Zarządzanie Środowiskowe

Wykład 1

          Pod koniec XX wieku pojawiły się nowe wyzwania dla organizacji, wyzwania o charakterze społecznym, gospodarczym, technologicznym, a przede wszystkim ekologicznym. Środowisko przyrodnicze zaczęto postrzegać jako strategiczne źródło pozyskiwania niezbędnych surowców, podkreślając, że zasoby przyrody w znacznej części są nie odnawialne.

              Zaistniała szczególna konieczność monitorowania eko - systemu pod względem zmian zachodzących na skutek ingerencji człowieka. Pojawiła się zasada eko – rozwoju, tzn. zasada równowagi pomiędzy rozwojem gospodarczym, a stanem równowagi w środowisku przyrodniczym.

              Pojęcie „polityki ochrony środowiska” pojawiło się w świecie w latach 70-tych XX wieku, a w Polsce w latach 90-tych XX wieku.

              Zarządzanie środowiskowe jako nauka pojawiło się pod koniec XX wieku, wraz z ukształtowaniem się świadomości ekologicznej.

              Zarządzanie środowiskowe to zarządzanie użytkowaniem ochroną i kształtowaniem środowiska w procesach produkcyjnych oraz innych formach aktywności społeczeństwa. U podstaw zarządzania środowiskowego leżą następujące działania:

-         redukcja zużycia zasobów (surowców naturalnych, energii)

-         ponowne wykorzystanie komponentów (recykling)

-         zastępowanie technologii szkodliwych dla środowiska technologiami bezpiecznymi

-         nieszkodliwa dla środowiska polityka produkcji i świadczenia usług

-         zapobieganie zanieczyszczeniom

-         usuwanie i zmniejszanie szkód w środowisku przez aktywną jego ochronę

-         kształtowanie świadomości ekologicznej

-         intensyfikacja świadomości pro-ekologicznej.

Wykład 2

              Organizacja jest to grupa ludzi, którzy współpracują z sobą w sposób uporządkowany i skoordynowany aby osiągnąć określony zestaw celów.

              Organizacja jest to również system złożony z ludzi i zasobów technicznych, materiałowych, finansowych, informacyjnych, których współdziałanie i wykorzystanie jest określone przez:

-          istnienie celów systemów

-          odpowiedniość między strukturą, a funkcjami systemu

-          zależność systemu i otoczenia

-          wzajemne uwarunkowanie

-          możliwość decydowania

Pojęcie system zdefiniowane jest jako zestaw powiązanych elementów i funkcjonujących w ramach całości.

Cechą współczesnych systemów jest otwartość to znaczy wchodzenie w interakcję z otoczeniem. Każdy system składa się z podsystemów, które współpracują ze sobą.

Dwa współpracujące podsystemy mogą produkować więcej niż wynosiła by łączna suma produkcji każdego z nich. Zjawisko to nazywamy synergią.

Decyzja jest to akt świadomego i nie losowego wyboru jednego z rozpoznanych i uznanych systemów działania. W organizacjach sformalizowanych struktura organizacyjna określa formalny sposób podziału i koordynacji zadań. Do organizacji sformalizowanych zaliczamy przedsiębiorstwa. Instytucje rządowe i samorządowe, szpitale, szkoły. Wymienione organizacje można podzielić na organizacje profit (komercyjne-nastawione na zyski) i non-profit (nie nastawione na zysk).

Przedsiębiorstwo jest to podmiot gospodarczy prowadzący działalność produkcyjną, handlową lub usługową w celu osiągnięcia zysków. Przedsiębiorstwo jest wyodrębnione w sensie organizacyjnym prawnym i majątkowym. Przedsiębiorstwa dzielimy na małe (zatrudniające mniej niż 50 osób), średnie (zatrudniające 50-250 osób) i duże.

Organizacje non-profit zajmują się najczęściej edukacją, usługami socjalnymi, bezpieczeństwem publicznym, ochroną zdrowia. Zaliczamy tu także urzędy administracji publicznych, instytucje pomocy społecznych, wojsko, organizacje religijne i inne.

Zarządzanie środowiskowe może być prowadzone w organizacjach profit i non – profit, a więc w każdej organizacji, która zamierza:

-          wdrożyć utrzymać i doskonalić system zarządzania środowiskowego

-          postępować zgodnie z ustaloną polityką środowiskową

-          dążyć do certyfikacji systemu zarządzania środowiskowego przez organizacje, zewnętrzną

Zarządzanie środowiskowe jest to ogół procesów zarządzania na poziomie organizacji o własnych zadaniach lub zadaniach zleconych, dotyczących spraw związanych z oddziaływaniem danej organizacji na środowisko przyrodnicze.

WYKŁAD 3 18.10.2007r

·        Nowoczesne zarządzanie środowiskowe ma na celu zatrzymanie dewastacji środowiska przyrodniczego i odwrócenie niekorzystnych trendów w korzystaniu z jego zasobów. Jest to zarządzanie alternatywne, które oparte jest na wyprzedzaniu zdarzeń, na zapobieganiu powstawaniu zanieczyszczeń, wypadkom i katastrofom ekologicznym.

·        Zarządzanie środowiskowe jest procesem złożonym z następujących etapów: analizy, planowania, wdrożenia i kontroli strategii środowiskowej. Jest to proces, który ma przebiegać w sposób sprawny i skuteczny.

·        Koncepcja zrównoważonego rozwoju. W ogólnoświatowej strategii ochrony środowiska problem ten traktowany jest jako podstawowa funkcja każdego państwa.

·        Przełomowymi wydarzeniami dla nadania należytej rangi w ochronie środowiska były dokumenty i ustalenia konferencji ONZ w Sztokholmie w 1972 roku oraz w Rio de Janeiro w 1992 roku.

·        Na konferencji w Rio podkreślono istotę zrównoważonego rozwoju jako potrzebę synchronizacji wzrostu gospodarczego z ochroną środowiska.

·        W praktyce zasada zrównoważonego rozwoju jest realizowana na wszystkich szczeblach władzy lokalnej i państwowej, organizacji i jej otoczenia w domu i poza nim.

·        Filozofia zrównoważonego rozwoju oparta jest na 3 zasadach:

1.      solidarność wszystkich ludzi – zarówno w przestrzeni jak i w czasie

2.      ostrożności – wybory dokonywane dzisiaj nie mogą ograniczać swobody działania przyszłych uczestników życia społeczno-ekologicznego

3.      współuczestnictwo – zaangażowanie wszystkich uczestników życia społeczno-gospodarczego w realizacje zasady

·        Idea zrównoważonego rozwoju opiera się na 3 filarach:

1.      efektywności ekonomicznej – zysk dla zbiorowości uwzględniający koszty społeczne i środowiskowe

2.      w trosce o środowisko – ochrona naturalnych nie odnawialnych zasobów, zminimalizowanie negatywnego oddziaływania na otoczenie

3.      w równowadze społecznej – tworzenie nowych miejsc pracy i aktywne działania w celu podnoszenia jakości życia

·        Wyodrębniono 3 główne obszary, na których należy skoncentrować się przy planowaniu skutecznej strategii osiągnięcia zrównoważonego rozwoju:

1.      ochrona środowiska i racjonalna gospodarka zasobami naturalnymi

2.      wzrost gospodarczy i sprawiedliwy podział korzyści z niego wynikających

3.      rozwój społeczny

                                                                                                                                            W 4

Ochrona Środowiska

·         Zmiany w naturalnym otoczeniu człowieka spowodowane wzrastającą liczbą ludności i stosowaniem, bez kontroli, nowoczesnych zdobyczy techniki i działalności gospodarczych spowodowało, że pojęcie ‘środowisko naturalne’ zostaje zastąpione pojęciem ‘środowisko przyrodnicze’.

·         Zgodnie z definicją podaną w ustawie „Prawo ochrony środowiska” – „środowisko przyrodnicze to ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych, w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnia ziemi, kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz oraz klimat”

·         Definiując środowisko przyrodnicze wyróżniamy następujące komponenty:

1. atmosfera, powietrze(N2-78,09%;O2-20,95%;Ar-0.93%;CO2-0.03%)
2. woda(H2O)
3. gleba
4. surowce mineralne-bogactwa naturalne zgromadzone w skorupie ziemskiej lub na jej powierzchni
5. złoża-nagromadzone kopaliny użytecznych o wartości gospodarczej
6. flora
7. fauna
8. krajobraz
9. rzeźba terenu
10. klimat

·         Bogactwa naturalne-w Polsce posiadamy węgiel brunatny, węgiel kamienny, rudy miedzi, rudy cynku, rudy ołowiu, sól kamienną, siarkę rodzimą

·         Zasoby wodne

·         Klimat-średnia wieloletnia temperatura w Polsce wynosi 6- 8*C, a średnia roczna suma opadów wynosi około 600 mm.

Problemy ekologiczne świata i Polski

·         Do najważniejszych globalnych zagrożeń środowiska zaliczmy:

1. efekt cieplarniany
2. zanik warstwy ozonowej
3. zagrożenie różnorodności gatunkowej
4. kwaśne deszcze
5. deficyt wody pitnej

W5 08-11-2007r

·         Efektem cieplarnianym nazywamy groźbę wzrostu średniej temperatury na ziemi w wyniku zakłóceń wymiany ciepła pomiędzy ziemią, a górnymi warstwami atmosfery. Bezpośrednią przyczyną tych zagrożeń jest nagromadzenie w atmosferze dwutlenku węgla (CO2), tlenku azotu (Nox), dwutlenku siarki (SO2), metanu (CH4) i pary wodnej.

·         Efekt cieplarniany wywołuje następujące skutki:

1. wzrost temperatury na ziemi:

-          topnienie lodowców

-          podniesienie poziomu wód morskich

            -    zmniejszenie się pokrywy lodowcowej

2. zwiększone ilości opadów(intensywniejsze parowanie wód powierzchniowych)
3. zmiany w szacie roślinnej
4. zmiany w świecie zwierząt
5. katastrofy ekologiczne

·         Dziura ozonowa

·         Instrumenty ochrony środowiska.

Podstawowymi instrumentami ochrony środowiska są wymogi prawne obowiązujące w danym państwie oraz przepisy administracyjne. Zalicza się tutaj konstytucję, akty ustrojowe, ustawy, szczegółowe rozporządzenia, normy, przepisy międzynarodowe.

·         W praktyce najczęściej stosujemy podział na 2 grupy:

1. normy o charakterze ogólnym, do których zalicza się przepisy dotyczące użytkowania i ochrony środowiska, w tym odnoszące się do organizacji systemu zarządzania środowiskowego (ISO 14 000, EMAS)
2. normy ekologiczne szczegółowe, dotyczące ochrony poszczególnych komponentów środowiska, np.: powierzchni ziemi, powietrza atmosferycznego, wód, lasów, itd.

·         Do instrumentów administracyjnych zaliczamy również akty administracyjne. Są to:

1. decyzje administracyjne
2. koncesje
3. licencje
4. pozwolenia
5. zgody

·         Wśród głównych aktów administracyjnych stosowanych w Polsce należy wymienić:

1. decyzje planistyczne
2. pozwolenie na korzystanie z środowiska(wodno-prawny, dopuszczalna emisja)
3. decyzje o dopuszczalnym poziomie hałasu

·         W chwili obecnej wprowadzona jest w kraju dyrektywa UE nr. 96/61/EC w sprawie zintegrowanego zapobiegania i kontroli ograniczania zanieczyszczeń – iPPC

·         Wprowadzenie do Polskiego systemu prawnego wymogów iPPC, wpłynie na funkcjonowanie znacznej części przedsiębiorstw krajowych zwłaszcza traktowanych jako szczególnie szkodliwe dla środowiska

·         Wdrożenie wymagań iPPC spowoduje konieczność stosowania zintegrowanego podejścia do zapobiegania i ograniczania emisji z prowadzonych procesów technologicznych oraz zasady ochrony środowiska jako całości

·         Zawarte w uzyskiwanych pozwoleniach ograniczenia emisji muszą uwzględniać wymogi BAT – (najlepszych dostępnych technik)

W.6.15.XI.2007r

Wybrane zagadnienia ochrony środowiska

              Pod pojęciem ochrony środowiska rozumiemy podjęcie lub zaniechanie działań umożliwiające zachowanie lub przywrócenie równowagi przyrodniczej. Ochrona ta wyraża się w szczególności przez:

·       Racjonalne kształtowanie środowiska i gospodarowanie jego zasobami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju

·       Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom

·       Przywracanie elementów środowiska do stanu właściwego

W ustawie „Prawo Ochrony Środowiska” wyróżnia się następujące kompleksy równowagi prawnej w zakresie ochrony środowiska wg. kryterium przedmiotowego:

·       Ochrona powietrza

·       Ochrona wód

·       Ochrona powierzchni ziemi łącznie z glebą i rzeźbą terenu

·       Ochrona przed hałasem

·       Ochrona przed polami elektromagnetycznymi

·       Ochrona kopalin

·       Ochrona zwierząt oraz roślin

·       Ochrona przed substancjami chemicznymi

·       Ochrona środowiska przed odpadami i innymi zanieczyszczeniami

·       Ochrona przed nadzwyczajnymi zagrożeniami

Strategie ochrony środowiska

              Strategia stanowi najważniejszy element funkcjonowania organizacji w zmiennym otoczeniu. Jest ona zestawem konkretnych decyzji, koncepcją rozwiązywania problemów i wyboru działań mających zapewnić organizacji osiągnięcie założonych celów.

              Strategia środowiskowa to plan postępowania lub działania prowadzący do rozwiązania problemu środowiska w kontekście działań organizacji i osiągnięcia poprawy jakości środowiska w procesie dążenia do zrównoważonego rozwoju organizacji.

              Istotne cechy strategii środowiskowej w organizacji to:

·       Strategia środowiskowa jest strategią nadrzędną w stosunku do strategii funkcjonalnego przedsiębiorstwa. Jest ona spoiwem różnych obszarów działań przedsiębiorstwa

·       Strategia środowiskowa wskazuje na to co organizacja powinna robić aby zmniejszyć jej uciążliwość dla środowiska

·       Strategia środowiskowa powinna być realizowana w sposób świadomy i konsekwentny, realizowana przez długi okres czasu aby osiągnąć zamierzone efekty

·       Realizując strategię środowiskową przedsiębiorstwo jest w stanie zapewnić sobie przewagę konkurencyjną i sukces rynkowy

...