ENCYKLIKA VERITATIS SPLENDOR OJCA �WI�TEGO JANA PAW�A II DO WSZYSTKICH BISKUP�W KO�CIO�A KATOLICKIEGO O NIEKT�RYCH PODSTAWOWYCH PROBLEMACH NAUCZANIA MORALNEGO KO�CIO�A Czcigodni Bracia w Biskupstwie, pozdrowienie i Apostolskie B�ogos�awie�stwo! BLASK PRAWDY ja�nieje we wszystkich dzie�ach Stw�rcy, w szczeg�lny za� spos�b w cz�owieku, stworzonym na obraz i podo- bie�stwo Boga (por. Rdz 1, 26): prawda o�wieca rozum i kszta�- tuje wolno�� cz�owieka, kt�ry w ten spos�b prowadzony jest ku poznaniu i umi�owaniu Pana. Dlatego psalmista wo�a: "Wznie� po- nad nami, o Panie, �wiat�o�� Twojego oblicza!" (Ps 4, 7). WPROWADZENIE JEZUS CHRYSTUS, PRAWDZIWE �WIAT�O, KT�RE O�WIECA CA�DEGO CZ�OWIEKA 1. Powo�ani do zbawienia poprzez wiar� w Jezusa Chrystusa, "�wiat�o�� prawdziw�, kt�ra o�wieca ka�dego cz�owieka ' (J 1, 9), ludzie staj� si� "�wiat�o�ci� w Panu" i "dzie�mi �wiat�o�- ci" (por. Ef 5, 8) i u�wi�caj� si� przez "pos�usze�stwo praw- dzie" (por.1 P 1, 22). To pos�usze�stwo nie zawsze jest �atwe. W nast�pstwie tajem- niczego grzechu pierworodnego, pope�nionego za poduszczeniem Szatana, kt�ry jest "k�amc� i ojcem k�amstwa ' (J 8, 44), cz�o- wiek ustawicznie doznaje pokusy, by odwr�ci� wzrok od Boga �y- wego i prawdziwego i skierowa� go ku bo�kom (por. I Tes 1, 9), przemieniaj�c "prawd� Bo�� w k�amstwo" (por. Rz 1, 25); przyt�- pia to r�wnie� jego zdolno�� poznawania prawdy i os�abia wol� poddania si� jej. W konsekwencji cz�owiek, ulegaj�c relatywiz- mowi i sceptycyzmowi (por. J 18, 38), zaczyna szuka� z�udnej wolno�ci poza sam� prawd�. Ciemno�ci b��du i grzechu nigdy jednak nie zdo�aj� do ko�ca zgasi� w cz�owieku �wiat�a Boga Stw�rcy. W g��bi serca stale t�skni on za absolutn� prawd� i pragnie w pe�ni j� pozna�, cze- go wymownym dowodem s� niestrudzone poszukiwania, jakie cz�o- wiek prowadzi na ka�dym polu i w ka�dej dziedzinie Jeszcze do- bitniej tego dowodzi jego poszukiwanie sensu �ycia. Rozw�j nau- ki i techniki bowiem, cho� stanowi wspania�e �wiadectwo inteli- gencji i Wytrwa�o�ci cz�owieka, nie odpowiada jeszcze na osta- teczne pytania religijne ludzko�ci, ale raczej jest dla niej bod�cem, by podj�� najbole�niejsze i rozstrzygaj�ce zmagania, kt�re tocz� si� w sercu i sumieniu. 2. �aden cz�owiek nie mo�e si� uchyli� od podstawowych py- ta�: Co powinienem czyni�? Jak odr�nia� dobro od z�a? Odpo- wied� mo�na znale�� tylko w blasku prawdy, kt�ra ja�nieje w g��bi ludzkiego ducha, jak za�wiadcza psalmista: "< Wznie� po- nad nami, o Panie, �wiat�o�� Twojego oblicza!" (por. Ps 4, 7). �wiat�o�� Bo�ego oblicza ja�nieje pe�ni� swego pi�kna w ob- liczu Jezusa Chrystusa, w tym "obrazie Boga niewidzialnego" (por. Kol 1,15) i "odblasku Jego chwa�y" (por. Hbr 1, 3), "pe�- nym �aski i prawdy ' (por. J 1,14): On jest "drog� i prawd� i �yciem ' (J 14, 6). Dlatego ostatecznej odpowiedzi na ka�de py- tanie cz�owieka, zw�aszcza na jego pytania religijne i moralne, udziela jedynie Jezus Chrystus. Wi�cej: sam Jezus Chrystus jest odpowiedzi�, jak przypomina Sob�r Watyka�ski II: "Tajemnica cz�owieka wyja�nia si� naprawd� dopiero w tajemnicy S�owa Wcie- lonego Albowiem Adam, pierwszy cz�owiek, by� figur� przysz�ego, mianowicie Chrystusa Pana. Chrystus, nowy Adam, ju� w samym ob- jawieniu tajemnicy Ojca i Jego mi�o�ci objawia w pe�ni cz�owie- ka samemu cz�owiekowi i okazuje mu najwy�sze jego powo�anie"1. Jezus Chrystus, "�wiat�o�� narod�w", rozja�nia oblicze swo- jego Ko�cio�a, pos�anego przeze� na ca�y �wiat, aby g�osi� Ewa- ngeli� wszelkiemu stworzeniu (por. Mk 16,15)2. Dzi�ki temu Ko�- ci�, Lud Bo�y po�r�d narod�w3, �wiadom nowych wyzwa� historii i ludzkich wysi�k�w w poszukiwaniu sensu �ycia, przynosi wszys- tkim odpowied�, kt�rej �r�d�em jest prawda Jezusa Chrystusa i Jego Ewangelii. Zawsze �ywa pozostaje w Ko�ciele �wiadomo��, �e ma on "obowi�zek bada� znaki czas�w i wyja�nia� je w �wietle Ewangelii, tak aby m�g� w spos�b dostosowany do mentalno�ci ka- �dego pokolenia odpowiada� ludziom na ich odwieczne pytania do- tycz�ce sensu �ycia obecnego i przysz�ego oraz wzajemnego ich stosunku do siebie"4. 3. Pasterze Ko�cio�a, w jedno�ci z Nast�pc� �w. Piotra, po- dejmuj� ten trud wraz z wiernymi, wspomagaj� ich i prowadz� swoim nauczaniem, znajduj�c wci�� nowe s�owa mi�o�ci i mi�osie- rdzia, by przemawia� nie tylko do wierz�cych, ale do wszystkich ludzi dobrej woli. Sob�r Watyka�ski II pozostaje niezwyk�ym �wiadectwem tej postawy Ko�cio�a, kt�ry jako "znawca spraw lu- dzkich"5 pragnie s�u�y� ka�demu cz�owiekowi i ca�emu �wiatu6. Ko�ci� wie, �e zagadnienia moralne nurtuj� ka�dego cz�owie- ka i anga�uj� wszystkich, tak�e tych, kt�rzy nie znaj� Chrystu- sa i jego Ewangelii, a nawet nie znaj� samego Boga. Wie, �e w�a�nie poprzez �ycie moralne otwiera si� przed wszystkimi dro- ga zbawienia, o czym jasno przypomina Sob�r Watyka�ski II, gdy pisze: "Ci (...) kt�rzy bez w�asnej winy, nie znaj�c Ewangelii Chrystusowej i Ko�cio�a Chrystusowego, szczerym sercem jednak szukaj� Boga i wol� Jego przez nakaz sumienia poznan� staraj� si� pod wp�ywem �aski pe�ni� czynem, mog� osi�gn�� wieczne zba- wienie". I dodaje Sob�r: "Nie odmawia te� Opatrzno�� Bo�a ko- niecznej do zbawienia pomocy takim, kt�rzy bez w�asnej winy w og�le nie doszli jeszcze do wyra�nego poznania Boga, a usi�uj�, nie bez �aski Bo�ej, wie�� uczciwe �ycie. Cokolwiek bowiem znajduje si� w nich z dobra i prawdy, Ko�ci� traktuje jako przygotowanie do Ewangelii i jako dane im przez Tego, kt�ry ka- �dego cz�owieka o�wieca, aby ostatecznie posiad� �ycie"7. PRZEDMIOT NINIEJSZEJ ENCYKLIKI 4. Zawsze, ale zw�aszcza w ci�gu ostatnich dw�ch stuleci, Papie�e starali si� osobi�cie lub w ��czno�ci z Kolegium Bisku- p�w rozwija� i g�osi� nauk� moraln� dotycz�c� licznych i r�no- rakich dziedzin ludzkiego �ycia. W imi� Jezusa Chrystusa i moc� jego autorytetu ujawniali z�o, udzielali wskaza� i wyja�nie�; wierni swojej misji walczyli o dobro cz�owieka, umacniaj�c go, wspomagaj�c i pocieszaj�c; dzi�ki niezawodnej pomocy Ducha pra- wdy przyczyniali si� do lepszego zrozumienia wymaga� moralnych w dziedzinie ludzkiej p�ciowo�ci, w zakresie rodziny, �ycia spo�ecznego, gospodarczego i politycznego. W tradycji Ko�cio�a i w historii ludzko�ci ich nauczanie przyczynia si� do nieus- tannego pog��biania wiedzy moralnej8. Dzi� jednak wydaje si� konieczna refleksja nad ca�o�ci� nau- czania moralnego Ko�cio�a, kt�rej konkretnym celem jest przypo- mnienie niekt�rych fundamentalnych prawd doktryny katolickiej w kontek�cie wsp�czesnych pr�b ich podwa�enia lub zniekszta�ce- nia. Wewn�trz samej spo�eczno�ci chrze�cija�skiej ukszta�towa�a si� bowiem nowa sytuacja, w kt�rej wobec nauczania moralnego Ko�cio�a rozpowszechniane s� coraz liczniejsze w�tpliwo�ci i zastrze�enia natury humanitarnej i psychologicznej, spo�ecznej i kulturowej, religijnej, a tak�e w �cis�ym sensie teologicz- nej. Nie jest to ju� krytyka cz�ciowa i dora�na, ale pr�ba globalnego i systematycznego zakwestionowania dziedzictwa dok- tryny moralnej opartej na okre�lonych koncepcjach antropologi- cznych i etycznych. U �r�de� tej krytyki mo�na dostrzec mniej lub bardziej ukryty wp�yw nurt�w my�lowych, kt�re prowadz� do rozerwania istotnej i konstytutywnej wi�zi pomi�dzy ludzk� wol- no�ci� a prawd�. W ten spos�b odrzuca si� tradycyjn� doktryn� o prawie naturalnym, o powszechno�ci i niezmiennej wa�no�ci jej nakaz�w; uwa�a si�, �e niekt�re elementy nauczania moralnego Ko�cio�a s� po prostu nie do przyj�cia; �e Magisterium mo�e si� wypowiada� w kwestiach moralnych tylko po to, by "zach�ca� su- mienia" i "proponowa� warto�ci", z kt�rych ka�dy b�dzie sam czerpa� inspiracj� dla autonomicznych decyzji i wybor�w �ycio- wych. W szczeg�lno�ci nale�y zwr�ci� uwag� na rozd�wi�k mi�dzy tradycyjnym nauczaniem Ko�cio�a a pewnymi pogl�dami teologicz- nymi, rozpowszechnianymi tak�e w Seminariach i na Wydzia�ach Teologicznych, na temat zagadnie� o ogromnym znaczeniu dla Ko�- cio�a i dla zgodnego z wiar� �ycia chrze�cijan, a tak�e dla re- lacji mi�dzyludzkich. Podnosi si� py...
Euromaster