekspansywna trzcina.

Drugim równie ważnym powo-

dem jest ochrona wielu cennych

gatunków roślin i zwierząt, które

tylko tutaj przetrwały lub mają na

otwartych bagiennych turzycowis-

kach najliczniejsze populacje w Eu-

Ratrak – przyjęta w Polsce nazwa pojazdu gąsienicowego służącego do

przygotowywania tras narciarskich. Nazwa pochodzi od marki pierwszych

maszyn sprowadzanych do Polski w latach 70., natomiast nie jest używana

w Austrii ani we Francji (w języku angielskim snowgroomer/snowgrooming

tractor lub snowcat) – źródło Wikipedia.

Więcej na str. 2 i 4.

Radosnych Świąt Bożego Narodzenia

oraz pomyślności

w Nowym Roku 2010

życzą

2010

Rok

Wodniczki

Dyrekcja i Pracownicy Biebrzańskiego Parku Narodowego

Biebrzańskie Wieści nr 3

2010 Rok Wodniczki

Biodiesel nad Biebrzą

Rozmawiał A.Wiatr

LISEK (Agro Bras)

Rozmowa z Panem

Stanisławem Komosą

– rolnikiem z Zabiela,

producentem własnego

paliwa biodiesel.

Niezastąpiona odmiana rzepaku na lżejsze

gleby wysoka stabilność plonowania wybit-

na zdolność do przystosowania się do nie-

korzystnych warunków .Jest odmiana popu-

lacyjną, wybitnie pasuje do polskich warun-

ków klimatyczno-glebowych, w której połą-

czono cechy najważniejsze dla rzepaku, tj.

plenność, zimnotrwałość i odporność. Bar-

dzo ważne znaczenie ma duża plastyczność

LISKA, ujawniająca się szczególnie w warun-

kach polskiej mozaiki glebowej. Jest to

najważniejszy powód tak ogromnej popu-

larność tej odmiany wśród producentów

rzepaku.

Skąd pomysł na produkcję biodiesla?

Majsterkowanie i eksperymentowanie lu-

biłem od dawna. O produkcji biodiesla wyczy-

tałem w gazecie i od razu zwróciło to moją

uwagę. Zadzwoniłem do osoby, która się tym

zajmowała (gdzieś pod Siedlcami), wy-

słałem delegację rodzinną na zwiad.

Po powrocie zwiadowcy z wielkim za-

skoczeniem opowiadali jak prosto wy-

gląda cała produkcja. Postanowiliśmy

spróbować sami.

Źródło: www.chempest.com.pl

dukcji musieliśmy kupić na rynku bo nie mie-

liśmy swojej uprawy. Dopiero jesienią posia-

liśmy 3 ha rzepaku żeby być samowystarczal-

nym. I tak zaczęła się nasza przygoda z bio-

dieslem.

dnak myślę, że warto – dlaczego? Z 3 ha ob-

siewu rzepakiem uzyskujemy plon ok. 2 do

2,5 t/ha. Z takiej ilości można wyprodukować

ok. 2500 l paliwa. Oprócz tego zostaje nam

wysokobiałkowa pasza – makuch, którą bar-

dzo polecam krowom. Na nasze słabe ziemie

(IVb i V klasa) do obsiewu najlepiej nadaje się

odmiana rzepaku „Lisek”. Paliwo świetnie

nadaje się do ciągnika.

Jest to zboże ozime. Wysiane we wrześniu

chroni pokrywę glebową od erozji wietrznej.

Może być dodatkowym schronieniem dla np.

zajęcy czy kuropatw. Najważniejsze chyba,

że jest to paliwo odnawialne i nie wykorzystu-

je zasobów naturalnych.

Jak wyglądały pierwsze kroki?

Pierwszy eksperyment zrobiliśmy w

5 litrowym garnku na kuchennym pie-

cu (żony na szczęście nie było wtedy

w domu). Sami się zdziwiliśmy, ale

wyszło rewelacyjnie.

Czy warto taką domową rafinerię pole-

cić innym gospodarzom?

To zależy jakie kto ma oczekiwania. Na

początek trzeba oczywiście ponieść koszty.

Dość droga jest tłocznia i estryfikator, który

ostatecznie można też zrobić samemu. Je-

Wszystkich zainteresowanych odsyłamy

do Pana Stanisława Komosy w Zabielu

– tel.601 406 836

Co było dalej?

Postanowiliśmy kupić lepszy sprzęt

– tłocznie i estryfikator. Olej rzepako-

wy zimnotłoczony do pierwszej pro-

A jak produkcję rzepaku połączyć

z ochroną środowiska?

Dziękuję za rozmowę.

Zimowe dokarmianie ptaków.

TAK? NIE?

mnikach. Ptaki szybko przyzwycza-

jają się do obecności pokarmu w

karmniku, ograniczają jego poszu-

kiwanie gdzie indziej, co w wypad-

ku przerwy w dokarmianiu może

spowodować śmierć wielu z nich.

Gromadzenie się ptaków w jednym

miejscu (przy karmniku) ułatwia

przenoszenie chorób, pasożytów i

ataki drapieżników. Niewłaściwy

pokarm może spowodować osłabie-

nie i choroby, co w warunkach zimo-

wych często ma śmiertelny skutek.

Dlatego, jeśli zdecydujemy się na

dokarmianie ptaków zimą powin-

niśmy zachować kilka podstawo-

wych zasad:

mrozów, gdy zamarznięte są zbior-

niki wodne;

Piotr Marczakiewicz

Srogie mrozy, duża ilość śniegu

to dla wielu ptaków najtrudniejszy

do przetrwania okres.

Czy dokarmiając je pomagamy

– czy może wyrządzamy jeszcze

większą krzywdę?

karmnik należy umieścić w ta-

kim miejscu, by uniemożliwić do-

stęp drapieżników (np. kotów);

Ratrak zamiast kosy

utrzymywać czystość w karmni-

ku – regularnie usuwać resztki po-

karmu i odchody ptaków;

mi jest już gorzej, wydajność jest

mniejsza, łatwiej o usterkę.

Rozmawiał A. Wiatr

W iele osób mniej lub bar-

dziej regularnie dokarmia

zimą ptaki. Niestety, czę-

sto nie zdają one sobie sprawy, że

robiąc to niewłaściwie, można uczy-

nić ptakom więcej szkody niż po-

żytku. Najbardziej jaskrawym

tego przykładem jest dokar-

mianie ptaków wodnych,

zwłaszcza łabędzi. Podstawo-

we błędy popełniane w tym

wypadku to: zbyt wczesne

rozpoczynanie dokarmiania

– ptaki zamiast odlecieć na

zimowiska, pozostają w kra-

ju w niesprzyjających warun-

kach; stosowanie niewłaści-

wej karmy – zeschnięty lub

spleśniały chleb, produkty

solone (np. resztki jedzenia)

powodują chroniczną bie-

gunkę i chorobę zwaną kwa-

sicą; brak dokarmiania wte-

dy, gdy ptaki naprawdę go potrze-

bują – w trakcie siarczystych mro-

zów i intensywnych opadów śnie-

gu.

Zastrzeżenia ornitologów budzi

także dokarmianie ptaków w kar-

stosować tylko pokarmy odpo-

wiednie dla ptaków, które karmimy.

W wypadku łabędzi, które są roślino-

żerne, jest to ziarno zbóż, surowe lub

gotowane bez soli warzywa, ewen-

tualnie świeży i drobno pokrojony

chleb. Pokarmu powinno być tyle, by

ptaki zjadły go od razu, pozostawio-

ne resztki psują się i pleśnieją i są

szkodliwe dla ptaków. W przypadku

innych ptaków podawać należy ziar-

na słonecznika, nasiona lnu, można

zakupić gotowe mieszanki tłuszczo-

we z zatopionymi nasionami lub po-

wiesić kawałek słoniny ale nie solo-

nej! Można też podawać suszone

owoce jarzębiny czy bzu czarnego.

Rozmowa z Radosławem

„sierżantem” Marciniakiem

– kierowcą jednego z ratraków

pracujących na Bagnie Ławki

Czy ratraki często się psują?

Czasem zerwie się gąsienica, na-

wali jakieś łożysko. Same ratraki

się nie psują – choć w upalne dni

wymagają lepszego chłodzenia bo

suche resztki traw dostają się w

okolice silnika i wtedy łatwo o po-

żar maszyny. Już pracujemy nad

tym jak udoskonalić to wszystko

przed kolejnym sezonem. Chcemy

poprawić głowice tnące by byłe

trwalsze i lepiej kosiły.

Ratraki kojarzą się nam z góra-

mi – jak radzą sobie na bagnach?

Ratraki świetnie radzą sobie na ba-

giennym podłożu. Gąsienice spra-

wiają, że pojazd dość łatwo pokonu-

je nierówności, kępy turzyc czy na-

wet zagłębienia z wodą. Co ważne,

gąsienice sprawiają też, że ta dość

ciężka maszyna nie powoduje duże-

go zniszczenia podłoża. Obsługa ra-

traka też nie jest wyjątkowo trudna.

Ale po kilkunastu godzinach jazdy i

ta przyjemność potrafi być męcząca.

jeśli zaczęliśmy dokarmiać pta-

ki, musimy to robić regularnie do

końca zimy. Wyjątkiem w tym przy-

padku są ptaki wodne (łabędzie,

kaczki, łyski, mewy), które powin-

no się dokarmiać tylko w czasie

Czy zamienilibyście pracę na

ratraku na koszenie kosą?

Nie wyobrażam sobie koszenia

tak dużych powierzchni ręcznie.

Kosą odważyłbym się skosić łąkę

wokół domu, ale tu na bagnach

chyba już nie ma odwrotu od ma-

szyny – przy tak dużej skali potrzeb

tylko maszyna jest w stanie temu

podołać. A jak wszystko idzie dob-

rze to i na łosie można popatrzeć,

raz nawet podeszły do nas wilki.

Zadbany i obfitujący w pokarm

karmnik z pewnością odwiedzać

będą regularnie m.in. sikory bogat-

ki, modraszki, dzwońce, trznadle

czy gile. Obserwacja ptasiej stołów-

ki daje dużo satysfakcji i radości

szczególnie najmłodszym.

Jednak pamiętajmy, lepiej nie

karmić ptaków wcale, niż robić to

niewłaściwie.

Jaka jest wydajność koszenia ta-

ką maszyną?

Bardzo dużo zależy od jakości

łąk. Te równe, bez kęp i zarośli ko-

si się łatwiej i w ciągu dnia przez

kilkanaście godzin pracy można

wykosić nawet 10 ha. Na powie-

rzchniach z kępami, zakrzaczenia-

Sikora bogatka to jeden z

najczęstszych bywalców w karmnikach

Dziękuję za rozmowę.

nr 3 Biebrzańskie Wieści

www.biebrza.org.pl

Biebrzański Park Narodowy to nie tylko wspaniała przyroda,

to także miejsce o ciekawej historii. Współpracując od lat z Osowieckim

Towarzystwem Fortyfikacyjnym oraz Jednostką Wojskową

w Osowcu-Twierdzy dowiedzieliśmy się bardzo dużo o Twierdzy

i jej różnych losach. W tym numerze pragniemy przedstawić kolejną

ciekawą inicjatywę związaną z Twierdzą.

Grupa Rekonstrukcyjna CSP KOP

pod Muzeum Twierdzy Osowiec

pierwszy raz w mundurach 21.08.2009

St. sierż. Krzysztof K. Szepiel, Dowódca

Grupy Rekonstrukcyjnej CSP KOP

W dniu 24 sierpnia 1939 roku, w ra-

Pierwszy przemarsz

W dniu 21 sierpnia 2009 r. z okazji organi-

zowanego przez dowództwo garnizonu w

Osowcu – Twierdzy Święta Wojska Polskie-

go, po raz pierwszy przekroczyliśmy dobrze

nam znaną bramę jednostki wojskowej już w

mundurach podoficerów z CSP KOP: starszy

sierżant, dwóch sierżantów, plutonowy i kap-

ral. Od tego pamiętnego dnia rozpoczęła się

nasza wielka przygoda z rekonstrukcją histo-

ryczną.

W dniu 6 września 2009 r. stawiliśmy się na

Górze Strękowej, w związku z obchodami

70 rocznicy bitwy pod Wizną. Byliśmy to win-

ni naszym poprzednikom, dowódcy obrony,

kpt. Władysławowi Raginisowi, byłemu ofice-

rowi CSP w Osowcu, i żołnierzom broniących

odcinka „Wizna” ze 135 pp.

W dniu 26 września 2009 r. udaliś-

my się do Wytyczna (woj. lubelskie), w

miejsce gdzie rozegrała się ostatnia

bitwa Korpusu oraz definitywnie za-

kończyła się oficjalna jego historia.

Tam wzięliśmy udział w uroczysto-

ściach oraz zaciągnęliśmy honorową

wartę pod „Kopcem Chwały” i przy

mogiłach poległych KOP-istów.

W dniu 11 listopada 2009r. na za-

proszenie Starosty Monieckiego

wzięliśmy udział w powiatowych ob-

chodach Święta Niepodległości, ja-

kie odbyły się w Jasionówce. Tu rów-

nież zaciągnęliśmy wartę przy po-

mniku.

W dniu 19 listopada 2009r. spotkaliśmy

się z przewodnikami turystycznymi z Re-

gionalnego Oddziału PTTK w Białymstoku

Celem spotkania była chęć przybliżenia te-

matyki związanej KOP oraz prezentacja

Grupy.

Mija pierwszy rok naszej działalności.

Zdobyliśmy nowe doświadczenia, nawiąza-

liśmy wiele nowych kontaktów. Gdzie będzie

nas można spotkać w przyszłym roku? Na

pewno w Górze Strękowej, w Wytycznie, na

uroczystościach patriotycznych organizowa-

nych przez Jednostkę Wojskową w Osowcu

i powiat moniecki, ale przed wszystkim na

naszej Twierdzy.

mach mobilizacji oraz w obliczu

zbliżającej się nieuchronnie wojny,

przestaje oficjalnie istnieć Centralna Szkoła

Podoficerska Korpusu Ochrony Pogranicza

mająca swoją siedzibę w Osowcu. Na jej ba-

zie zostaje sformowany 135 rezerwowy pułk

piechoty, wchodzący w skład 33 rez. DP. Nie-

mal dokładnie 70 lat później, 21 sierpnia 2009

roku, na teren Fortu I Centralnego Twierdzy

Osowiec wkracza pięciu ludzi w mundurach

podoficerów KOP. Wiele długich lat czekała

Twierdza na powrót KOP-istów w swoje mu-

ry. Udało się. Dzięki grupie pasjonatów dzia-

łających w ramach Osowieckiego Towarzy-

stwa Fortyfikacyjnego, znowu tu wrócili.

CSP KOP i jej grupa

rekonstrukcyjna

Grupa rekonstrukcyjna

Mijają lata. O Korpusie Ochrony Pograni-

cza, jedynej formacji, jaka we wrześniu 1939

r. stawiła czoła Armii Czerwonej, można po-

nownie zacząć mówić głośno. Związane jest

to z przemianami ustrojowymi w naszym kra-

ju po 1989 roku. W 1996 r. na terenie Twier-

dzy Osowiec, powstaje Osowieckie Towarzy-

stwo Fortyfikacyjne. Związki Twierdzy z

KOP, zostają upamiętnione pomnikiem na

terenie Fortu I oraz ekspozycją w Muzeum

Twierdzy Osowiec.

Pod koniec 2008r. wśród członków OTF ro-

dzi się kolejna inicjatywa, której celem jest

powołanie Grupy Rekonstrukcyjnej Central-

nej Szkoły Podoficerskiej Korpusu Ochrony

Pogranicza. Formalnie Grupa swoją działal-

ność rozpoczyna w dniu 4 stycznia 2009 r. Za-

kłada ją 5 osób. Wszyscy z nich są członkami

Osowieckiego Towarzystwa Fortyfikacyjnego

oraz przewodnikami po Twierdzy Osowiec.

Jaki cel nam przyświeca? Pokazanie i przybli-

żenie, jak największej rzeszy ludzi, czym był

KOP. Zadanie jest bardzo trudne, jak i koszto-

wne. W związku z tym, nasze przygotowania

trwają prawie 6 miesięcy. Jaki jest ich efekt?

Powstaje jedyna (wg naszej aktualnej wiedzy)

tego rodzaju Grupa Rekonstrukcyjna, nasta-

wiona tylko i wyłącznie na odtwarzanie KOP

w okresie przed wybuchem II Wojny Świato-

wej. Co za tym idzie, nosimy mundury garni-

zonowe, wykonane wg wz. 1936 z sukna, a nie

z powszechnych wśród innych KOP-istów – re-

konstruktorów polowych „drelichów”. Z tych

samych względów nie bardzo pasujemy do

rekonstrukcji bitew, ale świetnie czujemy się

na wszelkiego rodzaju uroczystościach, hono-

rowych wartach. Mimo, krótkiego czasu od

momentu zaistnienia, można było nas zoba-

czyć już na kilku uroczystościach.

Posiadał własne oddziały piechoty, saperów, ka-

walerii, żandarmerii, artylerii, a nawet świetnie

działającą służbę wywiadowczą. Do Korpusu

można było zostać przeniesionym, po odbyciu za-

sadniczej służby w Wojsku Polskim. Traktowa-

no to, jako znaczny awans i nobilitację.

Korpus wyższą kadrę pozyskiwał ze szkół

oficerskich poszczególnych rodzajów broni.

Sam natomiast szkolił własną kadrę podoficer-

ską. W tym celu 28 sierpnia 1928r. na terenie

dawnej carskiej twierdzy w Osowcu sformo-

wany zostaje Batalion Szkolny KOP, który prze-

mianowano 28 lutego 1930r. w Centralną Szko-

łę Podoficerską KOP. W szkole odbywały się

półroczne kursy, zarówno dla podoficerów za-

wodowych, jak i niezawodowych (nadtermino-

wych). Kursy dla podoficerów zawodowych,

kończyły się zwyczajowo na święto narodowe

3 maja i święto narodowe 11 listopada. Ostat-

nie z nich było również świętem całego KOP.

W ramach mobilizacji w 1939 roku, na bazie

poszczególnych brygad KOP tworzy się od-

działy wojska, których zadaniem jest zasilenie

głównych siły skierowanych do obrony kraju.

I tak dawna CSP w Osowcu, w II Wojnę Świa-

towa wkracza, jako 135 pułk piechoty, dowo-

dzony przez ostatniego komendanta Szkoły

płk. Tadeusza Tabaczyńskiego. Zadaniem puł-

ku jest ochrona kierunku z Prus Wschodnich.

Działania te wykonuje do dnia 11 września

1939r. Następnie zgodnie z wytycznymi Na-

czelnego Wodza, wycofuje się na południe kra-

ju, dalej kontynuując walkę. Szlak bojowy koń-

czy pod Kockiem w składzie Samodzielnej

Grupy Operacyjnej „Polesie” gen. Franciszka

Kleeberga. Kilka dni wcześniej, 1 październi-

ka 1939 r. po bitwie pod Wytycznem, ostatni do-

wódca KOP, gen. Wilhelm Orlik – Rückemann,

zwalnia żołnierzy pozostałych przy nim z przy-

sięgi, kończąc de facto 15 letnią historię KOP.

Powołanie KOP

Korpus Ochrony Pogranicza został powoła-

ny do życia rozkazem z dnia 12 października

1924r. Mianowany dowódcą formacji, gen. Hen-

ryk Odrowąż-Minkiewicz zwracając się w nim

pisał do żołnierzy: „Na ziemiach, umęczonych

długoletnią wojną, zapanował znowuż gwałt i

terror. Cała ludność Województw Kresowych

spogląda na żołnierzy Korpusu Ochrony Pogra-

nicza, jako swoich właściwych obrońców.”

W słowach tych opisywał sytuację na

wschodnich rubieżach II Rzeczpospolitej.

Miał na myśli długą granicę pomiędzy Polską,

a ZSRR, na której nieustannie dochodziło do

starć, potyczek, a nawet regularnych bitew,

pomiędzy polskimi wojskiem wspieranym

przez policję, a zbrojnymi bandami przycho-

dzącymi z drugiej strony pasa granicznego.

Powyższa sytuacja stanowiła główny powód

decyzji o powołaniu do życia nowej formacji:

Korpusu Ochrony Pogranicza. Jej zadanie w

głównej mierze miało na celu ochronę porząd-

ku na wschodniej granicy i terenach przyleg-

łych. Uznano bowiem, że jedynie zorganizowa-

na, dobrze wyszkolona i wyposażona na spo-

sób wojskowy formacja, będzie w stanie za-

prowadzić na tym terenie ład i porządek.

KOP – coś więcej

niż typowy oddział

Korpus Ochrony Pogranicza, nie był typowym

oddziałem, czy też nowym rodzajem broni, a

formacją wojskową o rozbudowanej strukturze.

Biebrzańskie Wieści nr 3

2010 Rok Wodniczki

„Góra Odpadów”

BIOM Dolistowo

ZK „Biebrza” jest twórcą Biebrzańskiego

Systemu Gospodarki Odpadami – czy

sprawdza się on w praktyce?

Generalnie system ten się sprawdza i mam

nadzieję, że skutecznie rozwiąże problem od-

padów na terenie gmin przyległych do najwię-

kszego i jednego z najcenniejszych parków na-

rodowych. Oprócz działającej sortowni już

wkrótce zaczniemy realizację II etapu tego sy-

stemu. Dzięki dotacjom unijnym i WFOŚiGW

w Białymstoku wybudowane zostanie w Ko-

szarówce pod Grajewem składowisko odpa-

dów, powstaną nowe stacje przeładunkowe,

zrekultywowane zostaną stare wysypiska śmie-

ci – wszystko na kwotę ponad 40 mln złotych.

Rozmawiał A. Wiatr

To chyba najbardziej „zaśmiecone” po-

dwórko w dolinie Biebrzy? Skąd tyle

śmieci?

Zakład Recyklingu – sortownia w Dolisto-

wie przyjmuje odpady z terenu gmin należą-

cych do Związku Komunalnego „Biebrza”.

Rocznie trafia do nas ok. 700 ton odpadów, w

tym papier i tektura, tworzywa sztuczne wraz

z folią po sianokiszonce, szkło oraz metale.

Większość odpadów podlega dalszej segre-

gacji by w efekcie trafić do dalszej przetworze-

nia do huty szkła i żelaza, makulaturowni oraz

zakładów przetwarzających tworzywa sztu-

czne. W końcowym efekcie trafia ponownie na

rynek w formie opakowań, butelek, itp. pro-

duktów, które później kupujemy w sklepach.

Rozmowa z Iwoną Mocniak

- prezesem S-ki BIOM w Dolistowie

Jak przekonać i nauczyć nas, zwykłych

mieszkańców czynnie segregować

odpady?

Jak każda inna rzecz wymaga to trochę

cierpliwości, świadomości i poświęcenia swo-

jej uwagi i czasu. Potem wchodzi to w na-

wyk. Po jakimś czasie czujemy z tego radość,

że puszka po piwie, butelka po napoju za-

miast do pieca czy na wysypisko trafi do sor-

towni i będzie ponownie wykorzystana. Waż-

na jest w tym wszystkim wzajemna edukacja

– dzieci muszą edukować rodziców, rodzice

przypilnować dzieci.

W tym momencie chciałabym serde-

cznie zaprosić wszystkie szkoły podsta-

wowe i gimnazja do odwiedzenia naszej

sortowni w Dolistowie w celu odbycia

zajęć z ochrony środowiska. Poprzez

bezpośredni kontakt z pracą sortowni

łatwiej będzie zrozumieć dlaczego war-

to segregować śmieci, dowiedzieć się

jak śmieci potrafią być niebezpieczne

dla zdrowia i środowiska naturalnego.

Kontakt: tel. 85 716-17-55.

Strach pomyśleć, że część tych odpadów

mogłaby trafić na dzikie wysypiska

śmieci, do lasu czy na bagna. Co my

mieszkańcy powinniśmy zrobić z odpa-

dami powstającymi w gospodarstwie do-

mowym lub rolnym?

W chwili obecnej każdy właściciel posesji

powinien mieć podpisaną umowę z przedsię-

biorstwem zajmującym się odbieraniem od-

padów komunalnych. Taka firma wyposaża

gospodarza w pojemnik na odpady oraz wor-

ki do segregacji szkła i butelek plastikowych

typu PET (najczęściej stosowane butelki pla-

stikowe). Przykładem takiej firmy jest np.

Spółka BIOM, której głównym udziałowcem

jest Związek Komunalny „Biebrza”, którego

członkami jest dużo gmin z doliny Biebrzy.

W ten sposób właściciel posesji nie musi się

martwić co zrobić z odpadami, co gorsze za-

stanawiać się np. czy nocą wywieźć je ukrad-

kiem na dzikie wysypisko. Całą „brudną” ro-

botę wykonana za niego odbiorca odpadów.

Pani Prezes z dumą chwali się swoją

posortowaną „górą śmieci”

Dziękuję za rozmowę.

Współpraca Parku z OTOP-em

Tak, zostały wypracowane dwie

formy koszenia, a w zasadzie zbiera-

nia biomasy. Kosimy głównie ratra-

kami z zamocowanym z przodu wal-

cem koszącym, tzw. „hederem” (wy-

korzystano element koszący z kom-

bajnów zbożowych). Natomiast spo-

sób zbioru siana polega, albo na wy-

korzystaniu dmuchaw, które zasysa-

ją skoszone siano bezpośrednio z wal-

ca i rurami przenoszą je na ciągnioną

za ratrakiem przyczepę – albo po sko-

szeniu jedzie jeszcze raz maszyna i

robi z tego bele. Wszystkie te zabiegi,

a właściwie ich efekty są monitoro-

wane. Sami dzierżawcy zostali zobo-

wiązani do prowadzenia takiego mo-

nitoringu. Oprócz tego badania takie

prowadzą wykwalifikowani pracowni-

cy Parku. Jak na razie, wszystko

wskazuje na to, że. obie metody są do-

bre, trzeba je jednak dopracować.

Komisji Europejskiej następny pro-

jekt, który w skrócie można by opi-

sać jako: wodniczka i biomasa. Czy-

li chcemy pójść trochę dalej i zasta-

nawiamy się jak wykorzystać pozy-

skaną biomasę. My stawiamy w

pierwszym etapie na brykieciarnię.

Taki brykiet jest już od kilku lat pro-

dukowany na obszarze doliny Nar-

wi, czyli niedaleko. Biomasa do je-

go produkcji pozyskiwana jest więc

z podobnych siedlisk jak nad Bieb-

rzą. No może jest tam więcej trzci-

ny. Pojawiła się pierwsza brykie-

ciarnia we wsi Zajki – to już cał-

kiem niedaleko. Na razie wykorzy-

stuje głównie słomę. Już niedługo,

mam nadzieję powstanie brykie-

ciarnia OTOP-u w gminie Trzcian-

ne. Ale wciąż jest to kropla w mo-

rzu tego co można by „wycisnąć” z

biomasy zebranej na naszym tere-

nie. Powstają także nowe pomysły

i inicjatywy budowy kilku biogazo-

wni na terenie gmin biebrzańskich,

które przetwarzałyby oprócz gnojo-

wicy, gnojówki także biomasę z

nadbiebrzańskich łąk na energię

elektryczną i cieplną.

Na koniec pytanie o problemy,

które się pojawiły przy okazji

realizacji programów rolnośro-

dowiskowych?

Nad Biebrzą, a może nawet w ca-

łej Polsce brakuje chyba organiza-

cji – instytucji, która ułatwiała by

rolnikom, tym mniej zasobnym w

pieniądze wchodzenie w programy

rolno-środowiskowe. W moim od-

czuciu Ośrodki Doradztwa Rolni-

czego chyba działają za słabo w tej

kwestii – a szkoda. Nie jest prosto

rolnikowi, który nawet chciałby re-

alizować programy – znaleźć infor-

mację, adres eksperta ornitologa,

botanika, kogoś kto by mu to wszy-

stko w sposób przystępny wyjaśnił.

Pamiętajmy, że pomimo olbrzymich

zmian jakie nastąpiły w naszym rol-

nictwie, w świadomości rolników –

wciąż mamy dużą grupę rolników,

którzy prawie nic o tych progra-

mach nie wiedzą, albo wręcz prze-

ciwnie słyszeli same niedobre rze-

czy. Tu jest olbrzymie pole do dzia-

łania dla organizacji pozarządo-

wych, a może dla reaktywowanego

Towarzystwa Biebrzańskiego? Ce-

lem OTOP-u jest jednak ochrona

dziko żyjących gatunków ptaków i

ich siedlisk w całej Polsce i na świe-

cie, ale gdyby ktoś z dzierżawców

lub indywidualnych rolników chciał

się czegoś o tych programach do-

wiedzieć – zapraszamy do nas:

OTOP, Podlaskie Biuro Regional-

ne, Trzcianne. Tel. 85 738 50 37 .

Rozmawiał: C. Werpachowski

Rozmowa z Krzysztofem Górskim

z OTOP – kierownikiem projektu

„Ochrona wodniczki w Polsce

i Niemczech – lokalizacja otulina

BPN”, Podlaskie Biuro Regionalne

w Trzciannem

Jak OTOP trafił nad Biebrzę?

Nad Biebrzę trafiliśmy dzięki och-

ronie wodniczki. Pierwsze działania

podjęliśmy w 2005 roku. W 2008 r

Biebrzański PN ogłosił konkurs na

dzierżawę gruntów Skarbu

Państwa w celu realizowania

programów rolnośrodowisko-

wych oraz takiego użytkowa-

nia łąk, które sprzyjałoby

ochronie przyrody. Dzięki

podpisaniu umowy-dzierża-

wy z Parkiem trafiliśmy m.in.

na Bagno Ławki.

Kosimy na terenach, które od wie-

ków były koszone – tyle że ręcznie.

Ten sposób gospodarowania już nie

wróci, a powinniśmy kosić, ponie-

waż w innym wypadku tereny te w

bardzo niedalekiej przyszłości zaro-

sną. Nie ma innego sposobu. Efekt

koszenia ratrakiem różni się zasa-

dniczo od tego do czego przyzwy-

czailiśmy się patrząc na pracę kosia-

rzy. Raz, że jest kilkunastokrotnie

szybszy, dwa – na powierzchni tu-

rzycowiska powstają regularne pasy

ściętych i przygniecionych częściowo

roślin. Ale nie ma innego wyjścia. Na

terenie Bagna Ławki już są obserwo-

wane pewne korzystne zmiany – po-

jawiło się więcej gatunków, osobni-

ków ptaków z rodziny siewkowych.

Wymaga to oczywiście dłużej trwa-

jących badań i obserwacji. Nad tym

czuwają m.in. Służby Parku. Ale

pierwsze efekty już widać „gołym”

okiem: obserwujemy i więcej czajek,

rycyków – zrobiło się głośniej.

Podczas koszenia powstają ol-

brzymie ilości siana w dodatku

nie najlepszej jakości – jak je

zagospodarować?

Jest to dla wielu rolników pro-

blem. Jako OTOP złożyliśmy do

Na jak długi okres opiewa-

ją te umowy?

Umowy zawarte z Bieb-

rzańskim PN, po uzyskaniu

akceptacji Ministerstwa, zawiera-

ne są na okres 10 lat. Czyli są to w

miarę korzystne (w sensie długości

trwania) umowy. Dodatkowo w ka-

żdej chwili można się z takiej umo-

wy wycofać. Osobną kwestią są

programy rolno-środowiskowe – jak

długo one będą obowiązywały?

Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków jest zarejestrowaną,

krajową organizacją pozarządową, zajmującą się ochroną dzikich ptaków i

miejsc, w których one żyją. Naszym celem jest zachowanie dziedzictwa przy-

rodniczego dla dobra obecnych i przyszłych pokoleń. Jesteśmy partnerem

światowej federacji towarzystw ochrony ptaków – BirdLife International

Więcej na www.otop.org.pl

Na Bagnie Ławki obserwowa-

łem kilka sposobów koszenia i

zbierania siana – jak to wyglą-

da?

Dlaczego ratrakiem – czy takie

koszenie nie szkodzi przyrodzie?

Dziękuję za rozmowę.

nr 3 Biebrzańskie Wieści

www.biebrza.org.pl

Zimowe rybaczenie

biebrzańskie

śniegową pierzyną powoduje „przyduchę”,

co zawsze było i jest prawdziwą tragedią w ży-

ciu podlodowym rzeki. Ryby same szukają

oddechu, wykorzystując do tego wirującą na

wietrze trzcinkę wokół której lód nie zamarza

lub kopczyki piżmaczych gniazd, których

właściciele dbają aby nie zamarzały. W ta-

kich miejscach piskorze same niemal wy-

chodzą na lód, a jeszcze do nie dawna w ta-

kiej obfitości ze wożone je sankami, a nawet

furami i karmiono świnie.

Dla bardziej wyrafinowanych rybołowców,

doskonałych znawców życia rzeki, były wy-

prawy w poszukiwaniu „odparek” i rze-

cznych oddechów w królestwo wydry, która

niestrudzenie odbywa walkę z rybami, wy-

ciągając je na lód i po wygryzieniu podgar-

dla lub karku pozostawia ją jak w zamrażar-

ce z czego korzystają lodowi wędrowcy. Cza-

sem są to takie ilości, że odnosi się wrażenie,

że zabija te ryby dla samej satysfakcji zabija-

nia. Ponieważ jest ssakiem, pod wodą może

przebywać w określonym czasie a więc sta-

ranie dba o to by jej dziura żywicielka – nie

zamarzła. Przy umiejętnym podbieraniu jej

zdobyczy trafia się niejednokrotnie na swoi-

ste źródło świeżej lub mrożonej ryby.

Mirosław Kobeszko

czyli jak to bywało w dawniejszych czasach,

kiedy nie było jeszcze Parku, a i ludziom tu żyjącym

żyło się może i biedniej, ale i wolniej trochę…

P óźna jesień, koniec dobrych brań szczu-

paka. Biebrza rośnie w oczach, wyle-

wa się z koryta i zalewa czysto wyko-

szone łąki. To efekt braku parowania i coraz

obfitszych opadów a jednocześnie „wycis-

kanie” wody z ziemi przez pobliskie wyso-

czyzny, otaczające biebrzańską dolinę. Łódki

wywrócone do góry dnem do wiosny będą

drzemać na grądzikach, artach i wszędzie tam

gdzie woda dotrzeć nie powinna. Jeszcze tyl-

ko kusząca wędrówka miętusa na tarło i

oczekiwanie na pierwsze mrozy. Życie rybac-

kie nad Biebrzą zamiera. Miejscowi nazywa-

ją to „ani po wodzie ani po lodzie”.

Pierwszy lód, jeżeli bez pokrywy śniego-

wej, powodował przypływ rybackich namięt-

ności. Coraz częściej na trzeszczącym, ugina-

jącym się lodzie chodzili ludzie z drewnia-

nymi młotami na ramionach i siekierkami za

pasem. Wydawało się, że bezcelowo pukają

w lód, a potem coś tam dłubią. Zapytani o

powód odpowiadali niechętnie, że idą do sto-

gów i drogę badają młotem bo lód słaby.

W rzeczywistości wypatrywali pod lodem

ryby i precyzyjnym uderzeniem w lód ogłu-

szali je, wyrąbując przerębel siekierką a rybę

pakowali do worka. Precyzja uderzenia pole-

gała na tym aby uderzyć nad rybą, a jedno-

cześnie nie zniszczyć lodu pod sobą. Jednak

i tak wielokrotnie dochodziło do nieprzewi-

dzianych kąpieli, a ponieważ odbywało się

to na zalanych płyciznach to oprócz przezię-

bień nie było zagrożenia dla życia.

Jeżeli jednak zdarzyło się, że spotykali się

amatorzy „głuszek” zbyt blisko wyznaczo-

nych przez siebie rewirów, dochodziło, na po-

czątku w formie żartów, do rozbijania lodu

pod nogami drugiego tak aby samemu zo-

stać na suchym. Na koniec taka zabawa naj-

częściej przeradzała się w prawdziwe tłucze-

nie lodu i wszyscy uczestnicy wracali do do-

mu mokrzy.

Wydra potrafi

Wydra to morderca doskonały! Sam

widziałem wywleczone na lód 20-

kilogramowe sumy i to kilka w jednym

miejscu. Znaleźć tam można czasami

cały przekrój biebrzańskiej fauny, z ra-

kami i żabami włącznie. Jednak jej

ulubionym przysmakiem jest piskorz

uskładany wielokrotnie na sporą kup-

ką z odgryzionymi głowami.

Przeciągająca się ostra zima, skuwa-

jąca lodem rzekę prowokuje szczupaki

do tarła pod lodem, które zaczynają

szukać swojej szansy nie czekając na

wiosenne roztopy. Stąd następna moż-

liwość na swoiste rybaczenie i nie ma

co ukrywać kłusowanie! Dla dobrych znaw-

ców rzeki stawianie na „blatach” bomb lub pę-

pów i czekanie na dużego szczupaka to było

prawdziwe wyzwanie. To w taki sposób pada-

ły największe rekordy, często w późniejszym

czasie z odpowiednio spreparowaną legendą.

Umiejętność obserwacji naturalnego środo-

wiska, przekazywana z pokolenia na pokolenie,

prymitywne technologie, które utrwaliły się i

sprawdziły pozwalały na korzystanie z tych do-

brodziejstw rzeki, choć nie zawsze legalnie. Je-

dnak skutecznie i oceniając to z perspektywy

czasu bez większych strat dla środowiska. Mo-

ralna ocena takich poczynań nie jest łatwa.

Rybacka zima nad Biebrzą kończyła się

znowu okresem „ni po wodzie, ni po lodzie”.

Wyczekiwanie wiosny to był czas na napra-

wy sprzętu, często dokonywane zbiorowo,

przy rybackich opowieściach o ogromnych

rybach, które uciekły i sny, że jeszcze kiedyś

znowu się je spotka.

Obcowanie z naturą

Oprócz wymiernej korzyści w postaci ryb

dochodziła nieujarzmiona przyjemność w ob-

cowaniu z naturą, poznanie okolic gdzie nie

można latem dojść lub dopłynąć łódką. Moż-

liwość zajrzenie do wnętrza wody, która jest

w tym czasie przeźroczysta, ostry dźwięk pę-

kającego lodu pod młotem i szybko rozcho-

dząca się pajęczyną pęknięć, najczęściej pod-

czas wybranej słonecznej pogody dawało nie-

zapomniane przeżycia i tak naprawdę więcej

w niej było zabawy niż rybow (jak mówią

miejscowi).

Woda w rzece ściskana lodem szukała uj-

ścia we wszystkich nawet najmniejszych do-

pływach i ciekach zmuszając ryby do podejmo-

wania wędrówek – sytuacja ta stwarzała moż-

liwość stawiania własnoręcznie wykonanych

– wiklinowych wierszy. Przedtem jednak trze-

ba bło zmniejszyć gardło ujścia wody i znowu

„przemyślność” rybołowców była genialnie

prosta. Wystarczyło wepchnąć z obu brzegów

snopki słomy lub ciuki siana i w tak ograni-

czone przewężenie postawić wiersz, zminia-

turyzowaną formę jazu, na które były wyda-

wane specjalne zezwolenia. Takie jazy istnia-

ły jeszcze (już) z nadania Zygmunta Augusta

między innymi na wysokości wsi Szostaki.

Wiadomo, że pierwszy lód to szansa na naj-

lepsze połowy „na szarpaka”. I znów kilome-

try lodowych spacerów w poszukiwaniu miej-

sca, gdzie ryba zgromadziła się w głębo-

Wędkarstwo podlodowe w czasach współczesnych również cieszy się dużą popularnością

nad Biebrzą

czkach i dołach starorzeczy. W wykutą, tym

razem „pieśnią” dziurę wpuszczało się na

żyłce umocowanej na prymitywnej wędce

własnoręcznie odlaną z ołowiu lub cyny ryb-

kę z wkomponowanym w nią haczykiem, któ-

rej kształt to własny patent, a którą szarpiąc

góra-dół prowokowało się okonie do ataku,

który w przypadku wygłodzonej ryby nastę-

pował błyskawicznie. W miejscu gdzie się

okoń zgromadził połów był szybki i obfity.

Okonie złapane w tym okresie były bardzo

smaczne, nie pozbyły się jeszcze tłuszczu na-

gromadzonego na zimę a ikra już mocno na-

rośnięta jest dla smakoszy rarytasem.

niczym po za sposobem ich stawiania. Naj-

pierw wykuwało się podłużne dziury (szpa-

ry) w jednym określonym kierunku, oddalo-

ne od siebie 5-10m, a następnie odpowiednio

przygotowaną, łukowato wygiętą tyczką,

przeciągało się sznurek, po którym już bez

problemu wciągało się sieć.

Aby wszystko szło „jak po sznurku” tyczka

powinna była być możliwie najdłuższa, czę-

sto też była łączona jak wędka bambusówka z

2-3 części. Sieci stawiało się 30m od siebie, a

między nimi kuło się dziury w które rybacy

wpuszczali „brzękadła” z fajerek lub drucia-

nych krążków na lince i potrząsali nimi.

Dźwięk pod wodą rozchodzi się bardzo dobrze,

jednak nawet ryby nie potrafią określić z któ-

rej strony dochodzi. Ponieważ już od dłuższe-

go czasu trwają w swoistym letargu, skupione

w dennym mule, w bezgłośnym i ciemnym

odrętwieniu, każda ingerencja powoduje chao-

tyczną ucieczkę, kończącą się często w sieci.

Stabilny i długotrwały, skuwający wszyst-

ko na „dycht” lód, bardzo często przykryty

Większość opisanych wyżej „technik”

połowu ryb odeszła już w zapomnienie

– odeszli także ludzie, którzy tu żyli w

prawdziwej zgodzie z naturą. Współ-

cześni kłusownicy nie mają już skrupu-

łów i nie podporządkowują się żadnym

regułom naturalnym. Większość z nich

to ludzie nierzadko całkiem dobrze sy-

tuowani, chronieni lokalnymi układzika-

mi i stosującymi wysoce specjalizowane

narzędzia kłusownicze! Ale o tym już in-

nym razem.

Z siecią na lodzie

W miarę narastania lodowej pokrywy, wy-

prawy były coraz śmielsze. A to na zwiezie-

nie złożonych latem i niedostępnych stogów

siana, a to na pobliskie grądy po drzewo. Za-

wodowi rybacy biebrzańscy (posiadający spe-

cjalne licencje), wychodzili kiedyś na lód z

sieciami, które nie różniły się od tych letnich

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: