R I
Ład społeczny - cel prawa
Kodeks – ustawy państwa regulujące wybrane, szerokie dziedziny życia społecznego.
Dualizm prawny – obowiązywanie porządku prawa naturalnego oraz stanowionego.
Nowożytna szkoła prawa natury:
· Koncepcje statyczne
· Zmiennej treści
· Dynamiczne
Obecnie – prawo naturalne nie uchyla prawa stanowionego.
§ 2 Pozytywizm prawniczy
· Prawo w znaczeniu prawniczym – zbiór reguł ustanowionych bądź uznanych przez odpowiednie organy władzy publicznej, wobec których posłuch zapewniany bywa w ostateczności dzięki przymusowi, jaki stosować może państwo. (Teza o pochodzeniu prawa, teza społeczna pozytywizm prawniczego)
· Teza o rozdziale prawa i moralności – nie ma związków walidacyjnych, prawo wolne od wartościowania.
· Kultura prawna anglosaska (jurysprudencja analityczna) – norma prawna = rozkaz suwerena, przymus. (Austin, Hart)
· i kontynentalna – Georg Jellinek. Cechy:
Pozytywizm XIXw.:
o dotyczy zewnętrznych zachowań ludzi względem siebie. Wolność człowieka kończy się tam, gdzie zaczyna się wolność innego człowieka
o Geneza: prawo nadaje suweren, uznany autorytet., zwierzchnia i najwyższa władza która nie podlega innym = państwo. (nie sumienie jednostki)
o prawo zagwarantowane przez przymus
o wyłącznie postać prawa stanowionego, nie uznaje się wartości prawa naturalnego, nie obowiązuje prawo zwyczajowe
o nie ma związku między prawem a moralnością
o Założenie, że prawo jest kompletne i spójne – brak przypadków milczenia prawa
o system: język „wojskowych rozkazów” – tylko nakazy i zakazy
· normatywizm (Hans Kelsen) – prawo to wyłącznie formalne powinności ujęte w postać norm postępowania budujących hierarchiczny system prawa
· Pozytywizm XXw.
o formuła Radbrucha – prawo rażąco niehumanitarne, a dobrze ustanowione, nie jest prawem (ustawowe bezprawie) wcześniej (początek XXw. Każde prawo pozytywne jest prawem, Dura lex sed lex)
· pozytywizm współczesny
o geneza: państwo – główny twórca prawa, ale inne autorytety też (UE)
o system: nie tylko rozkazy, nakazy ale też z innych wzorców i wytycznych postępowania (A powinien w możliwie dużym stopniu osiągnąć X)
o system nie zawsze jest kompletny i niesprzeczny wewnętrznie
o separacja prawa i moralności nie jest bezwzględna (instytucje o różnych wartościach działają) prawo realizuje różne standardy moralne
· koncepcje realistyczne
o law in action – analiza prawa, prawo w działaniu
o prawo – zespół zjawisk i faktów, nie norm.
o Jego funkcjonowanie w społeczeństwie i
o pobudki do przestrzegania prawa.
o Istota prawa – przeżycia i emocje, które są rzeczywistymi pobudkami do przestrzegania prawa.
o Petrażycki: Prawo: 1. Intuicyjne (indywidualne przynależne jednostce, nie wynika z woli ustawodawcy. (realizacją są sondaże i badania empiryczne)
2. Pozytywne: dotyczy wszystkich, reguluje stosunki społeczne.
o Funkcjonalizm prawniczy amerykański – upatruje źródeł prawa w zachowaniach ludzkich.
o Polityka prawa – znalezienie empirycznie sprawdzonych i skutecznych środków osiągania zamierzonych celów etycznych lub politycznych.
§ IV Inne koncepcje – punkt wyjścia: proces ustalania znaczenia tekstów. Nie jest ważne, co chciał powiedzieć ustawodawca, tylko jak rozumieją prawo ludzie. (prawo trzeba odnieść do rzeczywistości)
· Koncepcje hermeneutyczne
o Przed wykładnią nie ma prawa - Prawo nabiera ostatecznego sensu, gdy sędzia czyta przepisy prawne, zastanawia się, jak je rozumieć i wydać wyrok na ich podstawie.
o Tekst interpretuje się w kontekście różnych istotnych okoliczności
o Proces rozumienia nie jest liniowy – koło hermeneutyczne. (interpretacja przepisu w wielu kontekstach, częste powroty). Przepis, artykuł, ustawa, przepis,…
o Interpretacja przepisu na bazie doświadczenia, przesądów, uprzedzeń, reguł.
· Teoria argumentacyjna
o Prawo w sytuacjach spornych
o Sąd musi uargumentować wyrok – przekonanie adresatów decyzji
o Nacisk na proces stosowania prawa:
§ Prezentacja różnych argumentów (racji). Wyrok zgodny z prawem, gdy odpowiada przeważającym argumentom
§ Topiki prawnicze – miejsca wspólne dla prawników, Zasady kultury prawnej, np. prawo nie działa wstecz.
§ Decyzja kierowana do określonego audytorium.
· Teoria komunikacyjna
o Normy kształtują się w procesie dyskursu – dialog pomiędzy oficjalnym autorem tekstu, fachowymi wykonawcami (sędziowie), ostatecznymi użytkownikami prawa (adresaci), przedstawicielami nauk. Rozstrzygnięcie = konsensus, porozumienie. Dyskurs swobodny, wolność przedstawienia stanowisk.
o Wpływ ma kontekst, przez co treść normy jest zmienna (stan poglądów etycznych, moralnych)
o Dyskurs jest procesem ciągłym, społecznym. Jest to silnie związane z demokracją.
R III
Prawo w znaczeniu prawniczym –przejaw kultury i tym samym wytwór człowieka działającego poprzez różne instytucje społeczne
Cechy prawa:
1. Społeczny charakter – prawo i obowiązujące w jego ramach wzory zachowań są konsekwencją pewnych faktów społecznych
a) genezą prawa są sposoby zachowania ludzi w grupie zorganizowanej społecznych,
b) prawo dotyczy relacji między ludźmi – nie sumienia jednostki,
c) wyraża wartości i potrzeby o jakimś zasięgu społecznym – liczy się procedura tworzenia norm (nie ocena sprawiedliwości)
d) produkt sformalizowanego procesu decyzyjnego. Działanie prawa wynika z istnienia źródeł prawa – norm i reguł oraz interpretacji ich.
e) formułowane i bronione za pośrednictwem instytucji (parlament, sądy, policja)
f) istnienie prawa uzależnione od społecznego przyzwolenia dla niego oraz w jakim stopniu społeczeństwo jest gotowe na przestrzeganie go.
2. Normatywny charakter – normy (reguły, zasady, dyrektywy, przykazania) wyznaczające wzory zachowań uznawany za powinne/ obowiązujące/wiążące/ dyscyplinujące do określonego sposobu postępowania. Wniosek: WYPOWIEDZI NORMATYWNE WSKAZUJĄ NA POWINNOŚĆ. Konsekwencja – normy ujęte w postaci przepisów.
3. Perswazyjny charakter prawa – wychowawczy posłuch obywatela jest rezultatem względnie swobodnego wyboru.
Postawy wobec prawa:
a. Legalistyczna
b. Oportunistyczna
c. Konformistyczna
4. Heteronomiczny charakter prawa – zewnętrzny charakter prawa wobec jednostki (prawo pochodzi od autorytetu)
§ X – Różne sposoby rozumienia pojęcia prawo
· Materialne – normy regulujące treść stosunków prawnych (P Karne materialne, cywilne, administracyjne)
· Formalne – tryb postępowania związany z dochodzeniem uprawnień (KPA, KPC, KPK)
· Przedmiotowe – normy regulujące pewną sferę życia społecznego (polskie prawo karne, prawo zobowiązań)
· Podmiotowe – uprawnienia służące podmiotom prawa w ich wzajemnych relacjach (prawo własności, ktoś ma prawo do emerytury)
· Publiczne – reguluje stosunki między państwem a obywatelem oraz między organami prawa (prawo konstytucyjne, finansowe,
· Prywatne – stosunki między równoprawnymi podmiotami, gł. Z zakresu obrotu majątkowego, spraw rodzinnych (prawo cywilne, handlowe)
R IV język prawa
Prawo jest kierowane do adresatów w postaci odpowiednio ustanowionych i ogłoszonych przepisów prawnych, które przybierają postać sformalizowanego tekstu (aktu normatywnego)
Prawo jako zjawisko językowe - funkcja sugestywna, ma charakter perswazyjny (wyraża powinne zachowanie, i przekonuje do jego uskuteczniania)
Język prawny – formułowane nim są teksty obowiązującego prawa, należy do grupy języków sztucznych. Cechy charakterystyczne:
· Terminologia
· Osobliwości gramatyczne – czas teraźniejszy
· Zasady stylistyki (powtórzenia)
Język prawniczy – formułowane nim są wypowiedzi o prawie obowiązującym (sposób wyjaśniania prawa, wykładnia)
Rodzaje:
· Język prawniczy praktyki (organy stosujące prawo)
· Język prawniczy nauki prawa (dogmatyka prawa) analiza
Środki prawodawcy dla zrozumienia tekstu przez adresatów:
1. Język urzędowy – przepisy prawne muszą być w języku narodowym, dla zwiększenia zrozumienia prawa w różnych miejscach. (jednolitość)
2. Oficjalne dokumenty wskazujące sposób korzystania z języka (rozporządzenia RM w sprawie zadań techniki prawodawczej) Cechy:
a. Adekwatność
b. Komunikatywność
c. Zwięzłość
3. Definicje legalne – obowiązujące znaczenie używanych terminów (w tej ustawie kot = pies)
Otwartość prawa – jednej nazwie odpowiada kilka przedmiotów (desygnatów) np. ssak
Rodzaje wypowiedzi:
· Opisowe (deskryptywne) jest tak że X. Funkcja sprawozdawcza, przedstawia obraz rzeczywistości
· Ocenne (oceniające) X zasługuje na aprobatę ze względu cechę Y. ocena jakiegoś stanu rzeczy. X jest Y.
o Ocena zasadnicza (samoistna) – subiektywna. Nie można zweryfikować, ocenić prawdziwości.
o Ocena intersubiektywna (wg ustalonych kryteriów, np. że coś jest normalne). Można ocenić prawdziwość, części opisowej (jej zgodność ze stanem faktycznym).
o Ocena o charakterze instrumentalnym – dezaprobata lub aprobata pewnego stanu rzeczy jako środka osiągnięcia korzyści (gimnastyka jest dobra dla zdrowia)
o Ocena obtatywna – „byłoby dobrze, gdyby” ocena przyszłego stanu rzeczy (często w uchwałach sejmu. Przykłady!
· Normatywne X powinien/może/musi Y...
robo314