Rozmnażanie roślin warzywnych.
Rozmnażanie generatywne – przez nasiona,
Rozmnażanie wegetatywnie – z fragmentów rośliny matecznej.
Rozmnażanie wegetatywne:
• z rośliny matecznej otrzymując od kilku do kilkunastu osobników stanowiących przedłużenie cech genotypowych i genotypowych rośliny matecznej,
• stosuje się gdy:
- rośliny nie wydają nasion (czosnek, chrzan, cebula wielopiętrowa),
- rośliny uzyskane z siewu nasion nie powielają cech roślin rodzicielskich (rabarbar),
- szybciej uzyskuje się plon (szczypiorek, siedmiolatka, rabarbar),
- w pracach hodowlanych (pomidor – sadzonkowanie pędów bocznych, potem uzyskanie nasion).
• sposoby rozmnażania:
- za pomocą bulw (ziemniak),
- dzielenie gniazd cebul lub cebul złożonych (kartoflanka, szalotka, cebula wielopiętrowa, czosnek),
- dzielenie karp (rabarbar),
- przez podział kęp (szczypiorek, siedmiolatka),
- przez sadzaki (pomidor).
Dzielenie karp:
- dzieli się karpy 5 – 6 letnie,
- z rośliny matecznej zdrowej, wolnej od chorób bakteryjnych i wirusowych, nieporażone przez nicienie,
- podział na 2 – 4 części o gładkich brzegach,
- sadzonka musi mieć, co najmniej 1 pąk, 1 – 3 korzenie, jasny niezmurszały miąższ, bez pustych przestrzeni, powierzchnia cięcia zaschnięta.
Rozmnażanie chrzanu przez sadzonki korzeniowe:
- sadzonki dł. 27 – 35 cm, śr. od 7 mm,
- korzenie wykazują biegunowość – górna część przycięta prostopadle, dolna skośnie, liście i pędy wyrastają z oczek w górnej części korzenia, korzenie boczne na całej długości sadzonki,
- wiosną sadzonki umieszcza się w ciepłych pomieszczeniach o temp. ok. 10 oC, aby przyspieszyć tworzenie się zawiązków korzeni, po 2 tygodniach część środkową korzenia przyciera się szorstkim materiałem, pozostawiając nieotarte 3 cm odcinki z górnej i dolnej części korzeni.
Sadzonki liściowe:
- w rozmnażaniu kapusty w pracach hodowlanych.
Karczoch – odrosty korzeniowe:
- jeżeli wykopuje się rośliny mateczne wraz z bryłą gleby, dołuje się w inspekcie lub w piwnicy z dostępem światła,
- w lutym lub w marcu należy odciąć pojawiające się odrosty i sadzić w ciepłym pomieszczeniu w celu dalszego ukorzenienia.
Czystość nasion – to procentowa zawartość nasion czystych danego gatunku, po oddzieleniu nasion innych gatunków i zanieczyszczeń.
Zdolność kiełkowania:
- to udział prawidłowo kiełkujących nasion w optymalnych warunkach środowiska wyrażony w procencie,
- wśród nasion niekiełkujących mogą znajdować się nasiona twarde, puste, bez zarodka lub uszkodzone.
Szybkość kiełkowania:
- dawniej energia kiełkowania,
- to liczba nasion normalnie skiełkowanych wyrażona w procencie, w czasie znacznie krótszym niż czas przeznaczony na ocenę zdolności kiełkowania (w terminie tzw. pierwszego liczenia).
Przygotowanie nasion do siewu – zabiegi pobudzające ich kiełkowanie.
Kondycjonowanie nasion:
- polega na krótkotrwałym zwiększaniu zawartości wody w nasionach do poziomu, który umożliwia przebieg procesów metabolicznych, poprzedzających kiełkowanie właściwe, a nie powoduje wzrostu zarodka,
• hydrokondycjonowanie:
- odbywa się w kolumnach wypełnionych napowietrzoną wodą, w atmosferze pary wodnej lub aerozolach,
- korzyści: skrócenie czasu kiełkowania, wyrównanie kiełkowania i wschodów, zwiększenie odporności na chłód podczas kiełkowania u pomidora i ogórka,
• osmokondycjonowanie:
- polega na kontrolowanym zwiększaniu wody w nasionach przez przetrzymywanie ich w napowietrzonych wodnych roztworach substancji osmotycznie czynnych,
- stosuje się wodne roztwory soli mineralnych (azotan K, siarczan Mg), substancje organiczne (gliceryna, mannitol, glukozę) lub roztwór glikolu polietylenowego,
- stosowane u marchwi, pietruszki,
• matrykondycjonowanie:
- wymieszanie nasion z substancją matrycową i wodą, stosuje się wermikulit, torf, zeolity,
- zabieg przyspiesza i wyrównuje kiełkowanie nasion i zwiększa odporność na niską temperaturę.
Wysiew kiełkujących nasion w żelu:
- kiełkujące nasiona są wysiewane w hydrofilnym żelu (alginian sodu lub krzemian wapnia),
- żel chroni kiełki przed wysychaniem,
- jest nośnikiem wody,
- dostarcza substancji chemicznej potrzebnej do wzrostu roślin,
- wady: stosowanie specjalnych siewników, zamieranie kiełków w czasie suszy.
Zwiększanie odporności nasion.
Zaprawianie:
- w celu odkażenia materiału siewnego i zabezpieczenia przed niekorzystnym wpływem szkodników i patogenów zasiedlających środowisko glebowe,
- wyróżniamy zaprawianie chemiczne i biologiczne.
Zaprawienie biologiczne: umieszczanie na nasionach organizmów antagonistycznych, które działają na zasadzie konkurencyjności, antybiozy lub nadpasożytnictwa
• antybioza: metabolity wprowadzonych mikroorganizmów działają szkodliwie na patogeny,
• nadpasożytnictwo: pasożytowanie na patogenach roślin np. grzyby z rodz. Trichoderma,
• zaprawianie nasion warzyw strączkowych bakteriami z rodz. Rhizobium.
Inkrustacja:
- powlekanie nasion cienkimi warstwami błony polimerowej z dodatkiem pestycydów,
- polisacharydy, alginiany, skrobia, celuloza, polimery syntetyczne,
- inkrustacja nie zmienia kształtu nasion.
Zabiegi ułatwiające wysiew.
Tamowanie:
- nasiona są umieszczane wewnątrz taśmy o szerokości ok. 1 cm,
- taśma: celafon, papier, polietylen, materiały ulegające łatwo biodegradacji,
- taśma może zawierać nawozy, środki ochrony roślin, mikroorganizmy,
- nasiona na taśmie gorzej kiełkują w czasie suszy.
Otoczkowanie:
- nadanie regularnego kształtu,
- zwiększenie wielkości i masy,
- ochrona przed czynnikami chorobotwórczymi i szkodnikami,
- szczepienie nasion mikroorganizmami np. bakteriami z rodz. Rhizobium,
- walka z chwastami,
- warstwa budulcowa otoczki: gips, talk, glina, kreda, torf, mączka drzewna,
- kleje: guma arabska, żelatyna, skrobia, tlenek polietylenu,
- otoczkowanie może zwiększyć masę nasion 2 – 30 razy,
- cechy otoczek: trwała, przepuszczalna dla wody i gazów, nie może toksycznie działać na nasiona,
- otoczkujemy: marchew, pietruszkę, seler, cebulę, por, rzodkiewkę, sałetę, pomidor, paprykę.
Materiał siewny rodzin botanicznych.
• astrowate:
- niełupki,
- cykoria sałatowa, sałata, endywia, salsefia, kard,
• selerowate:
- jednonasienne rozłupki
- seler, pietruszka, koper, pasternak,
• bobowate:
- duże nasiona
- fasola zwykła i wielokwiatowa, groch, bób,
• dyniowate:
- duże nasiona,
- ogórek, melon, kawon, dynia olbrzymia,
• kapustowate:
- nasiona
- kapusta, kalafior, brokuł, rzodkiewka, brukiew,
• komosowate:
- burak – kłębek wielonasienny (owocostan) posiada 1 – 5 owoców,
- szpinak – orzeszek (owoc),
• kozłkowate:
- orzeszki,
- roszponka,
• czosnkowate:
- nasiona,
- cebula, por, szczypiorek, siedmiolatka,
• psiankowate:
- spłaszczone nasiona,
- papryka, pomidor, oberżyna,
• pryszcyrrniowate:
- szpinak nowozelandzki – owoc zawierający 3 – 4 nasiona, orzeszek,
• szparagowate:
- szparagi,
• rdestowate:
- rabarbar, szczaw,
• wiechlinowate:
- owoce
- kukurydza ziarniaki, kolba (owocostan).
Produkcja rozsady.
Do produkcji rozsady używa się:
- doniczek papierowych,
- tekturowych,
- torfowych (krążki torfowe Jiffy pęczniejące w wodzie),
- torfowo-celulozowych (75 % torfu, 25 % celulozy, nawozy),
- ziemnych,
- doniczek plastikowych oraz pinarnych pierścieni bez dna (do wielokrotnego użytku, są lekkie, trwałe, łatwe do mycia, odkażania i przechowywania),
- kostki z wełny mineralnej (koreczki lub paluszki) 2,5 x 2,5 x 4 cm – siew nasion, pikowanie siewek – kostki 10 x 10 x 6,5 cm lub 7,5 x 7,5 x 6,5 cm.
Zalety produkcji rozsady z wielodoniczek:
- mała objętość substratu = małe zużycie podłoża = mały koszt,
- zapewnienie roślinom optymalnych warunków wzrostu i rozwoju,
- dobrze wykształcone bryła korzeniowa,
- możliwość regulowania tempa wzrostu roślin,
- możliwość opóźnienia terminu sadzenia rozsady o 7 – 10 dni,
- dobre przyjmowanie się rozsady,
- możliwość przenoszenia tac z roślinami i transportu na większe odległości,
- łatwość dezynfekcji po każdym cyklu uprawowym,
- możliwość uprawy z rozsady roślin źle znoszących przesadzanie np. kapusta pekińska.
Produkcja rozsady w paletach rozsadowych na liniach zautomatyzowanych obejmuje:
- mechaniczne napełnianie doniczek substratem torfowym,
- wysiew i pokrywanie nasion np. perlitem,
- podlewanie,
Zewnętrzny wymiar palet: 40 x 40 lub 53 x 32.
Liczba komórek: od 54 do 260 szt.
Zagęszczenie roślin: 225 – 2000 szt./m2.
Pojemność: 50 – 80 cm 3.
Produkcja w wielodoniczkach:
- systematyczne podlewanie ze względu na mała objętość podłoża i szybkie wysychanie,
- częste uzupełnianie składników pokarmowych,
- ustawianie palet na specjalnych stelażach lub matach, aby odizolować korzenie od podłoża (zapobieganie przenoszeniu chorób odglebowych) oraz zapobiec wrastaniu korzeni do gleby.
Uprawa w paletach rozsadowych:
- należy stosować torf drobny, bez części włóknistych,
- po napełnieniu tacy usunąć nadmiar torfu,
- wysiew nasion do uprzednio wykonanych otworków,
- napełnić tacę torfem wilgotnym, lecz nie mokrym,
- nie wciskać torfu w komórki podczas ich napełniania (szczególnie ważne przy uprawie sałaty),
- po siewie należy przykryć cienką warstwą drobnego perlitu lub wermikulitu,
- nawadnianie powinno być drobnokropliste by perlit (wermikulit) nie był zmywany z powierzchni tac,
- tace po wysiewie nasion można przykryć cienka włókniną; tace powinne być ułożone na stelażach, do momentu skiełkowania nasion mają być ułożone piętrowo, zajmują wtedy mało miejsca,
- po skiełkowaniu nasion tace należy natychmiast rozstawić,
- niezbędne jest równomierne nawadnianie za pomocą dysz dających opad drobnokroplisty,
- przy słonecznej pogodzie rośliny powinne być nawadniane 2 – 3 razy dziennie czystą woda lub z minimalną zawartością nawozów,
- nawadnianie powinno trwać tak długo by przez otwory drenażowe zacznie kapać woda,
- nie wolno dopuścić do wyschnięcia substratu, przesuszony substrat nie będzie przyjmował wody,
- oszczędne stosowanie nawozów sprzyja wytworzeniu się silnego systemu korzeniowego,
- dobre efekty sadzenia uzyskuje się korzystając z półautomatycznych sadzarek karuzelowych,
- rozsadę łatwo się wyjmuje z tac, pociągając rośliny bezpośrednio za liście,
- po użyciu tace muszą być umyte i zdezynfekowane, po zabiegu należy je opłukać wodą,
- tace przechowywać zapakowane w kartony w pomieszczeniach, gdzie nie ma bezpośredniego dostępu światła i zbyt wysokiej temperatury.
rotheden