Rodzaje charakterystyk:
· charakterystyka porównawcza, gdy charakteryzuje się więcej niż jedną postać porównując je ze sobą
o najpierw charakterystyka pierwszej, potem drugiej i w końcu porównanie ich ze sobą
o równoległa charakterystyka wszystkich postaci pod względem wybranych cech, a w zakończeniu podsumowanie charakterystyki
· charakterystyka statyczna, wybiera tylko te cechy, którymi powinna się dana postać odznaczać, tworzy raczej model bohatera niż jego wierne przedstawienie lub/i gdy postać przedstawiana jest jako niezmieniająca się
· charakterystyka dynamiczna ukazuje człowieka ze wszystkimi nawet sprzecznymi cechami oraz człowieka, który pod wpływem splotu różnych okoliczności zmienił swoją osobowość, jest najtrudniejsza, wymaga oceny moralnych wartości człowieka
· charakterystyka zewnętrzna – przedstawia wygląd i postępowanie postaci, czyli wszystko, co jest widoczne z zewnątrz (bliska opisowi) – prozopografia – wbrew pozorom nie jest to opis kompletny, ponieważ ogranicza się wyłącznie do tych informacji, które wskazują na obecność jakiejś cechy wewnętrznej
o sposób poruszania się (szybki, lekki, powolny, ciężki, wlecze się jak żółw, sztywny, zamaszysty niezdarny, niezgrabny, jak słoń w składzie porcelany, zwinny, zgrabny, zręczny)
o sposób mówienia (gadatliwy, małomówny, pyskaty, głośny, cichy, chaotyczny, zawiły, jasny, prosty, dobitny, piękny, donośnie, niedbały, poprawny, jąkając się, kalecząc język)
o sposób ubierania (elegancki, sportowy, prosty, oryginalny, klasyczny, zmienny, stały, fantazyjny)
o powierzchowność (miła, odrażająca, piękna, nieprzyjemna)
o rysy twarzy (regularne, nieregularne, wyraziste, łagodne, ostre, pospolite, niepospolite, oryginalne, egzotyczne)
o wyraz twarzy (surowy, marzycielski, dobroduszny)
o spojrzenie (badawcze, czarujące, bystre, tepe, bez wyrazu, chłodne, zabawne, ironiczne, marzycielskie, ogniste)
o postawa (sztywny, przygarbiony, spięty, rozluźniony)
· charakterystyka wewnętrzna (etopeja) przedstawia:
o cechy osobowości (= usposobienie(temperament, natura człowieka) + charakter + umysłowość + uczuciowość)
o usposobienie(temperament, natura człowieka): towarzyski, pogodny, miły, wesoły, żartobliwy, poważny, mrukliwy,nieprzyjemny, kapryśny, wstydliwy, śmiały, agresywny, gwałtowny, popędliwy, powściągliwy, opanowany, łagodny, kłótliwy, leniwy, ponury, choleryczny, flegmatyczny, melancholijny
o charakter (stały zespół cech): zły, chciwy, trudny, konfliktowy, chciwy, chytry, leniwy, zarozumiały, rozrzutny, podejrzliwy, mściwy, zakłamany, skryty, przewrotny, zmienny, chwiejny, słaby, dobry, silny, wpływowy, władczy, nieugięty, stały, nieskazitelny, dobroduszny, zawzięty, skomplikowany, kryształowy, szlachetny ugodowy, odważny, wierny, honorowy, cierpliwy, sprytny, naiwny, łatwowierny, krytyczny, drobiazgowy, oszczędny, pracowity, pomysłowy, optymistyczny, szczery, prawdomówny, szczodry, wytrwały, marzycielski, otwarty, wyrozumiały
o umysłowość: spostrzegawczy, błyskotliwy, z wyobraźnią mądry, zdolny, pojętny,wszechstronny, inteligentny, ambitny, wnikliwy, ścisły, humanistyczny, logiczny, analityczny, głupi, tępy, ograniczony, powierzchowny, przeciętny,
o uczuciowość: oschły szorstki, niewrażliwy, zamknięty w sobie, obojętny, wrażliwy, czuły, uczuciowy, płaczliwy, otwarty, tkliwy, przyjazny, życzliwy, opiekuńczy
o psychikę ( życie wewnętrzne)
o zdolności, umiejętności,
o wierzenia
o wiedzę
o zainteresowania
o światopogląd
o postawę, system wartości
o sposób działania
· charakterystyka bezpośrednia – wprost dotyka postaci, formułowana jest przez podmiot literacki dzieła
· charakterystyka pośrednia – postać charakteryzowana jest przez jej otoczenie, własne zachowania, postawy
· charakterystyka całościowa – zmierza do kompletnej prezentacji postaci
· charakterystyka częściowa – rezygnuje z mniej znaczących cechy lub przedstawia bohatera z jednej strony – skupia sie na fragmencie jego osobowości, lub koncentruje się na postaci charakteryzując ją z perspektywy jednej roli społecznej
· autocharakterystyka – dokonuje jej ta osoba, której charakterystyka dotyczy
· charakterystyka środowiska społecznego – jest ono złożone i zróżnicowane, dlatego wybierasz jednostkę, która reprezentuje część grup
Można scharakteryzować postać z obrazu. (na co tu zwrócić uwagę: na pozy, gesty, barwy, sąsiedztwo, otoczenie, oświetlenie, wyakcentowanie, umiejscowienie postaci w planie obrazu, na symbolikę)
Etapy pisania charakterystyki:
· Faza I – obserwacja i gromadzenie cech postaci, faktów z nią związanych, jej życia, postępków, reakcji, wypowiedzi, sądów innych osób o niej
o gromadzenie cech zewnętrznych, mówiące o osobowości postaci
§ sposób poruszania się
§ sposób mówienia
§ sposób ubierania
§ powierzchowność
§ rysy twarzy
§ wyraz twarzy
§ spojrzenie
§ postawa
o gromadzenie faktów związanych z charakteryzowaną postacią
o zebranie czynów postaci
o wyszukanie wypowiedzi postaci
o odnalezienie sądów postaci
· Faza II – Analiza postępków, reakcji, wypowiedzi bohatera i wyciągnięcie wniosków, co do cech charakteru, intelektu, emocji
o analiza czynów
o znajdź stosunek do Boga, siebie, ludzi, natury(zwierzęta, rośliny, aura), rzeczy,
o ocena czynów i motywów postępowania
o wnioskowanie o cechach wewnętrznych postaci
· Faza III – praca nad psychologicznym zrozumieniem osobowości, znalezienie motywów postępowania człowieka, uchwycenie wpływu środowiska, związku między emocjami a postępkami (faza ta wymaga umiejętności wyciągania wniosków, kojarzenia faktów itp.)
o staraj się być obiektywny
o nie bądź gołosłowny
o nie bądź powierzchowny
prosze