Przewodnik PN.pdf

Przewodnik PN-N 18001:2004

Materiały informacyjne nt. wdrażania systemu

zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy

wg normy PN-N-18001:2004

Opracowano w ramach zamówienia Ministerstwa Gospodarki i Pracy

Katowice 2004

GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA

40-166 KATOWICE, Plac Gwarków 1

skr. poczt. 3672 tel. (0-32) 259-23-51, fax (032) 259-22-09

e-mail: jcwxwp@gig.katowice.pl

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

1.1. Kierunki rozwiązań systemów zarządzania bezpieczeństwem

i higieną pracy w uregulowaniach międzynarodowych 3

1.2. Rozwiązania brytyjskie jako podwaliny systemu zarządzania BHP 6

1.3. Podstawowe elementy systemów zarządzania zgodnie z BS 8800 7

2. Istota systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy 7

2.1. Przygotowanie przedsiębiorstwa do wdrażania systemu zarządzania BHP 10

2.2. Przegląd wstępny 11

3. Podstawowe pojęcia i definicje stosowane w systemach zarządzania BHP 13

4 Ryzyko zawodowe według normy PN-N-18002:2000 „Systemy

zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do

oceny ryzyka zawodowego"

4.1. Ocena ryzyka zawodowego - definicje

4.2. Podstawowe cele oceny ryzyka zawodowego

4.3. Informacj e potrzebne do oceny ryzyka

4.4. Źródła informacji

4.5. Oszacowanie ryzyka zawodowego

4.6. Wyznaczanie dopuszczalności ryzyka zawodowego

4.7. Dokumentowanie oceny ryzyka zawodowego

5. Wymagania dotyczące systemu zarządzania bezpieczeństwem

i higieną pracy według normy PN-N-18001:2004

5.1. Wymagania ogólne (punkt 4.1 normy)

5.2. Zaangażowanie najwyższego kierownictwa oraz polityka

bezpieczeństwa i higieny pracy (pkt. 4.2) 23

5.3. Planowanie (pkt. 4.3) 26

5.4. Wdrażanie i funkcjonowanie (pkt. 4.4) 30

5.5. Sprawdzanie oraz działania korygujące i zapobiegawcze (pkt. 4.5) 42

5.6. Przegląd zarządzania (pkt. 4.6) 46

5.7. Ciągłe doskonalenie (pkt. 4.7) 47

6. Dokumentowanie systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy 47

6.1. Dokumentacja systemu BHP

6.2. Procesy w systemie zarządzania BHP

Materiały źródłowe

2/51

1. WPROWADZENIE

Ogromny postęp techniki w ostatnich dziesięcioleciach, oprócz osiągnięć

wzbogacających sferę życia człowieka przyniósł także nowe zagrożenia i uciążliwości.

Obok klasycznych już zagrożeń fizycznych, chemicznych i pyłowych występują, często

łącznie, zagrożenia psychofizyczne i biologiczne. Z tego m.in. względu problematyka

bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w środowisku pracy nabiera szczególnego znaczenia.

Na świecie obserwuje się od wielu lat rosnące zainteresowanie problematyką

bezpieczeństwa pracy. Coraz częściej także bezpieczeństwo pracy zaczyna być

traktowane nie tylko jako kategoria humanitarna, lecz również ekonomiczna. Poczucie

bezpieczeństwa i zadowolenie pracowników z warunków pracy przekłada się wprost na

wyniki ekonomiczne, sprzyja podnoszeniu wydajności pracy i jakości wyrobów.

Zainteresowanie problematyką zarządzania bezpieczeństwem pracy jest również

wyrażane w Polsce, zarówno przez przedstawicieli urzędów państwowych, jednostek

naukowo-badawczych, jak i podmiotów gospodarczych, szczególnie jednak

przedsiębiorstw przemysłowych. Wynika ono zapewne z przekonania, że właściwe

zarządzanie jest najskuteczniejszym środkiem zapewnienia odpowiednio wysokiego

poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, pożądanego zarówno ze

względu na konieczność przestrzegania międzynarodowych i krajowych przepisów

prawnych w tej dziedzinie, jak i możliwość uzyskania efektów ekonomicznych w skali

państwa i przedsiębiorstwa.

Doświadczenia polskich przedsiębiorstw, zdobyte podczas wdrażania systemów

zarządzania jakością oraz chęć sprostania wszystkim wyzwaniom, jakie niesie ze sobą

zjednoczenie Polski z Unią Europejską pozwalają na podjęcie kolejnych zadań, jakimi są

m.in. wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego jak i zarządzania

bezpieczeństwem i higieną pracy, wprowadzanie filozofii TQM, czy zarządzania

informacją.

1.1 Kierunki rozwiązań systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy w

uregulowaniach międzynarodowych

Wymagania ustanawiane przez państwa w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

w skali międzynarodowej regulują konwencje i zalecenia Międzynarodowej Organizacji

Pracy (MOP). W przypadku krajów europejskich istotną rolę odgrywają także

postanowienia dyrektyw Unii Europejskiej ustanowione na podstawie artykułu 118 A

znowelizowanego Traktatu Rzymskiego. Najważniejszymi dokumentami z tego zakresu

są:

Konwencja 155 Międzynarodowej Organizacji Pracy,

Dyrektywa Unii Europejskiej 89/391/EWG.

Konwencja nr 155 Międzynarodowej Organizacji Pracy określa zasady polityki

i działania w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników

zarówno na szczeblu krajowym jak i na szczeblach przedsiębiorstwa. Zobowiązuje ona

wszystkich członków MOP do określania i wprowadzania w życie spójnej polityki krajowej

w zakresie bezpieczeństwa, ochrony zdrowia pracowników i środowiska pracy, której

3/51

celem jest zapobieganie wypadkom i chorobom zawodowym poprzez zmniejszanie w

takim stopniu, w jakim jest to racjonalnie uzasadnione przyczyn zagrożeń związanych z

wykonywaną pracą. Polityka ta powinna podlegać okresowym przeglądom.

Konwencję 155 uzupełnia zalecenie nr 164 MOP dotyczące bezpieczeństwa zdrowia

pracowników i środowiska pracy. Zgodnie z tym zaleceniem „w przypadku, gdy uzasadnia

to charakter ich działalności pracodawcy powinni być zobowiązani do pisemnego

określenia polityki i postanowień, jakie zamierzają podjąć w dziedzinie bezpieczeństwa i

higieny pracy". Informacje o polityce, a także innych działaniach w zakresie

bezpieczeństwa i ochrony zdrowia powinny być podawane do wiadomości pracowników, w

sposób gwarantujący ich łatwe zrozumienie.

Postanowienia wymienionych dokumentów MOP powinny być wprowadzane w życie

we wszystkich ratyfikujących je państwach członkowskich. Realizacja tych postanowień

wymaga odpowiedniej organizacji i zarządzania bezpieczeństwem pracy i ochroną zdrowia

zarówno na szczeblu krajowym jak i na szczeblu przedsiębiorstwa.

Ogólne zasady zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników określa

Dyrektywa 89/391/EWG. Zgodnie z artykułem 6 tej Dyrektywy „pracodawca powinien

podjąć niezbędne środki w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia

pracowników, włączając w to zapobieganie ryzyku zawodowemu, informowanie,

organizowanie szkolenia oraz zapewnienie koniecznych środków i właściwej organizacji".

W powyższej Dyrektywie szczególną uwagę zwrócono na ocenę ryzyka

zawodowego. W następstwie tej oceny pracodawca powinien zastosować odpowiednie

środki, zapewniające zwiększenie poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia

pracowników. Działania te powinny być zintegrowane z działalnością przedsiębiorstwa na

wszystkich poziomach struktury organizacyjnej. Zgodnie z tą dyrektywą pracodawca jest

również zobowiązany do:

informowania pracownika o zagrożeniach oraz środkach i działaniach

zapobiegawczych w przedsiębiorstwie i na określonym stanowisku pracy,

konsultowania z pracownikami lub ich przedstawicielami decyzji i działań dotyczących

bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników,

zapewnienia pracownikom i/lub ich przedstawicielom możliwości uczestniczenia

w działaniach dotyczących zapewnienia ich bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,

odpowiedniego szkolenia pracowników.

Na podstawie artykułu 16 punkt 1 Dyrektywy 89/391/EWG Rada Europejska

ustanowiła szereg dyrektyw szczegółowych. Dyrektywy te określają minimalne wymagania

dotyczące stosowania między innymi urządzeń produkcyjnych, środków ochrony

indywidualnej oraz monitorów ekranowych w miejscach pracy.

Wprowadzając w życie ustanowione w tych Dyrektywach „nowe podejście" do

problemów bezpieczeństwa i higieny pracy nie można się ograniczyć do wypełnienia

wymagań minimalnych. Problem ten dostrzega wielu producentów, jest on także

zauważany przez instytucje nadzorujące oraz przedstawicieli pracowników. Zdaniem wielu

z nich system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, ograniczony do wypełniania

wymagań instytucji nadzorujących i kontrolnych nigdy nie będzie skuteczny. W tej sytuacji

4/51

konieczne staje się poszukiwanie innych rozwiązań w tym obszarze, na przykład poprzez

wprowadzanie określonych bardziej szczegółowych zasad postępowania lub norm np.

normujących kwestie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.

W Dyrektywie 89/654/EWG przedstawiono bardziej szczegółowe wymagania

dotyczące minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w konkretnych

miejscach pracy. Przykładowo Dyrektywa 92/104/EWG określa minimalne wymagania

w zakresie poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników odkrywkowego

i podziemnego przemysłu wydobywczego.

Polska, jako kraj członkowski Unii Europejskiej zobowiązana jest do harmonizacji

swego prawodawstwa z wymaganiami Unii. Przykładem dostosowywania polskiego

ustawodawstwa w zakresie bezpieczeństwa pracy jest znowelizowany Kodeks Pracy.

W Kodeksie Pracy w dziale pod tytułem „Bezpieczeństwo i Higiena Pracy"

zobowiązuje się pracodawcę między innymi do:

• informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywana

praca oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami,

• organizowania pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

• działań dla usuwania uchybień i kontroli ich wykonania,

• posiadania procedur postępowania dla zapewnienia bezpiecznych i higienicznych

warunków pracy, służących bezpieczeństwu i koordynacji.

Modele zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy przyjmowane w różnych

krajach są związane z dominującymi tam poglądami na skuteczny sposób zapewnienia

bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. Ogólnie rzecz biorąc wyróżnić tu można

dwa kierunki. Zdaniem jednych istniejące regulacje prawne zapewniają skuteczną ochronę

pracowników, a sposób zarządzania bezpieczeństwem pracy i higieną pracy jest

wyłącznie sprawą pracodawcy, który musi spełnić ustalone nimi wymagania. Jednak i tutaj

widzi się konieczność określenia zasad skutecznego zarządzania.

W niektórych krajach uznaje się celowość jednolitego podejścia do zarządzania

bezpieczeństwem pracy i higieną pracy w przedsiębiorstwach, co znajduje swój wyraz w

opracowanych tam normach krajowych ustalających ogólne wytyczne do wdrażania

skutecznych systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Do takich krajów

należą np. Wielka Brytania, Australia i Nowa Zelandia, a także Stany Zjednoczone. Coraz

liczniejsze są także głosy o konieczności ujednolicenia zasad zarządzania

bezpieczeństwem pracy i ochroną zdrowia w skali międzynarodowej. Zwraca się przy tym

uwagę na zbieżność celów i zasad zarządzania jakością, ochroną środowiska naturalnego

oraz bezpieczeństwem i higieną pracy.

Biorąc pod uwagę rosnące zainteresowanie społeczności międzynarodowej

opracowaniem i ustanowieniem odpowiednich norm międzynarodowych dotyczących

systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy Międzynarodowa Organizacja

Normalizacyjna ISO organizuje szereg seminariów nt. potrzeb międzynarodowej

normalizacji w tej dziedzinie. Przykładowo w seminarium, które odbyło się w Genewie

w 1996 roku wzięło udział ponad trzystu uczestników reprezentujących 44 kraje ze

wszystkich kontynentów oraz sześć organizacji międzynarodowych. Oficjalne

5/51

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: