Batowski Henryk - 1938-dwie agresje hitlerowskie.pdf - Batowski Henryk - ssaaggaa

HenrykBatowski

rok 1938 - dwie

agresje hitlerowskie

Wydawnictwo Poznańskie • Poznań 1985

Spis treści

Wydanie pierwsze łączne

W skład tomu wchodzą opublikowane wcześniej książki: Austria i Sudety (1968) Zdrada monachijska

(1973)

Opracowanie graficzne Władysław Brykczyński

Skorowidz i bibliografię zestawiła Irena Stawowy-Kawka

Przedmowa do nowego wydania ...........

Wykaz skrótów najczęściej cytowanych wydawnictw .....

Wstęp ..................

Część pierwsza: Austria i Sudety

I. Europa środkowa 1919—1938: Realia ........ 25

II. Dyplomacja środkowoeuropejska 1919—1938 ...... 42

III. Kwestia austriacka i sudecka 1919—1932 ....... 60

, IV. Niemcy hitlerowskie wobec Austrii i Czechosłowacji w latach

1933—1934 ................ 85

V. Przygotowania do agresji: 1935—1937 ........ 120

VI. Pierwsza agresja: Austria, 1937—1938 . . . . . . . . 163,

VII. Początek kryzysu czechosłowackiego: luty — maj 1938 . , . 214

Część druga: Zdrada monachijska

I. Wprowadzenie ..............

271

II. Okres wyczekiwania (czerwiec—lipiec 1938) ......

279

IV. Przygotowanie zdrady (wrzesień 1938) ... . . . . .

329

V. Dopełnianie zdrady (koniec września 1938) ......

364

VI. Wyrok zaoczny (Monachium 29 września 1938) ......

404

VII. Rola ówczesnej dyplomacji polskiej. Głosy historyków emigra

cyjnych ................

431

Zakończenie ................. 456

Aneksy: I. Dokumenty z września 1938 ........ 462

II. Wyjątki z nie ogłoszonych dokumentów brytyjskich

z r. 1938 ............. 479

III. Obsada placówek dyplomatyeznych w r. 1938 . . . 489

Bibliografia selektywna .............

495

III. Dziwne pośrednictwo (sierpień 1938) ........

300

The year 1938 — Two nazi aggressions. Sumfnary ...... 517

1938 roś — Ęse TMMjiepOBCKHe arpeccMM Coflepa?aHne ..... 525

Skorowidz nazwisk .............. 533

Spis portretów ............... 549

Spis mapek ................ 549

Wykaz skrótów najczęściej

cytowanych wydawnictw

(źródeł i opracowań) Pełne tytuły znajdują się w Bibliografii na końcu książki

ADAP — Akten żur deutschen auswdrtigen Politik 1919—1945

AH — „Acta Historica" (Budapest)

AM — Das Abkommen von Miinchen (ed. V. K r a 1)

APPW — H. Batowski, Agonia pokoju i początek wojny

Baumont — M. Baumont, La faillite de la paix

B e c k — J. B e c k, Dernier rapport ^

B e n e ś M — E. Beneś, Mnichovske dny

BeneS P — E. B e n e ś, Pameti

Bonnet D — G. B o n n e t, Defense de la paix

Bonnet Q — G. Bonnet, Le Quai d'Orsay sous trois republiqy.es

Bruegel — J.W. Bruegel, CzecTiosIouakia before Munich

Celovsky — B. Celovsky, Das Miinchener Abkommen von 193S

C ś s a r—C e r n y — J. C e s a r, B. Ć e r n y, Politika nemeckych burźoaz-

nich stron '

Churchill — W. S. Churchill, The Second World War. I. The Ga- . thering Storm

Ciano — G. C i a n o, 1938 Diario

Comnen — N. P. Comnene, Preludi del grandę dramma ĆCH — „Ceskoslovensky Casopis

Historicky" (Praha) DBFP — Documents on British Foreign Policy 1919—1939 DDF —

Documents diplomatigues frangais 1932—1939 DIZW — DeutscWand im Zweiten Weltkrieg

DM — Dokumenty i materiały z przededniu II wojny światowej DN -r H. Batowski,

Dyplomacja niemiecka, 1919—1945 Donosti — M. Donosti, MussoZini e Europa

DT — Dże Deutschen in der Tschechoslowakei 1933—1947 (ed. V. K rai) DTMS — Dziennik i teki Jana

Szembeka

DuT"oselle — J. B. Duroselle, La decadence 1932—1939 DWP — Dokumienty wnieszniej

politiki SSSR EC — „L'Europe Centrale" (Praha)

Eden — L.ord of Avon, The Eden Memóirs. Facing the Dictators. Eichstadt — U. Eichśtadt, Von

Dollfuss zu Hitler > EPPA — £uropaische Politik im Spiegel der Prager Akten , EVC — G. Ciano,

L'Europa verso la catastrofe EZKP — H. Batowski, Europa zmierza ku przepaści Fierlinger — Z.

Fierlinger, Ve sluźbach ĆSR

F.O. — Foreign Office (Public Record Office)

F r a n c o i s-P oncet — A. F r a n c o i s-P o n c e t, Souvenirs d'une am-

bassa.de a Berlin

FRUS — Foreign Relations of the United States Gamelin — M. Gamelin, Servir, II: Le prologue du drame

Gawroński — J. Gawroński, Moja misja 10 Wiedniu Gehl — J. Gehl, Austria, Germany and the Anschluss

G i l b e r t—G ott — M. Gilbert, R. Got t, The Appeasers GoLdinger — W. Goldinger, Geschichte der

Republik Osterr^ich GRO — H. B e n e d i k t, ed., Geschichte der Republik Osterreich H a j e k — J. S. H a

j e k, Mnichov HD — Historia dyplomacji 1914—1939

Henderson — N> Henderson, FaiZure of a Mission HGS — Der Hochverratsprozess gegen Dr.

Guido Schmidt Hodźa — M. Hodźa, Federation in Central Europę IWP — Istorija wnieszniej

politiki SSSR 1917—1980 Jaksch — W. Jaksch, Europas Weg nach Potsdam JCEA — „Journal of

Central European Affairs" (Boulder, Colo.) JLĆ — „Jugoslovenski Istorijski Casopis" (Beograd)

K ó żeński — J. Kozeński, Czechosłowacja w polskiej polityce zagranicznej 1932—1938

Kral— V. Kral, Spojenectvi ćeskoslovensko-sovetske... 1935—1939 Krofta — K. Krofta, Z dób nasi prvnt

republiky Ludwig — E. L u d w i g, Osterreichs Sendung im Donaurawm Łukasiewicz — J. Łukasiewicz,

Sprawa czechoslowacka na tle

stosunków polsko-francuskich >

Macartney — C. A. Macartney, October Fifteenth. A History of

Modern Hungary MD — Mnichov v dokumentech ND — Nove dokumenty k historii Mnichova; Nowyje

dokumienty iż istorii

Miunchena

NIPĆ — Nemecky imperialismus proti CSR 1918—1939

NNI — „Nowaja i nowiejsza istorija" (Moskwa)

Nogueres — H. Nogueres, Munich ou la dróle de paix

N o e l — L. Noe l, L'agression allemande contre la Pologne

OĆZP — O 6esskoslovenskś zahranićni politice 1918—1939

O s t o j a-O wsianyj — I. D. Ostoja-O wsiany j, Nawoje o Miun-

chenie

PN — „Polityka Narodów" (Warszawa) PVTP — V. Bruns, G. Gretschaninov, PoZitische Ve.rtra.ge,

Traites

politiąues

PZ — „Przegląd Zachodni" (Poznań) Rónnefarth — H. K. G. Ronnefarth, Die Sudetenkrise in der in-

ternationalen Politik Schmidt — P. O. Schmidt — Statysta na dyplomatycznej scenie .

Schuschnigg — K. Schuschnigg, W zmaganiu z Hitlerem

Shirer — W. L. Shirer, The Rise and Fali of the Third Reich

Sidor — K. Sidor, Slovenskd politika na pode praźskeho snemu

SM — „Sprawy Międzynarodowe" (Warszawa)

SP — „Slovansky Pfehled" (Praha)

Taylor — A. J. P. Taylor, The Origins o/ the Second World War

Turok — W. M. Turo k, Oczerki istorii Awstrii

Walters — F. P. Walter s, A History of the League of Nations

Wendt — B. J. Wendt, Miinchen 1938. England zwischen Hitler und

Preussen WGD — M. Freund, W. Frauendienst, ed., Weltgeschichte der Ge-

genwart in Dokumenten

Wiskemann — E. Wiskemann, The Ramę — Berlin Axis Wojciechowski — M. Wojciechowski, Stosunki polsko-

niemiec-

kie 1933^-1938

WPH — „Wojskowy Przegląd Historyczny" WWMW — Wiengrija i Wtórują mirowaja wojna

ZD — Zbiór dokumentów. Dodatek do „Polityki Narodów" ZH — „Zeszyty Historyczne"

(Paryż) ZP — „Zahranicni Politika" (Praha)

Wstęp

Agresja niemiecka przeciw krajom sąsiadującym od wschodu z Niemcami,

przeprowadzona w kilku etapach zaczynając od r. 1938, była uprzednio starannie

przygotowywana, a to od samego końca I wojny światowej. Korzeniami swymi przy tym

sięgała ona dość głęboko w poprzednie dziesięciolecia.

Wywodziła się ona z haseł pangermanizmu, z tzw. ruchu wszech-niemieckiego,

skrystalizowanego pod koniec XIX wieku, ale zapowiadającego się już o kilkadziesiąt lat

wcześniej, w pierwszej połowie stulecia, zwłaszcza w okresie Wiosny Ludów: jej hasła

narodowe nacjonaliści niemieccy już wtedy wypaczyli, zagrażając narodom sąsiednim.

Stopniowo, w miarę jak przewodnictwo w polityce ogólnonie-mieckiej zaczynało coraz

bardziej zdecydowanie przechodzić w ręce tradycyjnie zaborczych Prus, ruch

wszechniemiecki również zaczynał przybierać charakter coraz bardziej niebezpieczny dla

narodów sąsiednich, w szczególności zaś dla tych, które sąsiadują z ludnością niemiecką

od wschodu. Prusy narzuciły zjednoczonym przez siebie po roku 1871 Niemcom swój

tradycyjny kierunek ekspansji wschodniej, nie liczącej się z prawami narodów mniej

licznych.

Dwoma klinami zewnętrznymi niejako wbijał się pangermanizm w ziemie wschodnich

sąsiadów niemczyzny: na północy zmierzał przez zachodnie ziemie polskie ku

wschodnim wybrzeżom Bałtyku, a na południu okrążał ziemie czeskie i atakował

południowosło-wiańskie, posługując się tu pangermańsko nastrojoną częścią bur-żuazji

austriackiej oraz wyspami etnicznymi niemieckimi, rozsianymi z dawnej kolonizacji w

tych regionach. W dalszym rozwoju zamierzano oba ramiona tych kleszczy zbliżyć do

siebie i po całkowitym wchłonięciu ziem czysto czeskich zająć z kolei -Polskę, zagrozić

Węgrom i krajom bałkańskim. Tak właśnie przedstawia-

ła się właściwa treść osławionego planu „Mitteleuropy" z okresu I wojny światowej.

Całkiem tak samo rysuje się przed nami obraz nacjonalizmu i imperializmu

niemieckiego również po r. 1919, a największej wyrazistości nabiera od momentu

objęcia władzy w Rzeszy przez hitleryzm, tj. od r. 1933. „Narodowy socjalizm"

niemiecki był naj-brutalmiejszą i najbardziej zwyrodniałą postacią ideologii faszy-

stowskiej i zarazem tradycyjnego zaborczego nacjonalizmu germańskiego. Złączył on

pangermańskie tendencje wszystkich Niemców, zarówno z południa, jak z północy, przy

czym kierownictwo faktycznie przypadło wprawdzie politykom spoza właściwych Prus,

ale oni właśnie przejęli pruskie tradycje ekspansji na wschód, dodając do nich własne

dążenia zmierzające w innych kierunkach Europy środkowej.

Wysunięcie programu zaborczego — wprawdzie zrazu dla celów taktycznych, na

zewnątrz, zręcznie maskowanego — było jednym z powodów, dla których hitleryzm

uzyskał poparcie również tych kół niemieckich, które poza tym nie aprobowały we

wszystkim doktryny hitlerowskiej. Głoszenie haseł wszechniemieckich i zarazem

doktryny „rasizmu", a więc wyższości Niemców nad innymi narodami, w szczególności

słowiańskimi, sprawiło, że pod sztandarem hitlerowskim stanęły liczne grupy

Austriaków oraz Niemców zamieszkałych w Polsce, w Czechosłowacji i w innych

krajach środkowoeuropejskich. Wszystkie te odłamy niemczyzny pragnęły wejść w skład

przyszłej Wielkiej Rzeszy obejmującej wszystkich Niemców w Europie, a także poddać

tej Rzeszy sąsiadujące z nią narody, w szczególności żyjące w Europie

środkowowschodniej. Potomkowie kolonistów niemieckich, zmuszeni chwilowo

uznawać prawa tych narodów, które tu miały własne państwa — chcieli prawa owe

obalić i zastąpić je własnymi. Dlatego też tzw. mniejszości niemieckie w tych wszystkich

krajach gorąco poparły program pangermański głoszony przez hitleryzm i

podporządkowały się kierownictwu duchowemu Berlina. Przeciwstawiające się takiej

polityce odłamy lewicy niemieckiej były zbyt słabe, by powstrzymać narastającą falę

nacjonalizmu.

Przygotowywany starannie i systematycznie, zabór Austrii i pogranicza ziem czeskich

miał później dać Rzeszy hitlerowskiej możliwość dalszych agresji: wchłonięcia również

obszarów czysto

czeskich, potem Polski, w dalszych etapach wreszcie zaatakowania ZSRR i

podporządkowania sobie ziem nad środkowym i dolnym Dunajem.

Bardzo zręczna polityka hitlerowska, popierana przez większość burżuazji niemieckiej,

właśnie ze względu ma ten program zaborczy potrafiła do wiosny r. 1938 zrealizować

pierwszy etap owych planów imperialistycznych, tj. wchłonięcie Austrii, oraz przygo-

tować atak na pogranicze ziem czeskich. Tego jednak następnego etapu Rzesza

hitlerowska nie mogłaby już przeprowadzić własnymi wyłącznie siłami. Do tego celu

była już potrzebna współpraca skrajnie reakcyjnych i proniemieckich, zwłaszcza zaś

antyradzieckich, kół politycznych zachodnioeuropejskich. Współpracę tych czynników

Berlin potrafił uzyskać, a także zapewnić sobie współdziałanie faszyzujących kół

politycznych w tych właśnie krajach, które kiedyś później same miały stać się kolejnymi

ofiarami agresji: w Polsce, Jugosławii, na Węgrzech.

Ostateczne ustalenie możliwości w tym zakresie mogło nastąpić dopiero późną wiosną

i latem 1938 r. po tzw. kryzysie majowym tego roku, który wykazał hitlerowcom, iż

izolowany atak na Czechosłowację mógłby okazać się poważnym ryzykiem. Tak zaczęła

się z kolei przygotowywać zdrada monachijska i jej dalsze następstwa: zabór ziem czysto

czeskich, potem katastrofa Polski, jak i wszystkie późniejsze agresje hitlerowskie. Od

późnej wiosny i lata 1938 agresje te nabierać jednak zaczęły cech wspólnego działania

całej reakcji zachodnioeuropejskiej przeciw słabszym narodom Europy

środkowowschodniej i w ostatecznym etapie — przeciw ZSRR.

Batowski Henryk - 1938-dwie agresje hitlerowskie.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: