Ścieki przemysłu spożywczego - charakterystyka, zagrożenia, korzyści.pdf - Rozne - katasza1982

Piotr Konieczny, Marcin Szymański

Ścieki przemysłu spożywczego ...

ŚCIEKI PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO -

CHARAKTERYSTYKA, ZAGROŻENIA, KORZYŚCI

Autor:

Piotr Konieczny*, Marcin Szymański**

* Instytut Technologii Mięsa

** Zaoczne i Dzienne Studium Doktoranckie

Wydział Technologii Żywności

Akademia Rolnicza im A. Cieszkowskiego w Poznaniu

Wprowadzenie

Przemysł spożywczy, którego działalności produkcyjnej towarzyszy

nieuniknione wytwarzanie wielu substancji niekorzystnie oddziałujących na

otoczenie stoi przed zadaniem sprostania stale rosnącym wymaganiom prawnym

w zakresie ochrony środowiska. Względy higieniczne oraz wymagana wysoka

jakość produktu są główną przyczyną wysokiego zużycia wody i stosunkowo

ograniczonych, w porównaniu z innymi gałęziami przemysłu, możliwości jej

recyrkulacji. Dlatego też, zaopatrzenie w wodę oraz gospodarka ściekowa w

przemyśle spożywczym są często uważane za najistotniejsze czynniki związane

z ochroną środowiska naturalnego.

Przemysł spożywczy w Polsce zużywa znaczące ilości wody, produkując

w konsekwencji dużą ilość ścieków o bardzo zmiennym składzie. Według

danych zamieszczonych w roczniku statystycznym GUS, w roku 2002 w branży

"produkcja artykułów spożywczych i napojów" zużyto łącznie w ciągu roku

98,4 mln m 3 wody, a łączna ilość wytworzonych ścieków wyniosła 82,8 mln

m 3 . Podczas produkcji mięsa i jego przetworów powstało 13,1 mln m 3 ścieków,

przetwarzania ryb i produktów rybołówstwa - 0,6 mln m 3 , przetwórstwa owoców

i warzyw - 18,3 mln m 3 , produkcji olejów i tłuszczów pochodzenia roślinnego

i zwierzęcego - 1,7 mln m 3 , produkcji artykułów mleczarskich - 23,3 mln m 3 ,

produkcji cukru - 7,8 mln m 3 , a z produkcji napojów - 15,3 mln m 3 .

Przetwórstwo spożywcze to kompleks wielu technologii, które, ze względu

na różnorodność i złożoność procesów jednostkowych, wymagających

korzystania z zasobów środowiska i emitujących liczne substancje do powietrza,

wody lub gleby, rozważa się najczęściej pod kątem zminimalizowania

negatywnego oddziaływania na środowisko. Temu celowi służy zarówno

szczegółowa charakterystyka ścieków powstających w zakładach spożywczych

jak i poszukiwanie najskuteczniejszych metod oczyszczania ścieków. Przy

wyborze metody oczyszczania decydujące znaczenie mają warunki zrzutu

ścieków oczyszczonych tj. wielkość produkcji i lokalizacja zakładu oraz pozwo-

lenie wodnoprawne, określające szczegółowo parametry ścieków odprowadza-

nych z zakładu albo do zbiornika wód powierzchniowych według parametrów

określonych w obowiązujących przepisach prawnych, albo do kanalizacji.

Piotr Konieczny, Marcin Szymański

Ścieki przemysłu spożywczego ...

W tym ostatnim przypadku warunki odprowadzania ścieków ustalane są,

jak wiadomo, na podstawie umowy pomiędzy zakładem a przedsiębiorstwem

wodno-kanalizacyjnym. Jak pokazuje praktyka, wiedza o rzeczywistym wpływie

ścieków pochodzących z zakładów spożywczych na procesy oczyszczania

ścieków stosowane na terenie miejskich oczyszczalni jest jednak ciągle niedosta-

teczna, a negocjacje zainteresowanych stron zazwyczaj długie i trudne.

Głównym celem niniejszego opracowania będzie zatem scharaktery-

zowanie ścieków powstających w różnych branżach przemysłu spożywczego

i syntetyczne omówienie oddziaływań ich zanieczyszczeń, negatywnych, ale

i pozytywnych, na efektywność pracy oczyszczalni ścieków komunalnych.

Charakterystyka i skład ścieków w zakładach przemysłu spożywczego

Przemysł spożywczy jest jedną z najsilniejszych gałęzi polskiej gospo-

darki. Ma blisko 15 proc. udziału w produkcji dodanej całego przemysłu, 7%

udział w tworzeniu PKB i zatrudnia ponad pół miliona osób. Około 27 tys.

firm, zajmujących się produkcją żywności i napojów dostarcza 21% towarów

sprzedanych na rynku krajowym tj. najwięcej ze wszystkich gałęzi przemysłu.

Całą branżę spożywczą w Polsce charakteryzuje ogromna liczba i różnorodność

produktów, ale jednocześnie niski stopień koncentracji sektora.

W 2000 roku w produkcji żywności i napojów działało tylko 350 firm

dużych, a zaledwie 1400 miało status firm średnich. Ciągle bardzo wiele,

zwłaszcza spośród małych firm, pozostaje praktycznie poza właściwą kontrolą

w zakresie gospodarki wodno-ściekowej. W ostatnich latach powstała zatem

w przemyśle spożywczym struktura firm: rozdrobniona, płynna, sprzyjająca

konkurencji, ale jednocześnie wymagająca nowego podejścia w rozwiązaniu

problemów ochrony środowiska.

Zróżnicowane wielkości poszczególnych zakładów, odmienne profile

produkcji, zadania technologiczne, zasady tzw. Dobrej Praktyki Produkcyjnej

(GMP) oraz różny stan wyposażenia technicznego powodują, że zakłady

przemysłu spożywczego mogą bardzo różnić się zarówno w zakresie ilości

zużywanej wody jak i produkcji ścieków.

Rezygnując z zapamiętywania zwyczajowo cytowanych średnich

wskaźników zużycia wody czy wytwarzania ścieków w przeliczeniu na jednostkę

produkcji (np. tonę gotowego produktu), warto raczej uświadomić sobie w tym

miejscu fakt, ze pojedynczy zakład branży spożywczej może wytwarzać od

kilku do kilku tysięcy m 3 ścieków dziennie, a o ich rzeczywistej uciążliwości

decydować będzie nie tylko ilość ale i rodzaj zanieczyszczeń.

Zakłady branży spożywczej są zazwyczaj źródłem ścieków o dużym

ładunku zanieczyszczeń, o różnym charakterze i rozmiarach, obejmujących

takie grupy jak substancje rozpuszczone, substancje koloidalne lub zawiesiny,

reprezentowane przez związki organiczne (głównie białko i tłuszcze)

i nieorganiczne, np. chlorki, azotany, fosforany, siarczany, węglany i inne.

Piotr Konieczny, Marcin Szymański

Ścieki przemysłu spożywczego ...

Ścieki niektórych zakładów, np. mięsnych, są też potencjalnym źródłem zagrożeń

epidemicznych, głównie w wyniku przedostawania się do nich znacznych ilości

treści przewodów pokarmowych (żołądków i jelit) zwierząt rzeźnych oraz krwi.

Zanieczyszczenia te skażają ścieki mikroorganizmami, w tym chorobo-

twórczymi, zmuszając producentów do higienizacji lub wyjawiania ścieków

opuszczających zakład z wykorzystaniem wybranych metod chemicznych lub

fizycznych.

W tabeli 1 podano ogólną charakterystykę strumieni ścieków techno-

logicznych pochodzących z różnych branż przemysłu spożywczego, a w tabeli

2 porównano zakresy niektórych wskaźników surowych ścieków wybranych

zakładów.

Należy zaznaczyć, że podane charakterystyki generalnie nie uwzględniają

zanieczyszczeń przedostających się do ścieków w związku z procesami mycia

i dezynfekcji. Koncentrując się na wzroście produkcji i poprawie jakości

stosunkowo niewielką wagę przywiązuje się jeszcze do wpływu środków

myjących i dezynfekujących na jakość ścieków, w tym także na możliwości

ograniczenia ładunku takich zanieczyszczeń "u źródła" oraz na skutki ich

obecności w środowisku naturalnym.

Tymczasem jak wynika z badań prowadzonych np. w branży mięsnej,

proces mycia linii produkcyjnych powoduje przenikanie zarówno zanieczyszczeń

charakterystycznych dla rodzaju przetwarzanego surowca tj. tkanek, kości,

mięśni, solanek peklujących i ich składników, jak też składników środków

myjących i dezynfekujących np. związków fosforu lub detergentów, zwłaszcza

IV rzędowych soli amoniowych. Jak pokazuje praktyka, wiedza o oddziaływaniu

tych substancji na środowisko i ich biodegradowalności nie jest wystarczająca.

Szczególną uwagę trzeba zwracać między innymi na wpływ zrzutów popłuczyn

o zmiennym pH z linii technologicznych zakładów spożywczych na pracę

osadu czynnego w oczyszczalniach ścieków komunalnych.

Posługując się stosowanym w ocenie ładunków ścieków komunalnych

wskaźnikiem RLM tj. Równoważną Liczbą Mieszkańców, wyrażającą krotność

dobowego obciążenia oczyszczalni ścieków substancjami pochodzącymi od

jednego mieszkańca (1 RLM odpowiada 60 g O 2 /M×d), można zauważyć, że

ścieki powstające podczas wytwarzania niektórych produktów spożywczych

np. drożdży, produktów mięsnych, czy surowego spirytusu ziemniaczanego lub

zbożowego, wytwarzane często w stosunkowo niewielkiej ilości dobowej są

równoważne pod względem ładunku z ilością ścieków wytwarzanych przez

aglomeracje znacznej wielkości. Przykładowo, mała gorzelnia rolnicza

wytwarzająca do 200 tys. l spirytusu rocznie, generuje codziennie ścieki

o takim samym ładunku jak kilkutysięczne miasto. Inny przykład to zakład

przetwórstwa śledzi generujący w ciągu doby około 700 m 3 ścieków, w których,

głównie wskutek stosowania zalewy octowej i cukru, średnie stężenie ChZT

wynosi często np. 10000 g O 2 /m 3 . Taki ładunek odpowiada zatem blisko

12000 m 3 ścieków komunalnych o przeciętnym wskaźniku ChZT równym

Piotr Konieczny, Marcin Szymański

Ścieki przemysłu spożywczego ...

np. 600 g O 2 /m 3 . Choć tego rodzaju porównania mają zawsze bardzo przybliżony

charakter, można i należy je brać pod uwagę przy ustalaniu ogólnych zasad

współdziałania oczyszczalni ścieków komunalnych z zakładami spożywczymi

niektórych branż.

Tabela 1. Charakterystyka ścieków produkcyjnych pochodzących z zakładów

spożywczych różnych branż.

Piotr Konieczny, Marcin Szymański

Ścieki przemysłu spożywczego ...

Ścieki przemysłu spożywczego - charakterystyka, zagrożenia, korzyści.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: