Wpływ hormonów na modyfikację zachowań – testosteron
Testosteron oddziałuje na kierunek rozwoju płciowego (narządów płciowych) podczas okresu krytycznego, który następuje u człowieka w 3 i 4 miesiącu ciąży. Odpowiada on za wykształcenie drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych: narządy rozrodcze i zachowania seksualne. Testosteron wpływa na organizm przez całe życie i może przejściowo modyfikować wybrane dziedziny aktywności życiowej, takie jak zachowania seksualne lub agresywne. Również zachowanie może wpływać na wydzielanie hormonów. W żadnym jednak przypadku hormony nie wywołują zachowań seksualnych lub agresywnych. Ich działanie polega na modyfikowaniu aktywności różnych obszarów mózgu w taki sposób, że zmienia się ich reakcja na bodźce lub wrażliwość narządów płciowych. Testosteron wnika z krwi do mózgu i jest wychwytywany przez struktury należące do systemu sterującego zachowaniami obronnymi, takie jak przyśrodkowa część pola przedwzrokowego, przednia część podwzgórza, jądro brzuszno-przysadkowe podwzgórza, jądro boczne przegrody.
Wśród hormonów wpływających na agresywność najlepiej została poznana rola testosteronu. Kastracja samców powoduje ich złagodnienie: reakcje agresywne (i seksualne) zanikają u szczurów, a pojawiają się ponownie po podaniu testosteronu. Podanie estradiolu lub innych estrogenów samcom w okresie krytycznym nie nadaje charakteru żeńskiego ich zmianom rozwojowym lub zachowaniu. Jednak feminizacja lub utrata męskich cech wyglądu bądź zachowania może nastąpić, gdy samce są pozbawione receptorów androgenu, zostaną wykastrowane albo poddane działaniu substancji blokujących testosteron: alkohol, marihuana, haloperydol i kokaina.
Dane wskazują na to, że testosteron może wzrastać w sytuacjach powodzenia i sukcesu życiowego. Mazur wykazał, że u studentów wygrywających zawody sportowe występuje wzrost stężenia tego hormonu. U zwierząt (małp) natomiast w okresie formowania się hierarchii w stadzie poziom testosteronu koreluje z pozycja socjalną. Im wyższy poziom testosteronu tym samiec zajmuje wyższą pozycję. Jednak gdy w grupie występuje stabilizacja poziom hormonu opada i jest dość niski. Gdy natomiast w grupie dochodzi do walki o nową dominację, nowy osobnik wykazuje najwyższy poziom testosteronu. A zatem nie posiadanie pozycji dominanta, lecz zdobywanie tej pozycji w walce decyduje o stężeniu testosteronu.
Wyraźny związek pomiędzy poziomem testosteronu we krwi a agresywnością zwierząt skłoniły badaczy do poszukiwania podobnej korelacji u człowieka. Pomiary stężenie Badacze sugerują, że taki związek może zaistnieć w okresie dojrzewania. Obniżenie wpływu hormonu u testosteronu wykonywano u więźniów skazanych za brutalne napady na ludzi, którzy w czasie pobytu w więzieniu przejawiali różne formy agresywności wobec innych więźniów. Nie stwierdzono jednak istotnej korelacji między tego rodzaju zachowaniem a poziomem hormonu we krwi. Badacze sugerują, że taki związek może zaistnieć w okresie dojrzewania. Obniżenie wpływu hormonu u przestępców seksualnych wywiera wpływ na ich zachowanie seksualne – zmniejsza się ich aktywność seksualna. W celu uzyskania takich efektów aplikuje się im: cyproteron, medroksyprogesteron jak i tryptorelinę.
Bibliografia:
Kalat J.W., Biologiczne podstawy psychologii, PWN, Warszawa 2006, str. 328-333
Sadowski B., Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt, PWN, Warszawa 2006, str. 437-438
kNopKa