39. Nieoczekiwana jasność błękitnych olbrzymów i nadolbrzymów (2011).pdf

PRZEGLĄD PRASY KREACJONISTYCZNEJ

Nieoczekiwana jasność

błękitnych olbrzymów i nadolbrzymów

MARTA CUBERBILLER

W kalejdoskopie gwiazd jasne

strzeni materia dążyłaby, dzięki ciążeniu,

w kierunku wnętrza, spadając ku środko-

wi i tworząc tam jedną wielką masę kuli-

stą.

błękitne gwiazdy są szcze-

gólnie interesujące - świecą

one tak jasno, że powinny się wypalić

w ciągu kilku milionów lat. Ale ciągle

wszędzie je spotykamy, jakby zostały

niedawno stworzone.

Im więcej dowiadujemy się o

Wszechświecie, tym bardziej zadziwieni

jesteśmy nadzwyczajną liczbą i różnorod-

nością gwiazd. Występują one w bardzo

wielu rozmiarach, barwach i temperatu-

rach. Niełatwo jest wyjaśnić pochodzenie

i stałe istnienie takiej niekończącej się

różnorodności. Niektóre gwiazdy świecą

tak jasno, że powinny niebawem zużyć

całe swoje paliwo, podczas gdy inne są

względnie chłodne i wydają się trwać

wiecznie. Jeden typ gwiazd w szczególno-

ści - gwiazdy błękitne - stanowią wielki

problem, jeśli założymy, że Wszechświat

pojawił się 13,7 miliarda lat temu.

Gwiazdy błękitne szybko się wypalają

Jeśli dobrze rozumiemy, na czym

polega "ogień", jaki pali się w każdej z

gwiazd, to wszystkie one powinny w koń-

cu się wypalić - jedne wcześniej, inne

później. Tylko tzw. czerwone karły mają

wystarczającą ilość paliwa, by płonąć

przez 13 miliardów lat. Wszystkie inne

gwiazdy powstałe po Wielkim Wybuchu

powinny się już dawno temu wypalić.

Wiadomo, że gwiazdy (w tym i nasze

Słońce) otrzymują energię z zachodzące-

go w ich jądrach łączenia się wodoru

(dokładniej: jąder wodoru czyli proto-

nów), czego rezultatem jest między inny-

mi wydzielanie się olbrzymich ilości

energii. Opierając się na danych obserwa-

cyjnych dotyczących świecenia gwiazd i

na kilku założeniach teoretycznych, moż-

na oszacować, na jak długo danej gwieź-

dzie wystarczy paliwa. Pozwala to wyzna-

czyć maksymalny wiek gwiazdy.

Bardzo interesujące są jasne, błękit-

ne gwiazdy, które mają dużo paliwa, ale

są tak gorące, że szybko to paliwo zuży-

wają. Najgorętsze błękitne gwiazdy mogą

istnieć w najlepszym przypadku tylko

parę milionów lat. Ale gwiazdy błękitne

znajdujemy w galaktykach spiralnych w

całym Wszechświecie, zarówno w bli-

skich, jak i oddalonych. Nie jest to wielki

problem dla biblijnych kreacjonistów,

którzy datują wiek wszystkich gwiazd na

około 6 tys. lat. Ale stwarza to wielką

zagadkę dla astronomów, którzy odrzuca-

ją historię świata zapisaną na kartach

Biblii.

Jeśliby jednak materia była roz-

mieszczona równomiernie w przestrzeni

nieskończonej, to nie mogłaby nigdy ze-

brać się w jedną masę; pewna jej część

utworzyłaby jedno skupienie, inna część -

inne, tak iż powstałaby nieskończona

mnogość wielkich mas rozproszonych na

wielkich odległościach wzajemnych po

całej nieskończonej przestrzeni. W ten

sposób mogły powstać Słońce i gwiazdy

stałe, jeśli przypuścić, że materia owa

miała naturę świetlną." [1]

Czy to jest prawdopodobne? Musi-

my uświadomić sobie, jak bardzo rożny-

mi obiektami są międzygwiezdne obłoki

gazu i same gwiazdy. Obłoki gazu są mi-

liony razy większe niż gwiazdy i panują w

nich dużo niższe temperatury i gęstości.

Najgęstsze obłoki w przestrzeni kosmicz-

nej mogą zawierać ok. tysiąc, czyli 10^3

atomów w centymetrze sześciennym. Dla

porównania powietrze, jakim oddycha-

my, zawiera biliard razy więcej cząstek w

centymetrze sześciennym (ok. 10^18).

Oczywiście zapadanie się obłoku

gazu przy formowaniu się gwiazdy wy-

magałoby olbrzymiego zmniejszenia roz-

miaru i objętości. Gaz w ISM jest bardzo

chłodny, jego temperatura wynosi ok.

100 K (kelwinów; zero stopni w skali

Celsjusza to 273 K). Gwiazdy natomiast

są bardzo gorące. Temperatura na po-

wierzchni niektórych błękitnych gwiazd

wynosi 40 tys. K, podczas gdy w jądrze

temperatura osiąga nawet dziesiątki mi-

lionów K. Te olbrzymie różnice objętości,

ciśnienia i temperatury muszą zniknąć,

jeśli jakiś obłok gazu ma się tak zagęścić,

by ukształtować gwiazdę.

Proces ten może się wydawać pro-

sty, ale naprawdę jest naszpikowany pro-

blemami. Największy problem polega na

tym, że międzygwiezdne obłoki gazu ma-

ją tak wielką objętość i tak niewielką gę-

stość, że grawitacja wewnątrz nich jest

minimalna. W rezultacie ciśnienie gazu,

wypychające cząstki na zewnątrz, prze-

waża nad grawitacją, jaka ściąga je do

środka obłoku.

Teoretyczne ograniczenia dla zapada-

nia się obłoku gazu

Gdyby jednak obłok był gęstszy, siły

grawitacji mogłyby przeważyć nad ciśnie-

niem i spowodować kurczenie się obłoku.

Jakie własności musi posiadać obłok ga-

Aby wyjaśnić powszechne występo-

wanie błękitnych olbrzymów i nadolbrzy-

mów, astronomowie ci muszą zakładać,

że nieustannie, nawet w ostatnich cza-

sach, gwiazdy takie się tworzą. Ale pomi-

mo usilnych poszukiwań nigdy nie zaob-

serwowano tworzenia się choćby jednej z

tych błękitnych gwiazd. Mimo to muszą

wierzyć w stałe powstawanie tych

gwiazd, gdyż tego wymaga ich teoria.

Proponowane rozwiązanie - konden-

sowanie się obłoków gazu

Gdzie i jak więc według teorii ewo-

lucyjnych powstają gwiazdy? Astronomo-

wie wykryli olbrzymie ilości gazu w ra-

mionach galaktyk spiralnych. Gaz ten

nazywa się w skrócie ISM, od angielskiej

nazwy "interstellar medium". Głównym

składnikiem tego gazu jest - podobnie jak

w gwiazdach - wodór. Te obłoki gazu (i

pyłu) są olbrzymie i niejednorodne, mają

różną gęstość w różnych miejscach. Po-

nieważ skład chemiczny tych obłoków i

gwiazd jest podobny, astronomowie za-

kładają, że gęstsze fragmenty obłoków

gazu kurczą się pod wpływem własnej

grawitacji, czego ostatecznym skutkiem

jest powstanie nowych gwiazd.

Jest to bardzo stary pomysł, jeszcze

z XVII wieku. Pięć lat po ogłoszeniu przez

Newtona prawa powszechnej grawitacji

Bentley napisał do niego list, w którym

pytał, czy nowo odkryta siła grawitacji

nie mogłaby wytłumaczyć skupiania się

materii w gwiazdy. Newton odpowiedział

listem datowanym na 10 grudnia 1692

roku:

"Wydaje mi się, że gdyby materia, z

której zbudowane jest nasze Słońce i pla-

nety oraz w ogóle wszelka materia

Wszechświata, była równomiernie roz-

proszona w przestrzeni nieba; gdyby,

dalej, każda cząstka posiadała naturalne

ciążenie ku wszystkim pozostałym i gdy-

by wreszcie przestrzeń zajęta przez tę

rozproszoną materię była ograniczona: to

w częściach zewnętrznych owej prze-

„„„„ i d ź P O D P R Ą D ”

P O D P R Ą D ”

P O D P R Ą D ” nr 10/87/2011

zu, aby samorzutnie zapadał się pod

wpływem własnej grawitacji? W 1902

roku astronom angielski, Sir James Jeans,

odpowiedział na to pytanie. [2] Wyzna-

czył on tzw. długość Jeansa, czyli promień

obłoku, jaki musi być przekroczony zależ-

nie od kilku istotnych parametrów:

oprócz paru stałych fizycznych także od

temperatury, średniej masy cząstki, z

jakich zbudowany jest obłok, oraz gęsto-

ści obłoku (jego masy podzielonej przez

objętość). Wyliczenia pokazują, że jeśli

tylko zmniejszamy gęstość obłoku, to

obłok, który ma ulec kondensacji, musi

znacznie zwiększyć rozmiary i masę, żeby

bez wpływu z zewnątrz zaczął się kur-

czyć. Z olbrzymich rzadkich obłoków

mogą powstać kondensacje, ale bardzo

masywne. Okazało się więc, że jeśli obłok

(i powstała z niego gwiazda) ma mieć

masę Słońca, to nie może być za duży,

gdyż albo grawitacja nie pokona ciśnienia

gazu, jeśli obłok będzie za rzadki, albo

obłok ulegnie co prawda kondensacji, ale

rezultatem będzie ciało dużo bardziej

masywne niż Słońce. Ale obserwowane

obłoki gazu i pyłu międzygwiezdnego

właśnie są kilka rzędów wielkości więk-

sze, niż to wynika z obliczeń Jeansa, by

mogły z nich powstawać gwiazdy wielko-

ści Słońca.

Astronomowie od dawna zdawali

sobie sprawę z tego podstawowego pro-

blemu i dlatego sugerowali istnienie ja-

kiegoś zewnętrznego mechanizmu, który

mógłby zapoczątkować kurczenie się

obłoku tak, by grawitacja była potem w

stanie dokończyć proces kondensacji.

Proponowano rozmaite mechanizmy, na

przykład falę uderzeniową powstałą

wskutek bliskiej eksplozji supernowej. W

chwili, gdy zaburzenie dosięga pewnego

miejsca w przestrzeni, liczba cząstek ule-

ga tam zwiększeniu ponad dotychczaso-

wą wartość.

Dzięki temu powstaje pewna zwyż-

ka ciśnienia. Owa nadwyżka ciśnienia nie

może istnieć przez dłuższy czas - nadmiar

ilości cząstek, który ją wytworzył, musi

szybko ulec rozproszeniu. Dlatego fala

przenosi się coraz dalej. Istnieje tu jednak

czynnik przeciwdziałający rozpraszaniu

się cząstek. Każda z nich mianowicie wy-

wiera działanie przyciągające na wszyst-

kie swe sąsiadki tak, iż gdzie tylko pojawi

się zagęszczenie cząstek, tam wystąpić

musi również wzmożone przyciąganie.

Jeśli rozmiary kondensacji są dostatecz-

nie wielkie, nadwyżka przyciągania wy-

starcza na to, by uniemożliwić jej rozpro-

szenie się w przestrzeni. W takim przy-

padku kondensacja może nieustannie

wzrastać, przyciągając cząstki z zewnątrz,

których prędkości są zbyt małe, by unieść

je swobodnie z powrotem w przestrzeń

kosmiczną.

Mechanizm ten wymaga jednak

wcześniejszego istnienia gwiazd, które

wybuchając, mogą generować fale ude-

rzeniowe i w konsekwencji nowe gwiaz-

dy. Mechanizm taki może mieć miejsce w

dzisiejszym Wszechświecie, w którym już

są gwiazdy, ale nie jest w stanie wyjaśnić

pochodzenia pierwszych gwiazd. Jest też

nieprawdopodobne, by mechanizm ten

mógł prowadzić do powstawania nowych

gwiazd w tak szybkim tempie, jakiego

wymagają teorie ewolucyjne.

Odwoływanie się do nieznanych me-

chanizmów

Aby rozwiązać ten problem, astro-

nomowie sugerują, że pierwsze gwiazdy

powstawały we wczesnym Wszechświe-

cie w procesie uruchomionym przez jakiś

nieznany mechanizm. Czy astronomowie

mają jakieś dane obserwacyjne, które

przemawiają za istnieniem takiego me-

chanizmu we wczesnym Wszechświecie?

Twierdzą, że mają. Ponieważ wspomnia-

ny nieznany mechanizm uruchamiania

procesu gwiazdotwórczego musiał pro-

wadzić do tworzenia się gwiazd o najroz-

maitszych masach (a więc i temperatu-

rach, a więc i jasnościach absolutnych),

należy porównać liczebność najbardziej

masywnych, gorących i jasnych gwiazd -

właśnie błękitnych olbrzymów i nadol-

brzymów - w bliskich i bardzo odległych

galaktykach. Obserwacja odległych galak-

tyk pokazuje wygląd Wszechświata we

wcześniejszym stadium jego rozwoju

(gdyż światło od nich musiało dłużej do

nas wędrować).

Zgodnie z tymi przewidywaniami

bardzo odległe galaktyki powinny być

jaśniejsze niż galaktyki bliskie i takie rze-

czywiście są. Ewolucyjni astronomowie

wyciągają więc wniosek, że w dzisiejszym

Wszechświecie kondensujące się obłoki

tworzą przeważnie czerwone gwiazdy o

mniejszych masach, a we wczesnym

Wszechświecie obłoki takie tworzyły

masywne błękitne gwiazdy. Nie wiedzą

tylko, jak te masywne błękitne gwiazdy

wówczas powstały.

Ewolucyjni astronomowie muszą

więc ostatecznie opierać się na jakimś

nieznanym mechanizmie, który miał pro-

wadzić do tworzenia się pierwszych

gwiazd w sposób bardzo odmienny od

tego, jaki został zaproponowany dla two-

rzenia się gwiazd w obecnej epoce. Ale od

kiedy odwoływanie się do nieznanych

mechanizmów i nieobserwowanych pro-

cesów ma charakter naukowy?

Uczeni-ewolucjoniści właśnie to

zarzucają kreacjonistom - odwoływanie

się do nieznanego mechanizmu i niezna-

nego procesu - uznając to za oznakę nie-

naukowego charakteru kreacjonizmu.

Mają oni na myśli to, że kreacjoniści od-

wołują się do Boga Stwórcy i procesu

stworzenia z niczego. Ale kreacjoniści nie

odwołują się do tego, co nieznane. Opie-

rają się na Księdze, którą napisał Stwórca

Wszechświata i wszystkiego, co się w nim

znajduje, także i gwiazd. Zgodnie z kre-

acjonistycznymi przewidywaniami

obserwacje astronomiczne, zwłaszcza

błękitnych olbrzymów i nadolbrzymów,

potwierdzają biblijne ujęcie młodego

Wszechświata.

m.cuber@wp.plcreationism.org.pl

Przypisy:

[1] Cyt. za: Sir James Jeans, Wszechświat. Gwiazdy -

mglawice - atomy, przełożył dr Wł. Kapuściński, wyd.

drugie, Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" 1947, s.

239.

[2] "The Stability of a Spherical Nebula", Philosophical

Transactions of the Royal Society of London 1902, vol.

199, s. 1-53; http://www.jstor.org/pss/90845.

(Danny Faulkner, "Blue stars - unexpected brilliance",

Answers Jan. - Mar. 2011, vol. 6, no. 1, s. 50-53.)

wykłady z ateizmu.

Chociaż w maleńkiej Republice R

jest tylko trzynaście szkół, są one najno-

wocześniejsze na świecie. Wielu postępo-

wych pedagogów z różnych krajów przy-

jeżdża do R, aby się przypatrzyć, jak funk-

cjonują szkoły zreformowane przez Ger-

trudę Gross. Potem zaś walczą o założe-

nie takich szkół w swoich ojczyznach.

Niestety, jak na razie, nadaremnie.

- Co zrobimy z naszą córką? – pono-

wił pytanie pan Gross.

- O, to zupełnie oczywiste – odpo-

wiedziała z uśmiechem jego żona. – Wy-

najmiemy dla niej guwernantkę. Pozwala-

ją na to szczegółowe rozporządzenia do

mojej ustawy.

koniec

Reformatorka oświaty

CZ. 8

MARCIN IWANOWSKI

- Nasza córka ukończy wkrótce trzy

lata. Co z nią zrobimy? – pytanie to zadał

ojciec dziewczynki jej matce. A jej matką

była Gertruda Gross, minister oświaty w

Republice R, która wsławiła się przepro-

wadzeniem postępowej reformy szkolnic-

twa.

sytuacjach. W pierwszym okresie uczą

się, jak zachowywać się w sklepach róż-

nych branż, w następnym jak zachowy-

wać się w urzędach, a potem młodzież

przysposabia się do aktywnego życia

seksualnego.

Nowatorsko rozwiązano problem

religii. Zamiast tradycyjnej katechezy, w

każdym roku uczniowie poznają inną

religię. Świetnie się bawią, przebierając

się za mnichów buddyjskich albo szama-

nów syberyjskich. W ostatniej klasie mają

Zgodnie z ustawą minister Gross,

dzieci erskie już od trzeciego roku życia

zaczynają chodzić do szkoły, a kończą

mając lat osiemnaście. Nie przyswajają

sobie zbyt dużo wiedzy, raczej nabywają

umiejętności radzenia sobie w różnych

„„„„ i d ź P O D P R Ą D ”

P O D P R Ą D ”

P O D P R Ą D ” nr 10/87/2011

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: