Dinozaury A cz. 1.doc

Abelisaurus (Abelizaur)

Wszystko, co wiemy o Abelisaurus zawdzięczamy jedynej czaszce, odkrytej w 1985 r. przez Bonapartego i Novasa w Patagonii w Argentynie. Żadnych innych kości jak dotąd nie odnaleziono, jednak naukowcom udało się odtworzyć wiarygodny wizerunek tego mięsożernego dinozaura.

Abelisaurus był dłuższy od krokodyla nilowego (6,5 m) i ważył tyle, co nosorożec (1,5 t). Wyższy niż bramka do piłki nożnej teropod chodził na dwóch muskularnych nogach. Potrafił poruszać się z dużą prędkością, gdy atakował ofiarę. Podobnie jak Tyrannosaurus, Abelisaurus miał krótkie, wysoko umieszczone przednie kończyny, lecz w przeciwieństwie do Tyrannosaurus, miał trzy a nie dwa palce. Przednimi kończynami rozrywał ciała swych ofiarę.

W dużej czaszce, Abelisaurus miał pokaźne otwory, które zmniejszały wagę czaszki. Dzięki temu mógł nią swobodnie poruszać. Wyrywał kawały mięsa zakrzywionymi, ostrymi jak brzytwy zębami. Jego ofiary miały niewielkie szanse oswobodzenia się z uchwytu potężnych szczęk.
Abelisaurus comahuensis znaczy dokładnie „jaszczur Abla z formacji Comahue”.

Żył 70 milionów lat temu.

Abrictosaurus (Abriktozaur)

Abrictosaurus consors żył wśród czerwonych skał Afryki Południowej, około 200 milionów lat temu. Naukowcy sądzą, że występowały wówczas pory suche i deszczowe. Podczas szuszy brakowało pokarmu, więc Abrictosaurus prawdopodobnie wtedy odpoczywał, oczekując na deszcze i wzrost nowych roślin.

Wszystkich informacji o A. consors dostarczyły badanie jego jedynej czaszki znalezionej w 1975 r. w Lesotho w Południowej Afryce przez Hopsona. Chociaż brak w niej zębów, tak bardzo przypomina czaszkę Heterodontosaurus, że część paleontologów sądziła, iż Abrictosaurus jest samicą tego samego gatunku. Niektórzy sądzą, że Abrictosaurus wraz z innymi ornitopodami wynalazł sposób na przeżuwanie pokarmu np. tak jak to czynią dzisiejsze wielbłądy. Wtedy szczęki Abrictosaurus przesuwałyby się w tył i w przód, co było przyczyną zużywania się zębów. Takie przystosowanie wymagało jednak specjalnych policzków.

Inni paleontolodzy sądzą, iż podczas okresów suszy Abrictosaurus estywował (zapadał w sen letni). Leżał wówczas w bezruchu w jakimś cieniu oszczędzając energię.

Podczas estywacji Abrictosaurus nie przyjmował pokarmów; jego zużyte zęby prawdopodobnie wtedy odrastały. Choć nie da się udowodnić żadnej z powyżej podanych teorii, jednak dają one pogląd na to, jak mogło wyglądać życie tego niewielkiego ornitopoda.
Jego długość wynosiła 1,2 m, a ważył 2,5 kg.
Abrictosaurus consors znaczy dokładnie „kapeluszowy jaszczur”.

Abrosaurus (Abrozaur)

Abrosaurus został w 1986 r. uznany za nowy rodzaj i gatunek (A. gigantorhinus), ale w niepublikowanej rozprawie doktorskiej Ouyanga i dlatego ta nazwa formalnie była nieważna. W 1989 roku po raz pierwszy ukazała się drukiem - w biuletynie Muzeum Dinozaurowewgo w Zigong - nazwa A. dongpoensisi nadana przez Ouyangowi innej czaszce.

Peng i Shu w 1999 skorygowali formalne braki w ustanowieniu tego gatunku (wskazując, że oba abrozaury to ten sam gatunek), ale jako nazwę gatunkową zaproponowali pierwotną nazwę Abrosaurus gigantorhinus (co znaczy „wielkonosy Abrosaurus”) - ale jest ona nieważna, bo pierwszą opublikowaną formalnie nazwą była A. dongpoensisi; nazwa ta jest jednak niepoprawnie utworzona, bo -ensis to końcówka stosowana dla nazw odnoszących się do miejsc - por. Silesaurus opolensis), tymczasem autorowi chodziło o uhonorowanie urodzonego w prowincji Syczuan (niedaleko miejsca znalezienia abrozaura) poety Su Shi (1036-1101) tworzącego za czasów dynastii Song pod pseudonimem Su Dongpo, a nazwy utworzone od męskich imion i nazwisk mają końcówkę -i; zatem poprawna nazwa to Abrosaurus dongpoi.

Abrosaurus miał krępe cielsko, nogi jak kolumny i małą głowę z nosem, który był umieszczony nieco wyżej niż oczy.

Abrozaur miał 7-9 m długości i ważył 20 ton. Żył 179-144 mln lat temu.

Acanthopholis (Akantofolis)

Akantofolis miał twarde, opancerzone ciało, co chroniło go przed atakami drapieżników takich jak Tyrannosaurus. Był wielkości samochodu, osiągał 4 metry długości. Ważył 1 t. Acanthopholis był ankylozaurem, co oznacza też, że był roślinożerny.

Skamieniałości Acanthopholis występują bardzo rzadko. Znajdowano je w Folkestone i w Cambridge w Wielkiej Brytanii. Pierwszy typ Acanthopholis - horrida - wraz z pierwszym szkieletem tego dinozaura opisał Huxley w 1867 r. Kolejny typy opisał 2 lata później Seeley; nazwał: macrocercus, platypus, stereocercus i eucercus. Po 132 latach Pereda-Superbiola i Barrett odkryli i opisali kolejne dwa typy w obrębie gatunku Acanthopholis: hughesii i keepingi.

Acanthopholis oznacza „grzbiet pokryty łuską”.

Żył 120-93 miliony lat temu.

A. stereocercus (2) = Iguanodon

A. platypus (2) = Macrurosaurus

Achelousaurus (Achelouzaur)

Achelousaurus miał na kryzie dwa wielkie kolce. U większości ceratopsów istniały rogi na nosie i nad oczyma, lecz u Achelousaurus zamiast kolców są garbate guzy, które upodobniają go do Pachyrinosaurus, choć ten ostatni był większy od Achelousaurus.

Dwa rogi na końcu kryzy raczej nie pomagały w walkach godowych, lecz mogły przyciągać uwagę samic. Prawdopodobnie do walki samców podczas godów służyły guzy.

Dinozaur ten miał długość 6 m oraz wagę 6 ton. Żył 82-65 milionów lat temu w stanie Montana (USA).

Achelousaurus jest prawdopodobnie zwierzęciem, które rozdzieliło centrozaury z Einiosaurus.

Achelousaurus znaczy dosłownie „jaszczur Acheloo”, a drugi człon nazwy - horneri „na cześć Hornerego”. Horner to paleontolog - amator, który posłał Marschowi m.in. czaszkę triceratopsa.

Został odkryty przez Sampsona w 1995 roku.

Achillobator (Achillobator)

Achillobator giganticus znaczy „gigantyczny dinozaur Achillesa (mitycznego bohatera w Troi)”. Słowo bator w języku mongolskim oznacza „bohater”. Achillobator miał kilkanaście wielkich zębów osiągających do 34 cm dł. miał - podobnie jak Deinonychus - wielki pazur na każdej z kończyn tylnych, którym mógł wbijać się w miękkie ciało ofiary takiej jak Anatotitan czy Iguanodon.

Dinozaura tego znaleziono już wcześniej w Mongolii, jednak nie poinformowano nikogo o tej skamielinie. Dopiero Norell i Clark w 1999 roku odnaleźli i opisali Achillobator. Nie znaleziono żadnych innych szczątek tego dromeozaura, więc można przypuszczać, że był to bardzo rzadki gatunek.

Achillobator miał ok. 5 metrów długości. Jego szkielet był podobny do deinonycha lecz większy. Wymiary te są zdumiewające jak na dromeozaury, choć tych samych rozmiarów był Utahraptor. Jednak największe, osiągające nawet 6 metrów dromeozaury to Megaraptor i Kitadanisaurus. Ważył 80 kg. Możliwe, że były to dość młode osobniki, więc dorosłe mogły osiągać jeszcze bardziej imponujące rozmiary. Achillobator był bardziej masywny i mocniejszy niż np. Deinonychus.

Achillobator giganticus jest najbliżej spokrewniony z takim dromeozaurem jak Unenlangia, a nieco dalszy krewni to Adasaurus i Dromaeosaurus.

Żył 97-65 milionów lat temu.

Acrocanthosaurus (Akrokantozaur)

Krwiożerczy Acrocanthosaurus błyskawicznie rozprawiał się ze swymi bezbronnymi ofiarami. Akrokantozaur przypominał allozaura, lecz miał jedną cechę, która go od allozaurów wyróżniała - na grzbiecie miał żagiel podobny do spinozaurzego, lecz o wiele niższy - osiągał do 50 cm wysokości.

Od głowy do końca ogona mierzył 12 metrów i ważył ok. 3 ton.

Prawdopodobnie Acrocanthosaurus nie uganiał się za zwinniejszymi dinozaurami. Polował na nie z zasadzki. Potężnymi szczękami o wielkich zębach, wspomaganych przez giętką, silnie umięśnioną szyję błyskawicznie uśmiercał ofiary.

Acrocanthosaurus po raz pierwszy został odkryty i opisany przez duet paleontologów - Stovall i Langston w 1950 r. w stanie Oklahoma. Kolejne jego szczątki znajdowane były w Teksasie, Utah i Maryland.

Acrocanthosaurus znaczy „jaszczur o ostrych wyrostkach kolczystych”.

Adamantisaurus (adamantizaur)

Adamantisaurus („jaszczur z Adamantina”) to późnokredowy tytanozaur, którego szczątki znaleziono w Brazylii w formacji Adamantina. Cała wiedza na temat adamantizaura oparta jest na skamieniałościach sześciu kręgów ogonowych, lecz dzięki badaniom porównawczym można stwierdzić, że dinozaur ów miał długą szyję i ogon. Możliwe, że jego ciało było opancerzone guzkami różnej wielkości, podobnie jak u Saltasaurus, ale do czasu kolejnych odkryć niczego nie można być pewnym.

Co prawda, skamieniałości Adamantisaurus zostały opisane już w 1959 roku, lecz do 2006 roku nie miały nazwy. Dopiero dwaj brazylijscy paleontolodzy - Rodrigo Santucci i Reinaldo Bertini nadali mu nazwę. Gatunek typowy (A. mezzalirai) został nazwany na cześć brazylijskiego geologa Sergio Mezzalira, który pierwszy opisał skamieniałości adamantizaura.

Formacja Adamantina jest częścią grupy Bauru. Skały z Adamantina pochodzą prawdopodobnie z czasów od turonu do mastrychtu (93-65 milionów lat temu). W skałach Grupy Bauru znaleziono (po za Adamantisaurus) takie tytanozaury jak: Antarctosaurus brasiliensis, Baurutitan britoi, Gondwanatitan faustoi, Maxakalisaurus topai i Trigonosaurus pricei.

Ze względu na niekompletność szczątków, paleontolodzy mają problem z określeniem dokładnej pozycji filogenetycznej w obrębie Titanosauria, lecz można zakładać, że był blisko spokrewniony z Aeolosaurus rionegrinus (Powell, 1987) i Trigonosaurus pricei (Campos, Kellner, Bertini i Santucci, 2005).

Adasaurus (Adazaur)

Adasaurus był prawdopodobnie dalekim krewniakiem Velociraptor.

Adazaur był szybkim, inteligentnym drapieżnikiem osiągającym 2 metry długości i 15 kg wagi. Potrafił chwytać szybko poruszające się małe ssaki i jaszczurki. Biegał na dwóch nogach, ze sztywno uniesionym dla równowagi ogonem.

Adasaurus został odnaleziony i opisany w 1983 roku przez Barsbolda (odkrywca Barsboldia) na terenie dzisiejszej Mongolii. Wtedy, w Mongolii została znaleziona jego miednica, lecz kilka lat później odnaleziono ząb Adasaurus mongoliensis.

Na każdej stopie, jak na dromeozaura przystało, także i adazaur miał krótki, ostry jak brzytwa szpon w kształcie sierpa przeznaczony do rozrywania ciała mniejszej ofiary. Na jego "rękach" istniał także trzeci, mały palec służący prawdopodobnie do wydłubywania owadów ze szczelin, bądź mięsa z kości.

Większość wiadomości o adazaurze opiera się na badaniach jego zęba i miednicy, oraz na informacjach o innych dromeozaurach. Wspominając o miednicy można dodać, że ma ona nietypowy dla teropodów kształt - przypomina raczej miednicę ptaka bądź dinozaura podobnego do Heterodontosaurus. Wnioskując z tego znaleziska można mieć dwie propozycje dlaczego taka była miednica adazaur: otóż albo był to mięsożerca o budowie kostnej jarosza, bądź był to teropod, u którego zaczęły się pojawiać ptasie oznaki i z którego ptaki się wyewoluowały. Jeśli chodzi o pokrewieństwa, należy zaznaczyć, że Adasaurus był dalszym krewnym Achillobator.

Adasaurus mongoliensis oznacza „jaszczur Ada z Mongolii”. Ad to nazwa lamajskiego demona.

Żył 82-65 milionów lat temu.