II. POEZJA
B. POCZĄTEK LAT TRZYDZIESTYCH- 1939
11. POEZJA „PIERWSZEGO WYRAZU”: SZEROKO POJĘTA POEZJA TYPU SKAMANDRYCKIEGO
- charakterystyka:
o niepokój metafizyczny
o ciemniejsza tonacja
o fascynacja Naturą
o lęk
o irracjonalizm
BOLESŁAW LEŚMIAN
- tomiki:
o Napój cienisty 1936
o Dziejba leśna 1938
o tonacja ciemniejsza
o śmierć bardziej osobista, autobiograficzna
o przesunięcie z ludowości w sferę baśniowości
o metafizyczny status ciał zmarłych
o Bóg- o zagrożonym istnieniu, niedoskonały; taki jego status ontyczny budzi sprzeciw podmiotu lirycznego
o związki z młodopolskim symbolizmem
o elementy skamandryckie:
§ tradycyjna wersyfikacja
§ pointa
o elementy awangardowe:
§ twórcza postawa wobec języka (zwroty przyimkowe; neologizmy, przedrostki oznaczające brak lub negację- swoiste istniejące nieistnienie)
- teksty:
o Trupięgi
o Urszula Kochanowskai- Bóg przegrywa z miłością do rodziców
o Betleem- Bóg dawno pochowany w grobie i już szepczą, że Go nie było
o Dziewczyna
o Pan Błyszczyński- pomoc bytowi, który chce zaistnieć; poeta jako twórca, następca Boga
o Eliasz
o Dwaj Macieje- rezygnacja z własnej nieśmiertelności dla Płaczyboga
MARIA PAWLIKOWSKA
o Paryż 1929
o Profil białej damy 1930
teksty nietzscheańskie; o naturze
o Surowy jedwab 1932
o Śpiąca załoga 1933
o Balet powojów 1935
o Szkicownik poetycki 1937- proza poetycka; prekursorski w stosunku do „poezji nagiej”
o pogłębienie przemyśleń filozoficznych
o wiersze spirytystyczne i wróżbiarskie
§ magia dająca nowe rozwiązania przyczynowo- skutkowe
o obsesja przemijania i śmierci
o obrona odwołaniem do nieśmiertelności- ziemskiej i cielesnej (inaczej niż w chrześcijaństwie)
o wpływy Schopenhauera, Nietzscego, Maeterlinca
o Natura:
§ uduchowienie materii
§ hilozoistyczny monizm
§ zrównanie człowieka z przyrodą
§ personifikowana
§ rodząca różne uczucia:
· miłości
· nienawiści- gdy odkrywa się w niej brzydotę i okrucieństwo
§ rodzi po to, by zabić
§ najczęściej jednak jest ona źródłem rezygnacji, nieruchliwości, prowadzi do Nirwany (Schopenhauer)
o mniejsza dbałość o pointy, wersyfikację
o elementy katastrofizmu (więcej w sztukach scenicznych)
Podsumowanie twórczości Pawlikowskiej:
- od formy zamkniętej do otwartej
- od rygorów do swobody
JULIAN TUWIM
o Biblia cygańska
o Treść gorejąca
o Życie codzienne:
Tajemniczeją rzeczy, fantastycznieją zdania,
I mówić coraz trudniej, i milczeć coraz boleśniej,
Obrastają natrętnym szeptem głębiny mieszkania,
Krzesło przy stole zaczęte, melodią kończy się we śnie.
o Et arceo, Wiosna chamów, Wiec, Mieszkańcy- testy o wstręcie do społeczeństwa
o niepokój
o mizantropia, wstręt do społeczeństwa
o zwrot ku problematyce języka:
§ powrót do praźródeł
§ Zieleń- erudycja etymologiczna, inwencja neologiczna; splecenie tematyki pierwotności natury z pierwotnością języka
- rewelacyjne tłumaczenia Puszkina, twórczość dla dzieci
JAROSŁAW IWASZKIEWICZ
o Lata 1932 (1933); charakterystyka:
§ lęk metafizyczny
§ dramatyczne pytania
§ temat śmierci
§ świat przygasający, nabierający charakteru symbolicznego
§ symbolika nocy (już w Księdze dnia i księdze nocy)
MOTYW NOCY
- wpływ historii (Miłosz, Wierzyński)
- twórcy:
o Jarosław Iwaszkiewicz
o Mieczysław Jastrun
§ odrealniona rzeczywistość
o Władysław Sebyła
- odrealnienie świata
- uruchomienie wyobraźni, przeżyć metafizycznych
MIECZYSŁAW JASTRUN
o Spotkanie w czasie 1929- debiut; poemat; nowa odmiana poezji filozoficznej
o Inna młodość 1933
o Dzieje nieostygłe 1935
o Strumień i milczenie 1937
o poetyka symboliczno- klasycystyczna
o pesymizm egzystencjalny
o abstrakcyjność (realia historyczne pojawiają się dopiero tuż przed wojną)
o próba ucieczki przed nieubłaganym czasem linearnym w czas cykliczny (wiecznego kołowrotu dziejów)
WŁADYSŁAW SEBYŁA
o Koncert egzotyczny 1934
o Obrazy myśli 1938
o poetyka nocy:
§ noc gwieździsto- kosmiczna
§ noc przyziemna, wyłaniająca koszmary
§ noc przeżycia wewnętrznego (też Iwaszkiewicz)
o oryginalne odsunięcie piękna i wzniosłości w opisie nocy
o noc jako
§ metafora epok
§ pejzaż wewnętrzny
o wpływy symbolizmu, oniryzmu, egzystencjalizu Jaspersa, Turgieniewa (typologia Hamlet- Don Kichot)
o katastrofizm
§ symbol mielących wszystko młynów
- utwory:
o Ojcze nasz- modlitwa człowieka gotowego uwierzyć
WOJCIECH BĄK
o Monolog anielski 1938
o poeta katolicki
o niepokój metafizyczny, groza stonowane przez ortodoksję
o religia augustiańsko- pascalowska (wewnętrznie dramatyczna)
o mistycyzm, męczeństwo, apokaliptyczność
***************KLASYCYZMY LAT 30-TYCH*********************
- Nurty klasycyzmu w latach 30-tych:
o „jasny” (Staff); charakterystyka:
§ nacisk na postawę duchową
§ niepoddanie się niepokojom epoki
§ równowaga
§ apollinizm
§ tomiki:
· Leopold Staff Barwa miodu 1936
· Kazimierz Wierzyński Gorzki urodzaj (część tekstów)
· Pawlikowska Śpiąca załoga, Balet powojów (część tekstów)
o nurt klasyczno- stylizatorski
§ ...
Scintilla