Głównym celem badań naukowych jest wykrycie związków i zależności zachodzących między danymi zjawiskami są to zmienne. Są to innymi słowy pewne kategorie zjawisk, których wielkość, intensywność, częstość występowania może ulegać zmianom zależnie od różnych okoliczności. Można wyodrębnić różne rodzaje zmiennych. I tak uwzględniając zjawiska spełniające funkcje zmiennych wyróżniamy zmienne:1) środowiskowe, czyli zjawiska występujące poza organizmem, w środowisku społecznym lub biologicznym, np. poszczególne podniety, sytuacje lub warunki środowiskowe,2) osobowościowe, której funkcję spełniają różne składniki osobowości, 3) behawioralne, czyli fakty występujące w ludzkim zachowaniu, które czynimy przedmiotem badań. W badaniach eksperymentalnych wyróżniamy natomiast zmienne kontrolowane i niekontrolowane. Zm. kontrolowana to zjawisko, na które badacz może mieć wpływ powodując jego wystąpienie, np. może to być ruch, czynności, procesy psychiczne wywołane przed stworzenie odpowiedniej sytuacji eksperymentalnej. Analogicznie zm. niekontrolowanej nie można wywołać, ani też zmieniać jej natężenia; może nią być np.: bójka czy konflikt powstający między dziećmi lub procesy emocjonalne, których nie możemy eksperymentalnie wywołać. Gdy analizujemy zależności zachowania od wpływu wychowawczego wyróżniamy przy tym zmienną wychowawczo manipulowaną i niemanipulowaną. Do zm. wychowawczo manipulowanych zaliczamy metody i środki oddziaływania wychowawczego, które możemy celowo dobierać i modyfikować. Zm. wychowawczo niemanipulowane, to czynniki, które nie mogą być zmodyfikowane za pośrednictwem zamierzonych działań wychowawczych, są to np. wiek, płeć, warunki materialne czy mieszkaniowe, stan zdrowia członków rodziny. Ze względu na sposób poznawania zmiennych oraz używane przy tym metody badań wyróżnić należy:1) zmienne jakościowe określamy je przez dokonanie ich opisu słownego, opierając się na danych empirycznych, uzyskanych za pomocą zazwyczaj obserwacji, wywiadu, introspekcji lub analizy wytworów działania.2)...
Neuromanta