Światłolecznictwo.pdf

www.pandm.prv.pl

ĺ wiatłolecznictwo

Definicja

ĺ wiatłolecznictwo to dział fizykoterapii, metoda leczenia Ļ wiatłem wykorzystuj Ģ ca jego

naturalne (helioterapia) lub sztuczne Ņ ródła (aktynoterapia), emituj Ģ ce głównie promienie

podczerwone (sollux), nadfioletowe (lampa kwarcowa) lub skojarzone Ļ wiatło obu typów

promieniowania.

Helioterapia

Helioterapi Ģ okre Ļ la si ħ wykorzystanie do celów leczniczych promieniowania słonecznego.

Czym w rzeczywisto Ļ ci jest Ļ wiatło słoneczne?

Po przepuszczeniu go przez pryzmat otrzymujemy szerokie spektrum Ļ wietlne zło Ň one z

ró Ň nego rodzaju promieniowania.

Podstawowym kryterium, według którego dzielimy promieniowanie jest długo Ļę fali.

Poniewa Ň Ļ wiatłolecznictwo korzysta ze Ļ ci Ļ le okre Ļ lonych rodzajów promieniowania w tym

miejscu zostan Ģ omówione tylko interesuj Ģ ce nas zakresy tego promieniowania.

Wła Ļ ciwo Ļ ci fizyczne i biologiczne promieniowania elektromagnetycznego

-Promieniowanie podczerwone (IR – infra-red) jest promieniowaniem niewidzialnym,

umiejscowionym w widmie promieniowania elektromagnetycznego, mi ħ dzy czerwieni Ģ

widma Ļ wiatła widzialnego a mikrofalami. Jest ono emitowane przez rozgrzane ciała. W

leczeniu wykorzystuje si ħ promieniowanie podczerwone o długo Ļ ci fali 770-15000 nm.

Promieniowanie widzialne znajduje si ħ w pa Ļ mie 400-760 nm, wywołuj Ģ c u ludzi i zwierz Ģ t

wra Ň enia Ļ wietlne. W widmie promieniowania elektromagnetycznego jest ono umiejscowione

pomi ħ dzy nadfioletem a podczerwieni Ģ .

-Promieniowanie nadfioletowe (UV – ultra-violet ) to, podobnie jak promieniowanie

podczerwone, promieniowanie niewidzialne o długo Ļ ci fali 400-100 nm. W widmie

promieniowania elektromagnetycznego jest umiejscowione zaraz za obszarem fioletu widma

widzialnego. W lecznictwie wykorzystuje si ħ promieniowanie nadfioletowe o długo Ļ ci fali

380-200 nm.

Wszystkie te rodzaje promieniowania elektromagnetycznego powstaj Ģ w wyniku zmian

zachodz Ģ cych w atomach lub drobinach emituj Ģ cego je ciała. Promieniowanie rozchodzi si ħ

w postaci oddzielnych porcji energii – kwantów, zwanych te Ň fotonami.

Promieniowanie elektromagnetyczne padaj Ģ c na granic ħ mi ħ dzy dwoma o Ļ rodkami ulega:

-odbiciu , które jest wprost proporcjonalne do stopnia gładko Ļ ci powierzchni, na któr Ģ pada. Z

kolei gładko Ļę powierzchni zale Ň y od jej składu chemicznego i wła Ļ ciwo Ļ ci optycznych;

-pochłanianiu od stopnia pochłaniania zale ŇĢ wszelkie reakcje fotochemiczne i biologiczne

zachodz Ģ ce w tkankach pochłaniaj Ģ cych to promieniowanie;

-załamaniu , które wyst ħ puje przy uko Ļ nym przej Ļ ciu promieniowania przez granic ħ

o Ļ rodków o ró Ň nej g ħ sto Ļ ci;

-ugi ħ ciu (dyfrakcji) je Ň eli promieniowanie elektromagnetyczne natrafi na swojej drodze na

szczelin ħ lub przeszkod ħ nieco mniejsz Ģ ni Ň długo Ļę fali. Wówczas kraw ħ dzie tej przeszkody

staj Ģ si ħ Ņ ródłem promieniowania rozchodz Ģ cego si ħ w kierunku ró Ň nym od kierunku

promieniowania padaj Ģ cego;

-rozproszeniu , które jest odwrotnie proporcjonalne do gładko Ļ ci powierzchni, na któr Ģ pada .

Widmo promieniowania słonecznego w swej drodze do ziemi ulega zmianie w zale Ň no Ļ ci od:

-pory roku i dnia

W ró Ň nych porach roku i dnia zmienia si ħ skład promieniowania słonecznego co jest

zwi Ģ zane z k Ģ tem padania. Im mniejszy jest k Ģ t padania promieni słonecznych tym bardziej

www.pandm.prv.pl

musz Ģ one przebija ę si ħ przez grubsze warstwy atmosfery. Z kolei w godzinach rannych i

popołudniowych ilo Ļę promieniowania ultrafioletowego jest niewielka, najwi ħ ksza, gdy

sło ı ce jest w zenicie,

- wysoko Ļ ci nad poziomem morza

Na wi ħ kszych wysoko Ļ ciach ilo Ļę promieniowania ultrafioletowego jest wy Ň sza, co jest

zwi Ģ zane głównie z czysto Ļ ci Ģ i przejrzysto Ļ ci Ģ powietrza,

-pozycji na ziemi

Zachmurzenia, a tak Ň e zanieczyszczenia powietrza (od zawarto Ļ ci w powietrzu pary wodnej i

pyłów),

-siły odbicia (nad morzem, na Ļ niegu)

Promieniowanie słoneczne pochłoni ħ te przez skór ħ wywołuje w niej odczyny miejscowe . S Ģ

one wynikiem oddziaływania na skór ħ , zarówno promieniowania podczerwonego, jak i

ultrafioletowego. Na odczyn miejscowy wyst ħ puj Ģ cy w skórze składa si ħ rumie ı cieplny

(wpływ działania podczerwonych promieni słonecznych) i rumie ı fotochemiczny

(wywołany działaniem słonecznych promieni UV). Emisj ħ promieniowania podczerwonego

odbieramy jako uczucie ciepła a ultrafiolet jest odpowiedzialny za zło Ň ony proces

br Ģ zowienia skóry i cał Ģ gam ħ procesów fotochemicznych i fotobiologicznych.

ĺ wiatło słoneczne oddziałuje korzystnie na organizm w wyniku zachodz Ģ cych w nim

odczynów ogólnych . Wpływ Ļ wiatła słonecznego polega mi ħ dzy innymi na wzmo Ň eniu

przemiany materii, pobudzeniu mechanizmów krwiotwórczych, zwi ħ kszeniu odporno Ļ ci

organizmu na zaka Ň enia, pobudzaj Ģ cym wpływie na gruczoły wydzielania wewn ħ trznego,

działaniu odczulaj Ģ cym oraz przeciwkrzywiczym.

Nie nale Ň y jednak zapomina ę , Ň e Ļ wiatło słoneczne mo Ň e wywoła ę niekorzystne odczyny.

B ħ d Ģ one wyst ħ powa ę w przypadku niewła Ļ ciwego dawkowania, a co za tym idzie w

przypadku pochłoni ħ cia zbyt du Ň ej ilo Ļ ci energii promieniowania. Objawiaj Ģ si ħ nadmiernym

rumieniem fotochemicznym, uczuciem ogólnego rozbicia, bólami głowy, gor Ģ czk Ģ a nawet

poparzeniami.

Helioterapi ħ stosuje si ħ w leczeniu:

- gru Ņ licy kostno-stawowej

gru Ņ licy dróg moczowych,

gru Ņ licy w ħ złów chłonnych,

przewlekłych stanów zapalnych stawów

przewlekłych nie Ň ytów dróg oddechowych

łuszczycy

czyraczno Ļ ci

tr Ģ dzika pospolitego

- zaburze ı wzrostu ko Ļ ci u dzieci.

Przeciwwskazaniem do stosowania k Ģ pieli słonecznych jest:

- gru Ņ lica płuc,

- niewydolno Ļę kr ĢŇ enia,

choroba nowotworowa,

skłonno Ļę do krwawie ı z narz Ģ dów wewn ħ trznych,

nadczynno Ļę tarczycy

zaawansowana mia Ň d Ň yca.

www.pandm.prv.pl

Aktynoterapia

Definicja

Aktynoterapi Ģ okre Ļ la si ħ wykorzystanie do celów leczniczych sztucznych Ņ ródeł

promieniowania Ļ wietlnego (sollux, lampy kwarcowe, laser).

Promieniowanie podczerwone dzieli si ħ na:

- Promieniowanie krótkofalowe (IR-A), tzw.bliskie, o długo Ļ ci fali 770-1500 nm .

- promieniowanie Ļ redniofalowe (IR-B) o długo Ļ ci fali 1500-4000 nm .

- promieniowanie długofalowe (IR-C), tzw. dalekie, o długo Ļ ci fali 4000-15000 nm.

Skutki wywołane w tkankach przez promieniowanie elektromagnetyczne, tym samym przez

promieniowanie podczerwone, zale ŇĢ od ilo Ļ ci pochłoni ħ tej energii. Zgodnie z prawem

Grotthusa-Drapera , tylko ta ilo Ļę energii, która zostanie pochłoni ħ ta (a nie ta, która pada),

wywoła odczyn. Działanie biologiczne promieniowania IR polega na ich wpływie cieplnym

na tkanki. Pochłoni ħ ta przez te tkanki energia promieniowania zwi ħ ksza energi ħ kinetyczn Ģ

ich cz Ģ steczek a co za tym idzie podnosi temperatur ħ tkanek. Szybko Ļę podnoszenia si ħ

ciepłoty tkanek jest wprost proporcjonalna do szybko Ļ ci z jak Ģ energia jest pochłaniana.

Woda posiada du ŇĢ zdolno Ļę pochłaniania, a poniewa Ň tkanki zawieraj Ģ wod ħ (60-70%),

równie Ň posiadaj Ģ du ŇĢ zdolno Ļę pochłaniania. Tak wi ħ c pojemno Ļę cieplna tkanek jest du Ň a,

ale nie nale Ň y zapomina ę , Ň e i układ naczyniowy odgrywa du ŇĢ rol ħ w przenoszeniu i

przewodzeniu ciepła. Zapobiega on wytwarzaniu du Ň ej ró Ň nicy ciepłoty w ró Ň nych cz ħĻ ciach

ciała.

Przenikanie i pochłanianie promieniowania podczerwonego

Padaj Ģ ce na skór ħ promieniowanie podczerwone zostaje od niej odbite (w 1/3) oraz

pochłoni ħ te (w 2/3). Przenikanie i pochłanianie promieniowania podczerwonego zale Ň y od

długo Ļ ci fali.

Promienie podczerwone krótkofalowe (IR-A ), mimo i Ň posiadaj Ģ zdolno Ļę przenikania do 30

mm (a Ň do tkanki podskórnej), to jednak pochłaniane s Ģ głównie w warstwie do 10 mm

skutkiem czego ulega ona silniejszemu przegrzaniu. Ten rodzaj promieniowania przenika

przez skór ħ do warstw tkanki podskórnej, bogato unaczynionej, a je Ň eli warstwa tłuszczowa

nie jest zbyt gruba, wówczas dochodzi nawet do mi ħĻ ni. Przegrzanie nie wywołuje uczucia

pieczenia poniewa Ň krew pochłania ciepło i przenosi je do warstw gł ħ biej poło Ň onych,

podnosz Ģ c ciepłot ħ tkanek.

Promieniowanie podczerwone długofalowe (IR-C) nie przenika zbyt gł ħ boko. Ogólna granica

to 3mm a najwy Ň sza granica przenikalno Ļ ci to 10mm. Tak wi ħ c przenikalno Ļę ogranicza si ħ

praktycznie tylko do naskórka . Wynika st Ģ d, Ň e powierzchnia skóry pochłania je w

znacznym stopniu, przez co mo Ň e ulega ę silniejszemu przegrzaniu. Ciepło jest cz ħĻ ciowo

przewodzone do tkanek gł ħ biej poło Ň onych a cz ħĻ ciowo wyst ħ puje utrata tego Ň ciepła do

otaczaj Ģ cego skór ħ otoczenia (powietrza).

Reakcje organizmu na promieniowanie podczerwone

Skutki działania promieniowania podczerwonego na organizm zale ŇĢ od wielu czynników

obejmuj Ģ cych mi ħ dzy innymi cechy samego promieniowania czy cechy reaktywno Ļ ci

organizmu. Du Ň e znaczenie ma widmo promieniowania, energia fotonów, odległo Ļę od

na Ļ wietlanej skóry, jak i wielko Ļę na Ļ wietlanej powierzchni. Reakcja organizmu zale Ň y

równie Ň od stanu skóry, jej wilgotno Ļ ci, grubo Ļ ci tkanki podskórnej oraz stanu układu

krwiono Ļ nego i chłonnego. Wyst ħ puj Ģ ce skutki biologiczne s Ģ reakcj Ģ na wywoływanie

fizjologicznych odruchów układu naczyniowego skóry (organizm d ĢŇ y do zachowania

homeostazy cieplnej).

www.pandm.prv.pl

Wpływ biologiczny promieniowania podczerwonego polega na działaniu ciepła, które

powoduje mi ħ dzy innymi:

-popraw ħ ukrwienia skóry i zwi ħ kszenie wydzielania potu;

-rozszerzenie naczy ı włosowatych skóry a co za tym idzie zwi ħ kszony przepływ przez tkanki

krwi t ħ tniczej;

-reakcje ze strony naczy ı gł ħ biej poło Ň onych zgodnie z prawem Dastre-Morata . Prawo to

mówi, i Ň “bod Ņ ce termiczne (zimno lub ciepło) działaj Ģ c na du Ň e powierzchnie skóry,

powoduj Ģ przeciwne do naczy ı skóry zachowanie si ħ du Ň ych naczy ı klatki piersiowej i jamy

brzusznej. Naczynia nerek, Ļ ledziony i mózgu wykazuj Ģ odczyn taki sam, jak naczynia

skóry.”;

-pobudzenie procesów metabolicznych;

-działanie przeciwbólowe poprzez podwy Ň szenie progu bólu;

-zmniejszenie napi ħ cia mi ħĻ ni.

Odczyn organizmu na promieniowanie podczerwone mo Ň e by ę miejscowy lub ogólny .

Odczyn miejscowy , jak wskazuje sama nazwa, wyst ħ puje w skórze, w miejscu jej

napromieniowania, ale swym zasi ħ giem obejmuje s Ģ siaduj Ģ ce z nim okolice. Polega on na

rozszerzeniu naczy ı krwiono Ļ nych skóry co b ħ dzie powodowa ę jej zaczerwienienie. Objaw

ten okre Ļ la si ħ mianem rumienia cieplnego. Rumie ı cieplny wykazuje kilka

charakterystycznych cech, dzi ħ ki którym mo Ň na odró Ň ni ę go od rumienia fotochemicznego

(promieniowanie UV). Otó Ň wyst ħ puje on w trakcie na Ļ wietlania, jego nasilenie wzrasta w

miar ħ upływu czasu oddziaływania promieniowania podczerwonego.

Zaczerwienienie skóry jest plamiste, nierównomierne, co jest wynikiem rozszerzania si ħ

gł ħ biej poło Ň onych naczy ı krwiono Ļ nych skóry. Zanika po pewnym czasie (około 1-2 godzin)

od zako ı czenia na Ļ wietlania.

Odczyn ogólny to odległa reakcja organizmu np. w obr ħ bie przeciwnej ko ı czyny.

Ogólne wskazania do stosowania promieniowania podczerwonego

-przewlekłych i podostrych procesach zapalnych i reumatycznych stawów oraz cz ħĻ ci

mi ħ kkich ko ı czyn;

-przewlekłych i podostrych stanach zapalnych jamy nosowej, zatok przynosowych, ucha

zewn ħ trznego i stawów Ň uchwy;

-nerwobólach oraz zespołach bólowych; O stanach po zapaleniu bakteryjnym, odmro Ň eniu i

uszkodzeniu promieniami rtg lub UV; O chorobach naczy ı krwiono Ļ nych i obwodowych np.

choroba Reynaud;

-naciekach i ropniach tkanek mi ħ kkich, naciekach po zbyt płytko podanych zastrzykach;

-jako zabieg przygotowawczy przed masa Ň em, kinezyterapi Ģ i niektórymi zabiegami z

zakresu elektrolecznictwa, jak np. jontoforeza.

Ogólne przeciwwskazania do stosowania promieniowania podczerwonego

-nieodwracalne uszkodzenia skóry i naczy ı (zmiany troficzne, mia Ň d Ň yca t ħ tnic) oraz

obrz ħ ki;

-zaburzenia czucia;

- Ļ wie Ň e urazy gro ŇĢ ce krwawieniem oraz choroby zakrzepowe (np. zakrzepowe zapalenie

Ň ył);

-choroby nowotworowe;

-staro Ļę (mia Ň d Ň yca oraz niewydolno Ļę kr ĢŇ enia s Ģ bezwzgl ħ dnym przeciwwskazaniem);

-nadci Ļ nienie t ħ tnicze od II stopnia wg WHO;

-okres ci ĢŇ y;

-miesi Ģ czka;

-stany podgor Ģ czkowe i gor Ģ czka;

-niewydolno Ļę mi ħĻ nia sercowego, stan po zawale, wady serca;

www.pandm.prv.pl

-choroby nerek;

-ostre stany zapalne jajników, wyrostka robaczkowego, p ħ cherzyka Ň ółciowego.

Promieniowanie nadfioletowe

Cz ħĻ ciej jest zwane promieniowaniem ultrafioletowym . Ze wzgl ħ du na zró Ň nicowane

działanie biologiczne, promieniowanie ultrafioletowe dzieli si ħ na:

- UV-A, tzw.długofalowe o długo Ļ ci fali 400-315 nm

- UV-B, tzw. Ļ redniofalowe o długo Ļ ci fali 315-280 nm

- UV-C, tzw.krótkofalowe o długo Ļ ci fali 280-200 nm.

Przenikanie promieniowania krótkofalowego jest małe i wynosi 0,1-0,5mm , tak wi ħ c jest

pochłaniane przez warstw ħ naskórka. Z kolei promieniowanie długofalowe przenika gł ħ biej,

do warstwy 0,5-2mm . Jak wida ę przenikliwo Ļę wzrasta wprost proporcjonalnie do długo Ļ ci

fali.

Promienie ultrafioletowe s Ģ pochłaniane przez warstw ħ naskórka w 20%, przez warstw ħ skóry

w 50%, a pozostała cz ħĻę promieniowania ulega odbiciu. Ilo Ļę promieniowania odbitego od

powierzchni skóry zale Ň y od k Ģ ta padania promieni, stanu skóry oraz od długo Ļ ci fali.

Promienie ultrafioletowe s Ģ pochłaniane przez protoplazm ħ komórek a skutkiem ich działania

s Ģ odczyny fotochemiczne i biologiczne. Wielko Ļę odczynu zale Ň y, zgodnie z prawem

Grotthusa-Drapera, od ilo Ļ ci pochłoni ħ tej energii.Biologiczne działanie promieniowania UV

jest nast ħ pstwem jego działania fotochemicznego.

Pod wpływem promieni UV w tkankach i ich elementach zdolnych do absorpcji (np. w

karotenie, kwasach nukleinowych, histydynie, tyrozynie, lipoproteinach, melaninie,

hemoglobinie), zachodz Ģ ró Ň ne reakcje chemiczne, takie jak synteza, utlenianie, redukcja lub

rozpad. S Ģ one przyczyn Ģ wyst ħ powania odczynu fotochemicznego, tworzenia pigmentu czy

wytwarzania witaminy D.

Odczyn fotochemiczny

Zwany równie Ň rumieniem fotochemicznym , to odczyn skóry, objawiaj Ģ cy si ħ jej

zaczerwienieniem w wyniku rozszerzenia naczy ı krwiono Ļ nych. Rumie ı fotochemiczny

powstaje w dwóch etapach:

W wyniku pochłoni ħ cia energii promieniowania UV przez białko komórek warstwy

kolczystej naskórka, dochodzi do jego denaturyzacji, czego nast ħ pstwem jest uszkodzenie

tych komórek. Z uszkodzonych komórek wydzielaj Ģ si ħ zwi Ģ zki histaminopodobne, które

przenikaj Ģ do skóry wła Ļ ciwej gdzie powoduj Ģ rozszerzenie naczy ı włosowatych.

Przy wła Ļ ciwym dawkowaniu promieni UV nie wyst ħ puj Ģ Ň adne niepo ŇĢ dane skutki, ale w

sytuacji przedawkowania pojawia si ħ przebarwienie, natomiast przy znacznym

przedawkowaniu mo Ň e doj Ļę do powstania p ħ cherzy Ļ ródskórnych i podskórnych oraz

nad Ň erek. Nast ħ pstwem rumienia jest zwi ħ kszenie przepuszczalno Ļ ci naczy ı , co powoduje

przej Ļ cie osocza do przestrzeni mi ħ dzykomórkowych naskórka i skóry wła Ļ ciwej, a to z kolei

powoduje obrz ħ ki.

W przypadku nagromadzenia si ħ płynu przesi ħ kowego mi ħ dzy warstwami naskórka powstaj Ģ

p ħ cherze wypełnione płynem surowiczym. Innym nast ħ pstwem jest złuszczenie naskórka.

Przy cz ħ stych kontaktach z promieniami UV, powstaj Ģ znaczne zgrubienia warstwy rogowej

naskórka (hyperkeratoza), które bardzo cz ħ sto s Ģ punktem wyj Ļ cia nowotworów skóry .

Rumie ı fotochemiczny cechuje si ħ okresem utajenia (1-6 godzin po zadziałaniu

promieniowania), narastania i szczytu (6-24 godzin) oraz okresem zaniku (po słabych

dawkach kilka godzin a po du Ň ych mo Ň e to by ę nawet kilka dni). Jest on jednolity,

równomierny i Ļ ci Ļ le ograniczony do na Ļ wietlanej powierzchni skóry.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: