III.PROZA
B. 1932- 1939
15. PROZA REALIZMU SPOŁECZNEGO
- charakterystyka:
o trudne do rozróżnienia od realizmu psychologicznego (społeczny bardziej socjologiczny)
o populizm
o neonaturalizm
o autentyzm
o gatunki:
§ powieść środowiskowa
§ powieść reportażowa
o język swoim bogactwem nie ma przysłaniać fabuły (w odróżnieniu od tendencji ekspresjonistycznych)
o weryzm świata przedstawionego
o socjologiczne spojrzenie na człowieka w gromadzie
o bezrobocie
o środowisko proletariacko- robotnicze; upośledzone
o proza o tematyce chłopskiej
o Huculszczyzna (Vincenz)
o tematyka górniczego Śląska
- teksty programowe:
o Zofia Nałkowska Pisana rzeczywistość 1926;
§ „patos autentyczności:
§ „kult rzeczywistości żytej”
KADEN i ideowy rozmach
o odejście od barokowości
o behawioryzm, przeżycia psychiczne wyrażone przez somatyczne przejawy
- Mateusz Bigda 1933; charakterystyka:
o satyra polityczna na prawicowy odłam ruchu ludowego
o polski parlamentaryzm przed 1926 ; pakt lanckoroński 1923 między „Piastem” i endecją i dojście Witosa do urzędu premiera
o tytułowy bohater, przywódca ludowy
o swoista próba wytłumaczenia przewrotu majowego
o książka ukazała się po wyroku brzeskim na Witosie
o odejście od barokowości na rzecz brutalizmu języka, behawioryzmu
HELENA BOGUSZEWSKA
- Świat po niewidomemu 1932; charakterystyka:
o reportaż z zakładu dla niewidomych dzieci
o mowa pozornie zależna- oddanie psychiki niewidomego
- Ci ludzie 1933; charakterystyka:
o proza fabularna
o portret przedmiejskiej biedoty
*****************PRZEDMIEŚCIE*****************************
Przedmieście 1934, charakterystyka:
o autorzy:
§ Helena Boguszewska- zmysł obserwacji, uwydatnienie społecznej typowości, asceza stylistyczna
§ Władysław Kowalski
§ Kazimiera Muszałówna
§ Jerzy Kornacki- hiperbolizm ekspresjonistyczny, stylistyka w sprzeczności z preferencjami Przedmieścia
§ Gustaw Morcinek
§ Sydor Rey
§ Zofia Nałkowska
o charakterystyka:
§ reportaże
§ życie proletariatu
o części:
§ Podróże po Warszawie - tramwajem, furmanką, schodami, karuzelą...
§ Prace i ludzie- szofer, krawcy, złodzieje, fabrykanci, przekupka, żebracy...
§ Biedy- matki, dom, dzieci, bezrobotni, bezdomni, głodni
WSPÓLNE KSIĄŻKI BOGUSZEWSKIEJ I KORNACKIEGO
o wpływ ekspresjonistycznego stylu Kornackiego
o rozmijanie się z programem Przedmieścia
- utwory:
o Jadą wozy z cegłą 1934- drobnomieszczańskie przedmieście
o Wisła 1935- podróże wodne po Wiśle, realia życia „wodniaków”
o Polonez 1936- 1939- cykl powieściowy; nowości:
· wyraźnie zarysowany bohater
· inteligenckie społecznikostwo
· problematyka polityczna
****************************************************************
JAN BRZOZA (1933- debiut Pamiętnik bezrobotnego)
- twórczość:
o Dzieci 1936- reportaż z życia lwowskich gazeciarzy
o Budowali gmach 1938- budowa czynszowej kamienicy; praca, strajk
HENRYK DRZEWIECKI; Kwaśniacy 1934- lokatorzy wyeksmitowani z domu, działający w samoobronie
HALINA GÓRSKA; Barak płonie- cykl (Ślepe tory, Ucieczki) 1937- 1939; - o ludziach gnieżdżących się w piwnicy lwowskiej kamienicy; działacze społeczni opiekujący sie biedotą (humanitaryzm, watek inteligencki)
WANDA WASILEWSKA Oblicze dnia 1934- reportaż; przedstawienia różnych postaci o robotniczym losie; wezwanie do rewolucji; zakończenie entuzjastycznym opisem rewolucji→ już elementy powieści socrealistycznej; odejście od psychologizmu na rzecz schematyzmu.
JALU KUREK, Młodości, śpiewaj! 1939; - jednoosobowy bohater; maturzysta z robotniczego środowiska, bezrobotny; monografia bezrobocia
***************PROZA O TEMATYCE CHŁOPSKIEJ***************
o sięganie do przeszłości
o brutalność naturalistyczna
JAN WIKTOR
- Wierzby nad Sekwaną1933; charakterystyka:
o nędza emigrantów chłopskich we Francji
o współczucie i melodramatyzacja
- Orkan na ugorze 1935; charakterystyka:
o naturalistyczno-reportażowa
o gromada wiejska
POWIEŚĆ NATURALISTYCZNO- REPORTAŻOWA
o dialogi potwierdzające autentyczność
o narracja trzecioosobowa; punkt widzenia mieszkańca wsi
- twórcy:
o Jan Wiktor Orkan na ugorze
o Władysław Kowalski W Grzmiącej 1936
o Wanda Wasilewska Ojczyzna 1935; Ziemia w jarzmie 1938
o Wincenty Burek Droga przez wieś 1935- gawędy o podsandomierskim Ocinku
o Juliusz Kędziora Marcyna 1937
JALU KUREK
- Grypa szaleje w Naprawie 1934- aktualność wątku (!!!); połączone z problemem młodego inteligenta bez perspektyw życiowych
POWIEŚĆ O ZABARWIENIU RADYKALNYM
o Wanda Wasilewska
o Władysław Kowalski
o Leon Kruczkowski Pawie pióra 1935; postawa komunistyczna; wieś tuż przed Iwś.
o Marian Czuchnowski Pieniądz 1938; postawa komunistyczna; wieś po maju 1926
**************************************************************
STANISŁAW VINCENZ
- Na wysokiej połoninie. Obrazy, dumy i gawędy z Wierchowiny Huculskiej 1936; charakterystyka:
o próba ułożenia w cykle starej epiki huculskiej
o utrwalenie kultury Huculszczyzny
o poszukiwanie swobody
GUSTAW MORCINEK
o twórczość o Śląsku
o okresowo związany z Przedmieściem, realizował jednak odmienne wzorce od propagowanych przez grupę; odlegle od realizmu społecznego
o nowele w stylu „szkoły serca”, dla młodzieży
o motyw górników zasypanych w kopalni
- teksty:
o Wyrąbany chodnik 1931- 1932; charakterystyka:
§ walki Ślązaków z Niemcami przed Iwś. z uciskiem; zakończone powstaniami śląskimi
o Serce za tamą1929- nowela
o Chleb na kamieniu 1932- nowela
TEMATYKA ŚLĄSKA
o realizm społeczny
o walka z zacofaniem obyczajowym
o Gustaw Morcinek- odkrywca Śląska dla literatury
o Pola Gojawiczyńska- realizm społeczny;
§ Powszedni dzień 1933
§ Ziemia Elżbiety1934- życie małego miasteczka na Śląsku; historia dojrzewania młodej dziewczyny
o Halina Krahelska- grupa Przedmieście, realizm społeczny;
§ Zdrada Heńka Kubisza 1938
POWIEŚĆ REALISTYCZNA O NIETYPOWYM ŚRODOWISKU
...
Scintilla