Biologiczne oddziaływanie prądu stałego

Katedra i Klinika Balneologii i Chorób Przemiany Materii AM w Bydgoszczy

Ciechocinek

kierownik: Prof. Dr hab. Irena Ponikowska

Definicja elektrolecznictwa

Elektrolecznictwem nazywamy dział lecznictwa wykorzystujący do celów leczenia prąd stały oraz prądy impulsowe małych i średnich częstotliwości

Definicja prądu stałego

Prąd stały to prąd, który w czasie przepływu nie zmienia kierunku ani wartości natężenia.

Zjawiska towarzyszące przepływowi prądu stałego

•                    zjawiska elektrochemiczne

•                    zjawiska elektrokinetyczne

•                    zjawiska elektrotermiczne

•                    reakcje mięśni i nerwów na przepływ prądu stałego

•                    odczyn ze strony naczyń krwionośnych

Zjawiska elektrochemiczne

•                    w trakcie przepływu prądu stałego przez elektrolity tkankowe dochodzi do zjawiska elektrolizy.

•                    głównym elektrolitem ustroju jest NaCl, który w roztworze wodnym występuje w stanie zdysocjowanym na jony Na+ i Cl-.

•                    jony sodowe dążą do ujemnej katody, jony chlorkowe ku dodatniej anodzie.

Zjawiska elektrokinetyczne

•                    Zjawiska te polegają na wzajemnym ruchu wobec siebie warstwy rozproszonej i rozpraszającej koloidów tkankowych. Zależą od istnienia elektrycznej warstwy podwójnej, która powstaje w wyniku różnicy ładunków elektrycznych fazy rozproszonej i rozpraszającej.

•                    Zaliczamy do nich elektroforezę i elektroosmozę.

Elektroforeza

Ruch naładowanych jednoimiennie cząsteczek fazy rozproszonej w stosunku do fazy rozpraszającej.

•                    ruch w kierunku katody cząsteczek obdarzonych ładunkiem dodatnim nazywamy kataforezą

•                    ruch w kierunku anody cząsteczek obdarzonych ładunkiem ujemnym nazywamy anaforezą

Elektroosmoza

Ruch ośrodka czyli fazy rozpraszającej w stosunku do obojętnej elektrycznie fazy rozproszonej w obecności błon półprzepuszczalnych.

Zjawiska elektrotermiczne

Istotą zjawisk elektrotermicznych jest wytwarzanie ciepła

•                      ciepło „omowe” powstające wskutek tarcia poruszających się jonów ze środowiskiem (nieduża ilość ciepła wynikająca z niedużego natężenia prądu w stosunku do dużego oporu ciała ludzkiego)

•                      ciepło „neurohormonalne” wynikające z działania ciał histaminopodobnych: histamina, acetylocholina, serotonina itp. uwalnianych pod wpływem silnego bodźca jakim jest prąd stały

•                      ciepło wynikające z rozszerzenia pod wpływem prądu naczyń krwionośnych.

Reakcja nerwów i mięśni na prąd stały

Zgodnie z prawem Du Bois Reymonda przyczyną bodźca elektrycznego jest dostatecznie szybka zmiana natężenia prądu a nie sam przepływ prądu

•                     Przepływ prądu powoduje zmianę pobudliwości tkanki nerwowej i mięśniowej. Pod anodą dochodzi do zmniejszenia pobudliwości stan taki nazywamy anelektronus, pod katodą do zwiększenia pobudliwości -katelektronus.

•                     Zmiany pobudliwości mają istotne znaczenie w stosowaniu zabiegów elektroleczniczych.

Odczyn ze strony naczyń krwionośnych

•                    Stały prąd elektryczny powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych.

•                    Rozszerzenie to powoduje zaczerwienienie skóry szczególnie mocno wyrażone pod elektrodami.

•                    Intensywniejszy odczyn występuje pod katodą.

Etapy rozszerzenia naczyń pod wpływem prądu stałego

•                    Rozszerzenie naczyń powierzchownych skóry (kilka minut od wystąpienia bodźca).

•                    Osłabnięcie rozszerzenia powierzchownego (30 min).

•                    Głębokie przekrwienie tkanek utrzymujące się kilka godzin.

Zabiegi z użyciem prądu stałego

•                    galwanizacja

•                    jonoforeza

•                    kąpiele elektryczno-wodne

•                    elektroliza

•                    kaustyka

Biologiczne oddziaływanie prądu zmiennego

Katedra i Klinika Balneologii i Chorób Przemiany Materii AM w Bydgoszczy

Ciechocinek

kierownik: Prof. Dr hab. Irena Ponikowska

•                    Prądy małej częstotliwości

•                    Prądy diadynamiczne

•                    Prądy średniej częstotliwości

•                    Pola elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości

•                    Pola magnetyczne

Prądy małej częstotliwości

•                    Elektrostymulacja

–        działanie biologiczne impulsów prostokątnych

–        działanie biologiczne impulsów trójkątnych

–        biologiczne działanie prądu faradycznego i neofaradycznego

Rodzaje elektrostymulacji

•                   Elektrostymulacja elektrodą czynną

•                   Elektrostymulacja dwuelektrodowa

Elektrostymulacja elektrodą czynną

Zabieg polegający na pobudzaniu nerwów lub mięśni ujemną elektrodą czynną wiele razy większą od elektrody biernej umieszczonej na skórze w dużym oddaleniu

Elektrodę czynną przykłada się do skóry w miejscu odpowiadającym

„punktowi motorycznemu”

Rodzaje punktów motorycznych

•                    Punkt motoryczny mięśnia:

miejsce w którym nerw wnika do mięśnia (punkt bezpośredni)

•                    Punkt motoryczny nerwu:

miejsce na skórze w którym nerw znajduje się najbliżej jej powierzchni (punkt pośredni)

Elektrostymulacja dwuelektrodowa

Zabieg polegający na przyłożeniu do skóry dwóch elektrod o jednakowej wielkości (elektroda ujemna obwodowo) w miejscach odpowiadających przejściu mięśnia w ścięgno

Główne zastosowanie tej metody stymulacji to stymulacja mięśni odnerwionych

Mięsień odnerwiony

Mięsień, który w wyniku uszkodzenia komórek ruchowych w rdzeniu przedłużonym lub nerwu ruchowego został wyłączony spod wpływu impulsów z centralnego układu nerwowego

Działanie biologiczne elektrostymulacji

•                     Znoszenie skurczów mięśni

•                     Kontrolowane pobudzanie mięśni do skurczu naśladujące ich normalną pracę

•                     Efekt znieczulający poprzez zwiększenie wytwarzania endorfin

•                     Poprawa krążenia żylnego w wyniku poprawy funkcji pompy mięśniowej

•                     Usprawnienie pracy układu siateczkowo-śródbłonkowego i dzięki temu usuwanie ubocznych produktów przemiany materii

Akomodacja mięśnia

Zdolność przystosowywania się mięśnia do stopniowo narastającego napięc

Zastosowanie impulsów prostokątnych

•                    Pobudzanie do skurczu mięśni zdrowych lub nieznacznie uszkodzonych

•                    Nie można stosować do pobudzania mięśni odnerwionych (konieczność stosowania zbyt dużego natężenia prądu boleśnie odczuwanego przez chorego)

Impulsy prostokątne (prąd galwaniczny przerywany)

•                    Prądy o bardzo krótkim zbliżonym do zera czasie narastania impulsu i jego opadania

•                    czas trwania impulsu od 0,1 do 1200 ms

•                    czas trwania przerwy od 20 do 3000 ms

Medyczne zastosowania elektrostymulacji

•                    Wykorzystanie prądu małej częstotliwości do leczenia porażeń skurczowych

•                    Przezskórna stymulacja elektryczna TENS (transcutaneous electrical nerve stimulation)

•                    Elektrostymulacja w leczeniu skrzywień bocznych kręgosłupa