Motoryczność człowieka:

-potencjalna (tkwi wewnątrz)

-efektywna (zewnętrzna)

STRONA POTENCJALNA: (podstawowy warunek gotowości organizmu do wykonania postawionych zadań ruchowych)

-zdolności motoryczne:

-umiejętności ruchowe

-predyspozycje

Zdolności motoryczne:

-zintegrowane podłożem biologicznym i ruchowym

-ukształtowane przez czynniki genetyczne i środowiskowe( trening)

-pozostają we wzajemnych interakcjach „ cechy strukturalne i funkcjonalne organizmu uwarunkowane genetycznie możliwe do pomiaru za pomocą testów nauk podstawowych.

Umiejętności ruchowe:

Wyuczona forma ruchu- sprawność specjalna technika poszczególnych dyscyplin sportowych.

Predyspozycje:

-morfologiczno strukturalne

-energetyczne

-koordynacyjne

-psychologiczne

Morfologiczno- strukturalne- względnie elementarne cechy strukturalne i funkcjonalne, uwarunkowane genetycznie: Wysokość ciała (najlepszą ilustracją jej znaczenia np. w sporcie są skrajne przykłady: koszykówki i gimnastyki).

Masa ciała, a szczególnie jej komponenty: masa ciała szczupłego (LBM) określająca stan umięśnienia oraz masa tłuszczu (FM) - w większości testów sprawności odgrywająca rolę negatywną.

Proporcje ciała (np. relacje długości tułowia i kończyn dolnych -jako przykłady można podać proporcje ciężarowców i skoczków wzwyż), a przede wszystkim proporcje dźwigni kostnych - ważne dla rozwijania maksymalnych momentów sił.

Masa mięśni - wprost proporcjonalna do liczby jednostek mięśniowych, od j których aktywności (a więc stopnia unerwienia - innerwacji) zależy wielkość f rozwijanej siły. Przybliżoną miarą masy mięśni jest masa ciała szczupłego LBM.

Proporcje włókien mięśniowych. Jak wiadomo z badań anatomiczno-histopatologicznych u człowieka można wyróżnić dwa ich zasadnicze typy (w rzeczywistości jest ich więcej):

włókna szybkokurczliwe, tzw. białe - FT, charakteryzujące się mniejszą liczbą mitochondriów, słabszym ukrwieniem oraz zdolnością do szybkiego rozwijania siły maksymalnej. Równocześnie stosunkowo szybko ulegają zmęczeniu - ich liczba ma więc decydujące znaczenie w wykonywaniu ruchów szybkich o znacznej intensywności, a równocześnie krótkim czasie trwania,

włókna wolnokurczliwe, tzw. czerwone - ST, charakteryzujące się większą liczbą mitochondriów i silniejszym ukrwieniem oraz zdolnością do długotrwałej pracy, przy wolniejszym rozwijaniu siły maksymalnej. Ich liczba odgrywa więc decydującą rolę w wysiłkach o mniejszej intensywności, ale dłuższym czasie trwania.

Energetyczne- ATP (MMA- max moc aerobowa(anaerobowa) MPA- max praca aerobowa(anaerobowa)) sprint- praca anaerobowa, test Coopera- praca aerobowa.

Dla skurczu mięśnia niezbędna jest energia. Jej źródłem w organizmie człowieka jest ATP (adenozynotrójfosforan) powstający w różnych procesach biochemicznych, zwanych łącznie procesami oddychania komórkowego. Część drobin ATP związana jest w postaci fosfokreatyny i stanowi "zapas" energii zlokalizowany w mięśniu, możliwy do "uruchomienia" w każdej chwili przy udziale odpowiednich enzymów. Zapas ten wykorzystywany jest w pierwszej fazie ruchu i wystarcza na kilka sekund wysiłku o maksymalnej intensywności. Wielkość możliwej do rozwinięcia przez mięsień mocy w takich wysiłkach zależna jest oczywiście od wielu cech bardziej elementarnych (struktura mięśni, stopień pobudzenia jednostek motorycznych, sprawność poszczególnych enzymów itd.), jest jednak możliwa do syntetycznego pomiaru i wyrażenia jej wyniku w postaci tzw. maksymalnej mocy anaerobowej niekwasomlekowej (w nomenklaturze anglojęzycznej -alactacid anaerobic power, w polskiej MMA niekwasomlekowa).

Koordynacyjne-funkcja C.U.N i narządów zmysłu. Odbiorca i przekaźnik bodźca ruchowego.

-sprawność w uruchamianiu istniejących już programów ruchowych ( szybkość reakcji, koordynacja receptorowo ruchowa, częstotliwość i szybkość ruchów, czucie i pamięć kinestetyczna, rytm i równowaga).

-sprawność w tworzeniu nowych programów ruchowych (mówi się o kimś że jest zdolny ruchowo) szybkość, dokładność, trwałość.

I poziom koordynacji : szybkość

II poziom koordynacji: dokładność

III poziom koordynacji: trwałość

Predyspozycja psychologiczna: siła woli, temperament, szybkość podejmowania decyzji, odwaga.

STRONA EFEKTYWNA:

-sprawność fizyczna

-sprawność motoryczna- część sprawności fizycznej

Sprawność fizyczna – pojęcie ogólne, dobra motoryka plus dobre zdrowie

Def: Zespół cech osobniczych, których wyrazem jest funkcjonalna wydolność całego organizmu. Brak objawów chorobowych, wysoki poziom zdolności ruchowych.

Sprawność motoryczna: def: Możliwość wykorzystania w danej sytuacji umiejętności ruchowych w ściśle określonym czasie. Właściwość osobnicza człowieka.

Testowanie sprawności: trend sekularny- mierzymy wysokowzrostowość. Trend sekularny idzie w górę ale spada sprawność fizyczna. Sprawdzania motoryki, ocena stanu zdrowia mają walory wychowawcze, pomagają w selekcji.

Warunki testów: obiektywne (mierzalne) , trafność, rzetelność (kilka powtórzeń), standaryzacja (możliwość tabolaryzacji wyników), normalizacja (interpretacja wyników z normą, względem innych, zależna od populacji.

Zdolności motoryczne:

Szybkość- zdolność do wykonywania maxymalnej ilość ruchu w minimalnej jednostce czasu. 3 składowe:

-czas reakcji

-prędkość pojedynczego ruchu

-częstotliwość ruchu

Siła- iloczyn masy i przyspieszenia- zdolność do pokonywania oporu zewnętrznego lub  jemu przeciwdziałaniu.

Siła względna

Siła eksplozywna: - moc – skok w dal z miejsca

Siła absolutna

Siła dynamiczna: max ilość mięśni wykonuje ruch w minimalnym czasie:

Szybka- opory i przyspieszenie nie są w wartościach max

Wolna- opór max ze stałym przyspieszeniem

Siła statyczna:

Aktywna- nie rozciągają się mięśnie

Pasywna- rozciągają się mięśnie

Gibkość- zdolność do dużej amplitudy ruchów, zależnej od elastyczności ścięgien, mięśni i więzadeł.

Zręczność- zdolności manualne

Wydolność- jest fundamentem wytrzymałości. Jest to zdolność organizmu do wykonywania długotrwałych wysiłków bez zmian w homeostazie organizmu.(równowaga wodno- elektrolityczna, hormonalna, zasadowo- kwasowa)

Zwinność- umiejętność dokładnego i szybkiego dokonania zmian kierunku całego ciała lub jego części w toku czynności ruchowej.

Moc- zdolność osobnika do celowego wyzwolenia max siły w minimalnym czasie.

Wytrzymałość- zdolność organizmu do wykonywania długotrwałej pracy przy średniej i umiarkowanej intensywności 60-80% max bez obniżenia efektywności tej pracy)

Klasyfikacja wytrzymałości:

-aerobowa- Tlenowa- w której mamy do czynienia ze stałym dowozem tlenu do wszystkich komórek, a przemiany biochemiczne zachodzą z jego udziałem, nie zaciągamy długu tlenowego

-anaerobowa- beztlenowa- istota jest zaciąganie długu tlenowego, praca wykonywana jest na bezdechu, a przemiany biochemiczne zachodzą bez jego obecności.

Podział wytrzymałości według czasu:

-wytrzymałość długiego czasu( ponad 9 min.)

-wytrzymałość średniego czasu( 2-8 min)

-wytrzymałość krótkiego czasu 50 sek. – 2 min)

-wytrzymałość szybkościowa (na koniec dajemy radę szybko)

-wytrzymałość siłowa (na koniec udaje nam się jeszcze raz)

Klasyfikacja metodyczna:

-wytrzymałość ogólna

-wytrzymałość ukierunkowana

-wytrzymałość specjalna

Obciążenia:

-intensywność ćwiczeń, szybkość wykonywania

-długotrwałość ćwiczenia

-długotrwałość przerw wypoczynkowych

-charakter wypoczynku: bierny i czynny (pełna przerwa wypoczynkowa 90 i poniżej)(niepełna nie spadnie poniżej 130)

-ilość powtórzeń

Uwarunkowania wytrzymałości:

-wysoki potencjał aerobowy

-zasób źródeł energetycznych: ATP< ADP< AMP< fosfokreatyna < fosfagon< glikogen

-ilość enzymów i ich aktywność

-sprawny układ termoregulacji

-odpowiednia aktywność ukł dokrewnego (tarczyca, grasica, wątroba, trzustka, insulina, adrenalina)

Rodzaje zmęczenia:

-lokalne- 1/3 mięśni

-regionalne 1/3-2/3 mięśni

-globalne ponad 2/3, zaangażowanie układu oddechowego

KOORDYNACJA

Zdolności koordynacyjne- to zespół właściwości osobniczych, które określają pojętność w przyswajaniu nowych umiejętności ruchowych, ich wykonanie, łatwość przestawiania się z jednych aktów na drugie przez zmieniające się warunki zewn.

Wyznaczniki koordynacji:

-przestrzeń- obszar, teren

-czas

-warunki:

*standardowe (gimnastyka na sprzęcie)

*niestandardowe (zielona sala, opony)

3 poziomy koordynacji ruchowej:

-podczas nauczania zwracamy uwagę na dokładność wykonania ćwiczenia, szybkość uczenia i trwałość drugoplanowe.

-zwrócenie uwagi na dokładność i szybkość uczenia się oraz trwałość, zdolność przystosowania się do zmieniających się warunków drugoplanowa.

-zwracamy uwagę na wszystkie wcześniej wymienione składniki ze szczególnym naciskiem na dokładność i zmieniające się warunki.

Za koordynację odpowiada centralny układ nerwowy, pozapiramidowy, a w szczególności móżdżek- regulacja napięcia mięśni.

Zdolność mowy okolice ruchowe

Rozumienie mowy okolice czuciowe

Koordynacja uwarunkowana jest elementami psychiki:

-pamięć ruchowa

-inteligencja ruchowa

Sprawność fizyczna:

Zdolność do efektywnego wykonania pracy mięśniowej.

Wysoko sprawny człowiek, który posiada pewien zasób opanowanych ćwiczeń ruchowych, wysoką wydolność, fizyczną aktywności stylu życia, oraz brakiem choroby.

4 koncepcje wg, Przewędy:

-mechaniczno- biologiczne: porównywanie człowieka do maszyny, która się nigdy nie męczy.  Stosunek fizjologicznych właściwości organizmu do ich podłoża makro- mikro, morfo- bio – fizyko chemicznego.

-behawioralno- kulturowe- jak człowiek jest dostosowany do rozwiązywania problemów w środowisku biogeograficznym i społeczno kulturowym. Zdolność do prowadzenia codziennych obowiązków z wigorem i żwawo, bez nadmiernego zmęczenia. Zdolność i samodzielność motoryczna.

-motoryczne- miara sprawności fiz. jest siła, szybkość, wytrzymałość, koordynacja, gibkość. Jak opanował znaczną ilość umiejętności ruchowych.

-fizjologiczno- medyczne- (zdrowotne) – nacisk na zdrowie, i sprawność energetyczną organizmu, prawidłową budowę czy wyniki testów lekarskich.

Motoryczność człowieka (sprawność): to całokształt czynności ruchowych człowieka, to wszystko co dotyczy poruszania się człowieka w przestrzeni na skutek zmian położenia całego ciała lub jego części względem siebie. Kiedyś motorycznośćàruch.

Czynności ruchowe dzielimy na:

-idea ruchu-

* cele ruchu- praca produkcyjna, w-f, wykształcenie wojskowe, twórczość artystyczna, rehabilitacja, sport, rekreacja

*motywy ruchu-:

* bezpośrednia potrzeba życiowa (zaspokojenie głodu)

*osiąganie postawionego sobie celu (przejście z miejsca na miejsce)

*pobudki natury hedonistycznej

*poczucie konieczności lub obowiązku

*potrzeby twórcze

*motoryczność produkcyjna

*wyrazowa

*sportowa

*samoobsługowa

*bojowa

-treść ruchu- zasadniczy element danej czynności, który wskazuje na użytkowość (popychanie, ściskani itd.)

-forma ruchu-  to zewn. przejaw ruchu, który określają stosunki czasowo przestrzenne (droga i płaszczyzna przebiegu)

*wł struktury czasowej- czas trwania prędkość przyspieszenie

*wł struktury przestrzennej- płaszczyzny ruchu i ich zmiany

*wł dynamiczne- siły wywołujące ruch, zmiany tych sił

Kryteria oceny ruchu:

*jakościowe: precyzja, rytm(dynamiczno- czasowe), harmonia, płynność(ciągłość przebiegu, po torach zaokrąglonych)

*ilościowe: czasowe, przestrzenne, dynamiczne

*mierzalne

*niemierzalne

Sprawnośc fizyczna wg. Larsena:

-zdrowie i odziedziczone uzdolnienia ruchowe

-siła fizyczna i wydolność

-wydatkowanie energii

-zdolność eliminowania stresu

-umiejętność oceny własnych możliwości

-umiejętność współdziałania w grupie

Zdolność motoryczna- złożony system uwarunkowań, tworzący zintegrowany zbiór elementów i stosunków między nimi świadczących o możliwości i efektywności działań ruchowych.

Cecha- można określić za pomocą środków przyrodniczych, badań biologicznych. Odnosi się do ruchu. Jest właściwości ruchu a nie osobnika.

Metody kształtowania sprawności motorycznej (tabelka):