PROGRAM NAUCZANIA KOMUNIKOWANIA SIĘ ALTERNATYWNEGO ZA POMOCĄ PIKTOGRAMÓW.doc

PROGRAM NAUCZANIA KOMUNIKOWANIA SIĘ ALTERNATYWNEGO ZA POMOCĄ PIKTOGRAMÓW

Dla każdego człowieka, niezależnie do poziomu jego inteligencji możliwość porozumiewania się jest podstawowym warunkiem zaspokajania potrzeb, unikania frustracji, podtrzymywania kontaktów z  innymi ludźmi. Każdemu też człowiekowi dostępny jest odpowiadający mu system porozumiewania się niekoniecznie musi to być mowa. Dziecko niemówiące próbuje tworzyć własny system porozumiewania się z otoczeniem. Próbuje na miarę swoich możliwości. Czasami nie próbuje wcale (lub raczej – dawno już zaniechało wczesnych prób), gdyż nie wie, że inicjatywa nawiązywania kontaktów może należeć do niego. Pozostaje wówczas w pozycji wyczekującej, czasem – zniechęconej. Być może wcześniej dziecko próbowało nawiązać kontakt z  otoczeniem, wytworzyć jakiś system znaków, ale – nikt tego nie zauważył? Zaprzestało więc prób. Albo – zawiesiło te próby w momencie, który wydawał się mu odpowiedni (czyt.: beznadziejny). Dzieci nie mówiące upośledzone umysłowo często nadają w naszym kierunku sygnały, które w ich rozumieniu mogą sprowokować nasze reakcje, nasze skupienie uwagi na dziecku.

Zakładając, że każde dziecko a więc i niemówiące, znacznie upośledzone umysłowo ma prawo do efektywnego korzystania z nauki komunikowania się my, jako ich nauczyciele, stajemy przed problemem wyboru optymalnego dla nich systemu komunikacji alternatywnej.

Nie istnieją gotowe programy tejże komunikacji, które nadawałyby się do bezpośredniego zastosowania w nauczaniu dzieci znacznie upośledzonych umysłowo. Konieczne jest wybranie spośród istniejących możliwie optymalnego dla danego dziecka i adaptowanie go zarówno pod względem zestawu znaków i technik ich przedstawienia jak i sposobu wprowadzenia i rejestrowania jako trwałego słownika.

ZAŁOŻENIA PROGRAMU

1. Program jest adaptacją graficzną sytemu komunikacji alternatywnej- PIKTOGRAMY-dla potrzeb niemówiącego, znacznie upośledzonego umysłowo ucznia Krzysztofa
2. Jego bazą materialną jest zestaw 600 czamo-białych obrazków-piktogramów pokrytych folią o wymiarach lOOmm x lOOmm podzielonych na kilkanaście kategorii oraz zestaw 1280 czamo-białych obrazków-piktogramów o wymiarach 30mm x 30mm zgromadzonych na 20 planszach, jak również obrazki o tejże treści ,a innych wymiarach uzyskane techniką kserowania. Utworzone zostały też nowe „piktogramy" dla indywidualnych potrzeb ucznia.
3. Program służy nauczaniu dziecka do nawiązywania kontaktu z osobami porozumiewającymi się za pomocą słów.
4. Jest on realizowany na wszystkich zajęciach lekcyjnych; wiodącymi są ćwiczenia logopedyczne i korekcyjno-kompensacyjne organizowane w ramach rewalidacji indywidualnej oraz zajęcia z zakresu funkcjonowania w środowisku społeczno-przyrodniczym. Równolegle program jest realizowany w domu ucznia.
5. Uczestnikami programu są: uczeń, nauczyciel-logopeda, nauczyciel-wychowawca, matka ucznia. Do programu włączane są też inne osoby dorosłe kontaktujące się z uczniem w środowisku szkolnym i domowym.

CELE PROGRAMU

1. Dostarczenie użytkownikowi programu środka komunikacji wzbogacającego jego porozumiewanie się z otoczeniem.
2. Utworzenie dla użytkownika programu pomocy wizualnych pozwalających na lepsze „radzenie sobie" w różnych sytuacjach życiowych.
3. Zminimalizowanie tych zaburzeń zachowania , które do czasu wprowadzenia programu były jednym ze sposobów porozumiewania się.

REWALIDACYJNE TREŚCI PROGRAMU

1. Rozwijanie i integrowanie rozwoju ucznia w zakresie sfery poznawczej, społecznej i motorycznej jako warunku pojawiania się zachowań komunikacyjnych.
2. Rozbudowywanie potrzeb komunikacyjnych.
3. Nauczanie rozumienia znaczenia słów będących rzeczownikami, czasownikami, przymiotnikami, zaimkami, przyimkami i liczebnikami.
4. Wyrażanie potrzeb za pomocą piktogramów.
5. Określanie swego samopoczucia za pomocą piktogramów.
6. Formułowanie za pomocą piktogramów odpowiedzi na pytania osoby mówiącej.
7. Odczytywanie swego samopoczucia za pomocą piktogramów.
8. Wypowiadanie się na temat z wykorzystaniem wybranego zestawu piktogramów.
9. Uczestniczenie w rozmowie.

PRZYJĘTE W PROGRAMIE FORMY PRACY I JEJ TEMATYKA

Nauka posługiwania się piktogramami w swojej zasadniczej treści opiera się na rejestrze upodobań dziecka. Logopeda i wychowawca na bieżąco tworzą plan pracy z dzieckiem, do­stosowując go do jego indywidualnych potrzeb i możliwości. Plan obejmuje następujące formy pracy i tematykę:

·         korzystanie nauczycieli i rodziców z karty korespondencyjnej-uczeń porozumiewa się nią z nauczycielami i rodziną

·         wypowiadanie się ucznia podczas rutynowych zajęć szkolnych ,np. w kąciku porannym

·         określanie czasu i pogody na przygotowanej do tego celu tablicy

·         układanie i „odczytywanie" planu dnia, planu zajęć szkolnych

·         korzystanie z tablic wyborów określających np. jedzenie, czynności, przedmioty

·         wykorzystanie tablic tematycznych w kontaktach z innymi osobami

·         „odczytywanie" planu czynności (np. na zajęciach praktycznych z techniki)

·         uczestniczenie w „opowiadaniu" książek, bajek, zdarzeń, mówieniu wierszy przy pomocy symboli (piktogramów).

REALIZACJA PROGRAMU

Nauczanie dziecka sposobu komunikowania się piktogramami odbywa się we współpracy logopedy i wychowawcy z rodzicami. Rozpoczyna się od stworzenia rejestru upodobań dziecka, uwzględniającego to, co pozwoli mu na osiągnięcie sukcesu.

symbole piktogramów zachowujemy pewną kolejność , a mianowicie:

1. wykorzystanie piktogramów do wyrażanie „tak" i „nie"
2. kształtowanie pojęcia ,ja" przy pomocy piktogramów
3. budowanie słownika dziecka poprzez wprowadzanie symboli rzeczy z najbliższego otoczenia, symboli nazw osób, symboli określających cechy przedmiotów, zjawisk, symboli
4. uczuć i stanów, symboli odpowiadających określeniom czynności
5. wzbogacanie słownika o określanie czasu, przyimki, liczebniki
6. budowanie wyrażeń i zdań

Rejestrując przyswajane przez ucznia słowa (piktogramów) , tworzymy kolejne strony w Książce Komunikacyjnej (segregatorze) będące zestawami stów o charakterze słownika lub zestawami stów (piktogramów) na określony temat (strony tematyczne).

Zapoznawanie dziecka ze słowami (symbolami-piktogramami) odbywa się poprzez wykonywanie następujących ćwiczeń:

1. dopasowywanie, czyli łączenie piktogramu z konkretem
2. łączenie dwóch takich samych piktogramów
3. łączenie dwóch jednakowych piktogramów ale o różnych rozmiarach (piktogram duży i piktogram mały)
4. wybieranie spośród dwóch lub większej ilości piktogramów konkretnego wymienionego przez nauczyciela piktogramu
5. ćwiczenie rozumienia znaczeń symboli poprzez tworzenie z piktogramów prostych dobieranek kojarzeniowych ( dobieranie przedmiotów pasujących do siebie ze względu na funkcję, przeznaczenie, segregację przedmiotów według grup i klas)
6. prowadzenie rozmowy z dzieckiem na określony temat; wybieranie „stów" spośród piktogramów dotyczących tematu lub piktogramów dotyczących tematu i innych.

Najwłaściwszym sprawdzianem rozumienia przez ucznia znaczenia piktogramów jest ich używanie w naturalnych sytuacjach codziennego życia w szkole i w domu chociażby dla wyznaczania mu zadań do wykonania czy też uzyskiwania od niego odpowiedzi na pytania.

< powrót