Psychologia emocji.pdf

PSYCHOLOGIA EMOCJI

1.POJĘCIE EMOCJI - PRZYKŁADOWE SPOSOBY POJMOWANIA EMOCJI CZYM

SĄ EMOCJE ?

Psychologia emocji jest specyficzną teorią zachowania. Obejmuje stany emocjonalne,

motywacyjne, zachowania. Emocja pochodzi od łacińskich dwóch słów :

E- oznacza na zewnątrz mover - poruszać się ( ruszać się z wewnątrz)

Ruch pochodzący z wewnątrz. Emocje to ruszanie się poza stan dotychczasowy - zakłócenie

pewnego stanu rzeczy. Definicje emocji są bardzo kłopotliwe:

Paul Young mówił że tak naprawdę 8 rodzajów zjawisk można by nazwać emocjami :

1) proste uczucia przyjemności i nieprzyjemności związane z zapachami, smakami, kolorami,

bodźcami

2) negatywne odczucia głodu, chłodu, pragnienia, zmęczenia i pozytywne odczucia : jedzenia,

wypróżnienia. itp

3) uczucia związane z podejmowanymi czynnościami ( pragnienie zaspokojeniem popędu,

uczucia związane z oburzeniem, zadowoleniem itp.)

4) uczucia moralne, estetyczne, społeczne, religijne, intelektualne, np. sentymenty, te które

bazują na wcześniejszym zachowaniu, doświadczeniu.

5) Nastroje - radości, smutku, uniesienia

6 ) Patologiczne afekty - głęboka depresja, strach, mania

7) Śmiech, płacz, zakłopotanie, wstyd, cierpienie, poniżenie ( czyste stany emocjonalne)

8) Typu temperamentalne - procesy emocjonalne - melancholijny, depresyjny, flegmatyczny,

nastrojowy itp.

Emocje mogą być definiowane z różnych opcji :

Z poziomu psychologii psychoanalitycznej, behawioralnej, itp. Współczesne źródła różnic

interpretacji emocji tak naprawdę wynikają z pewnych orientacji na fizjologiczną psychologię i

wtedy podkreśla że wszelkie emocje są interpretowane w kategoriach fizjologicznych. Emocji

jako takich nie ma tylko, są to pobudzenia fizjologiczne. Druga ścieżka akcentuje charakter,

aspekt podmiotowy - wskazuje na fakt doświadczenia pewnych stanów świadomości. Emocje to

szereg wewnętrznych procesów , które dalej uaktywniają ciąg reakcji fizjologicznych.

Definicja autorska emocji naszego profesora:

Emocje to są te stany, procesy, które dają szansę wyrażania jednostkowego, jedynego.

Bezpośredni, czuły sygnał który pokazuje co się dzieje w osobowości. Stany emocjonalne są

formą interakcji. Emocja jest sposobem odpowiadania na jakość i rodzaj danej interakcji. Może

być interakcja we mnie, z moimi wartościami z moim ciałem.

EMOCJA to sposób odpowiadania na rodzaj interakcji lub jeszcze inaczej sposób

doświadczania jakości interakcji. Emocja jest formą odpowiedzi organizmicznej - emocja tworzy

jedną zespoloną całość - reaguje emocjonalnie jako całość ( ciało + odczucia + stany ducha )

Rodzaj interakcji świadczy o tym z jakim aspektem rzeczywistości mamy do czynienia ( ja -

dźwięk, ja - osoba  rodzaje interakcji)

Odpowiadanie na rodzaj interakcji oznacza, że człowiek jest kimś aktywnym w tworzeniu

emocji. Mogę wzbudzać w sobie emocje pozytywne, negatywne. Czyli ja nie tylko reaguję, ale

również tworzę emocje. Zwracając uwagę na fakt, że emocja jest sposobem odpowiadania na

rodzaj i jakość interakcji podkreśla się tym samym jaką naturę ma człowiek. Jeśli emocja nie

byłaby również formą odpowiadania to oznaczałoby to, że strony emocjonalne mogą kierować

człowiekiem, sterować nim. Nie chodzi o to, że człowiek nie podlega emocjom, ale że ma szansę

na ich kontrolowanie. Czasami w emocje wchodzimy siłą woli, ale uczymy się stawania

podmiotem. Ta interakcja zakłada również pewną synchroniczność dyspozycji podmiotu i

obiektu, który wchodzi w interakcje z tym podmiotem. Wg Gasiula wszystkie zjawiska

emocjonalne można sprowadzić do 4 kategorii, poziomów:

1.poz. predyspozycji emocjonalnej ( najniższy poziom) Predyspozycja oznacza możność danego

sposobu odpowiadania na rodzaj interakcji i jej jakość. O predyspozycji stanowią właściwości

natury ludzkiej. Mogą o nim decydować elementy neurofizjologiczne - natura tworzy układ. Np.

taka predyspozycja - przewaga pobudzenia nad hamowaniem - skutek, kora jest nadmiernie

stymulowana - dalej: powoduje to pewne skłonności do pewnych zachowań. Ale organizm jest

podporządkowany zasadzie homeostazy to nadmierne pobudzenie powoduje to, że ja jestem

prowokowany przez biologię do przywrócenia homeostazy

2.poz. dyspozycji emocjonalnej - skłonność do łatwiejszego wzbudzania emocji. Bo poziom

predyspozycji oznacza jaki mechanizm może leżeć u podłoża tego, żeby kształtować dyspozycję.

Jeśli u podłoża mamy mechanizm przewagi pobudzenia nad hamowaniem to w tej predyspozycji

on wyznacza dyspozycję do zachowania introwertycznego, ponieważ jest potrzeba równowagi,

jak jest za duże pobudzenie to człowiek ucieka od stymulacji, zamyka się. Przy powtarzalności

tego układu to się zamienia w stałą dyspozycję a więc dyspozycja jest wynikiem pewnych

doświadczeń. W efekcie ta dyspozycja powoduje, że mogą powstać we mnie różne stany

emocjonalne.

3. stany emocjonalne mogą one mieć charakter utrzymujących się skłonności - wskazują na

pewne układy nastrojów, skłonność do nich.

4. Proces - to jak w tej chwili odpowiadam, reaguję , co się w tej chwili dzieje.

Emocja jako pojęcie budzi wiele kontrowersji. Określenie czym jest emocja, co to jest emocja

wymaga przyjęcia pierwotnych założeń potrzebnych do uchwycenia pewnego kontekstu w jakim

te emocje się rozważa. Prof. proponuje pojmowanie emocji jako pewnych jakości doświadczeń

interakcyjnych. Emocja ma charakter pewnej interakcji. Jakość tej interakcji, doświadczenie

jakości tej interakcji jest właściwie stanem emocjonalnym. Emocja sama w sobie może być

również ujęta jako pewna forma odpowiedzi na interakcję i jako pewna forma jakości odpowiedzi

na interakcję, ponieważ słowo odpowiedź oznacza, że w tworzeniu emocji (powstawaniu emocji)

człowiek jest istotą aktywną, nie jest tylko reaktywny. Człowiek może wzbudzać pewnego

rodzaju stany w sobie, może pewnymi stanami również sterować.

2. EMOCJE JAKO JAKOŚĆ DOŚWIADCZANEJ INTERAKCJI - ZŁOŻONOŚĆ

ZJAWISKA EMOCJONALNEGO (JAK MOŻNA TĘ ZŁOŻONOŚĆ PRZEDSTAWIĆ )

Emocje trzeba ustawić w kategoriach interakcji, podobnie jak osobowość. Stany emocjonalne

nie powstaną jeśli nie ma pewnej interakcji, są pewną formą interakcji.

Emocja ma swoją specyfikę : jest reakcją ale poniekąd jest również sposobem odpowiadania na

rodzaj i jakość danej interakcji. Spotykamy się z różnymi rodzajami interakcji np. interakcja

wewnątrz mnie, interakcja moja z moimi wartościami, jako stanami wyobrażeniowymi,

interakcja z własnym ciałem tzw. odczuciami ( coś strzyka mi w żołądku, coś gładkiego

wewnątrz pływa ) jakość interakcji pokazuje klimat tej interakcji - to jest sposób odpowiadania

na jakość i rodzaj interakcji, sposób doświadczania jakości interakcji. Stan emocjonalny jest

odpowiadaniem na jakość interakcji zachodzącej pomiędzy podmiotem doświadczającym a

oddziaływującym nań obiektem (różnym obiektem). Emocje są formą odpowiedzi organizmu.

EMOCJA jest sposobem odpowiadania na rodzaj i jakość danej interakcji, patrząc od strony

wewnętrznej podmiotu można powiedzieć sposobem doświadczania jakości tej interakcji.

Emocje są formą odpowiedzi organistycznej tzn. że emocja tworzy jedną zespoloną całość.

Emocja jest stanem całościowym, nie tylko stanem poznawczym bądź tylko stanem

fizjologicznym, (człowiek jest złożony z ciała, psyche, ducha - tworzy jedną złożoną całość, tak

samo emocje). Jak człowiek reaguje emocjonalnie to reaguje jako całość organistyczna,

organistyczna oznacza, że na dany rodzaj i jakość interakcji następuje odpowiedź w postaci

reakcji ciała, odczuć wewnętrznych, jakiegoś stanu natury organistycznej.

Rodzaj interakcji wskazuje na to z jakim aspektem rzeczywistości mamy do czynienia (np. może

to być interakcja między dopływającymi do mnie dźwiękami a mną jako podmiotem, inny rodzaj

interakcji interakcja między osobą, która się do mnie uśmiecha a mną. Emocja jest rozumiana

jako forma odpowiedzi ( nie jest to reakcja, ale forma odpowiedzi, nie jest to reagowanie ale

odpowiedź). Używanie pojęcia reakcji wskazuje na to, że człowiek jest istotą reaktywną, a

używanie określenia „odpowiedź, odpowiadanie" na rodzaj interakcji oznacza, że człowiek jest

kimś aktywnym w tworzeniu emocji, człowiek odpowiada tzn. że jest też sprawcą. Emocje nie

mogą być traktowane tylko jako forma reaktywności na interakcję pomiędzy daną osobą a danym

aspektem rzeczywistości - to byłoby lekceważeniem osobowej natury człowieka. Człowiek jest

sprawcą - np. ja wcale nie zareaguję, bo mogę w sobie wzbudzać uczucia szlachetne, wyzwalać

za pomocą instrumentów, ale de facto ja odpowiadam (a nie tylko reaguję) jestem sprawcą, biorę

udział w tworzeniu emocji i w tym sensie należałoby to uchwycić. Podkreślając fakt, że emocja

jest pewną interakcją, pewnym sposobem odpowiadania na jakość i rodzaj interakcji. Tym

samym podkreśla się to jaką naturę ma człowiek. Nie mogę tego zrozumieć jeśli założę, że jestem

tylko istotą, która reaguje - takie założenia ma swoje następstwa „np. stany emocjonalne mogą

mną sterować. A nie chodzi o to, że człowiek nie podlega emocjom, ale o to, że ma szansę na

kontrolę. Bo nie byłoby potrzeby terapii, kontroli emocji u człowieka. Interakcja musi założyć

pewną synchroniczność ( kompatybilność ) dyspozycji podmiotu (człowieka) i obiektu

wchodzącego w akt interakcji z podmiotem. Dyspozycja musi być kompatybilna (synchroniczna)

np. ja wcale nie zareaguję emocjonalnie na muzykę derwiszów, patrzę na to zaciekawiony, lekko

zdziwiony, bo we mnie (jako podmiocie) nie ma dyspozycji (w innej kulturze wyrosłem). Można

powiedzieć, że to jest jakaś harmonia między napięciem wypływającym z podmiotu a obiektem

zsynchronizowanym z danym podmiotem. Do tej harmonii też się dorasta, dyspozycja moja

dorasta, człowiek czasem nie rozumie pewnych znaczeń. Zatem zjawiska emocjonalne

traktowane jako forma interakcji, zjawiska emocjonalne i emocje obejmują b. wiele zakresów

(przykład Paula Yanga, który pokazuje, że zjawiska emocjonalne afektywne mogą tak wiele

rzeczy obejmować).

3. PROBLEM „KATEGORIE CZY WYMIARY EMOCJI". ZASADNOŚĆ ANALIZY

EMOCJI JAKO ODDZIELNYCH KATEGORII

R. PLUTCHIK opracował tzw. BRYŁĘ EMOCJI w górę idąc oznaczył intensywność emocji

wymiar intensywności emocji polega na tym, że im wyżej położona emocja tym bardziej

intensywna np. zachwyt jest bardziej intensywny niż zaduma im emocje są położone dalej od

siebie tym bardziej są różne np. żal i zachwyt dalej od siebie niż żal i obrzydzenie. On uważał, że

to kategorie dla emocji są ważne bo kategoria da się opisać zachowaniem. Kluczem do

zrozumienia tego jest motyw nazwa „prototypowy wzorzec zachowania" czyli inkorporacja dla

zachowania, związanego z pożywieniem, które prowadzi do odrzucenia czegoś np. wymioty -

emocją jest wstręt. Każde zachowanie jest związane z właściwą sobie emocją. Dzięki związkowi

motywacji z emocjami tworzą się pewne instytucje społeczne, instytucje społeczne powstały w

wyniku tego, że człowiek doświadczał pewnych emocji a człowiek doświadczał emocji bo musiał

się przystosować. Bardzo wielu autorów uważa, że kategoria jest emocją . Inne sposoby myślenia

gdy uważa się, że kategorie nie są dobre a przy charakteryzacji zjawisk emocjonalnych

ważniejsze są wymiary emocji, bo lepiej jest opisywać zjawiska emocjonalne. Emocje trzeba

opisać przy pomocy wymiarów : przyjemność - nieprzyjemność, odprężenie - napięcie, spokój -

podniecenie. Wymiary emocji , bo emocji jest więcej niż wrażeń, których da się wyróżnić ok. 50

tyś. Dlatego, że emocji jest więcej, by je nazwać lepiej użyć dymensji. Są autorzy, którzy opisują

emocje za pomocą kategorii i dymensji - łączą je ze sobą np . R. PLUTCHIK uważa, że są

kategorie emocji ale każda emocja może być może być bardziej lub mniej przyjemna, bardziej

intensywna mniej intensywna jest to też wymiarowość. Obecnie uważa się, że lepsza jest

wymiarowość. Plutchik uważał, że można wyróżnić podstawowe kategorie emocji. O kategorii

emocji świadczy z jednej strony - gdybyśmy patrzyli z poziomów interakcji - jakość interakcji.

Różne są rodzaje interakcji, różne są kategorie interakcji np. interakcja z drugim człowiekiem i

wtedy może to być inna jakość niż interakcja z jakimś źródłem dźwięków. Inny rodzaj interakcji i

wyzwala inną jakość. Ta inna jakość jest często kategoryzowana i da się uchwycić (ująć) w

pewne ramy. O jakości emocji czy o kategorii emocji świadczy inność odczuć, które człowiek

przeżywa, ale poza tym również inność mechanizmów neurofizjologicznych tkwiących u podłoża

emocji. Kwestia b. dyskusyjna wymiary czy kategorie. Można by to pogodzić. Argumentem na

rzecz istnienia kategorii emocji jest fakt z jednej strony rodzaju interakcji i jakości interakcji.

Jakość interakcji oznacza, że człowiek ma inne odczucia wewnętrzne, a jak ma inne odczucia

wewnętrzne znaczy, że może inną emocję przeżywać. O jakości interakcji i jakości emocji może

świadczyć też mechanizm neurofizjologiczny. (obecnie w psychologii emocji b. szeroko

rozbudowany jest dział, który poszukuje neurofizjologicznych mechanizmów, komponentów,

które tkwiłyby u podłoża różnych kategorii emocji i rzeczywiście znajduje się takie mechanizmy,

komponenty czy struktury). Czy to jest takie pewne - do tej pory jeszcze nie bardzo wiadomo, w

każdym razie są prowadzone jakieś obiecujące badania w tym względzie. To jest argumentem na

rzecz, odmiennych kategorii emocji, na rzecz możliwości istnienia kategorii emocji a nie tylko

istnienia wymiarów emocji. Plutchik wyróżnia pewne kategorie emocji a oprócz tego każda

kategoria emocji może mieć różną intensywność i ona w różnym wymiarze w przestrzeni

wielowymiarowej może być opisana. Mogą być emocje o pewnej kategorii, które mają charakter

bardziej pociągający-bardziej odpychający; bardziej przyjemny-bardziej nieprzyjemny, emocje

silniejsze (intensywniejsze)-słabsze. Wymiary są wpisane w kategorie emocji i jednocześnie z

kategorią emocji wyraźnie związane.

Podział na emocje pierwotne i wtórne

W psychologii emocji, poza problemem kategoria czy wymiar emocji, pojawia się problem

podziału na emocje pierwotne i emocje wtórne a z tego bezpośrednio wynika problem czy są

uczucia i emocje i czy są to dwie różne rzeczy.

4. PRZYKŁAD PODZIAŁU NA KATEGORIE - R.PLUTCHIK

Plutchik uważał, że można wyróżnić podstawowe kategorie emocji. O kategorii emocji świadczy

z jednej strony - gdybyśmy patrzyli z poziomów interakcji - jakość interakcji. Różne są rodzaje

interakcji, różne są kategorie interakcji np. interakcja z drugim człowiekiem i wtedy może to być

inna jakość niż interakcja z jakimś źródłem dźwięków. Inny rodzaj interakcji - wyzwala inną

jakość. Ta inna jakość jest często kategoryzowana i da się uchwycić (ująć) w pewne ramy. O

jakości emocji czy o kategorii emocji świadczy inność odczuć, które człowiek przeżywa, ale poza

tym również inność mechanizmów neurofizjologicznych tkwiących u podłoża emocji. Plutchik

wyróżnia pewne kategorie emocji a oprócz tego każda kategoria emocji może mieć różną

intensywność i ona w różnym wymiarze w przestrzeni wielowymiarowej może być opisana.

Mogą być emocje o pewnej kategorii, które mają charakter bardziej pociągający-bardziej

odpychający; bardziej przyjemny-bardziej nieprzyjemny, emocje silniejsze (intensywniejsze)-

słabsze. PLUTCHIK uważa że istnieją pewne podstawowe, pierwotne kategorie emocji. W

układzie centrycznym: radość, akceptacja, lęk, zdziwienie. Wg R. PLUTCHIKA (Placzika)

kryterium bycia kategorią podstawową jest po prostu zachowanie i uczy pewnego zachowania.

powiązanie wstrętu i gniewu daje pogardę . R. PLUTCHIK opracował tzw. BRYŁĘ EMOCJI (

zachwyt, podziw, strach, zdumienie, żal, obrzydzenie, wściekłość, czujność) w górę idąc

oznaczył intensywność emocji wymiar intensywności emocji polega na tym, że im wyżej

położona emocja tym bardziej intensywna np. zachwyt jest bardziej intensywny niż zaduma im

emocje są położone dalej od siebie tym bardziej są różne np. żal i zachwyt dalej od siebie niż żal

i obrzydzenie On uważał, że to kategorie dla emocji są ważne bo kategoria da się opisać

zachowaniem. Kluczem do zrozumienia tego jest motyw nazwa „prototypowy wzorzec

zachowania" czyli inkorporacja dla zachowania, związanego z pożywieniem, które prowadzi do

odrzucenia czegoś np. wymioty - emocją jest wstręt. Każde zachowanie jest związane z właściwą

sobie emocją. Emocje trzeba opisać przy pomocy wymiarów przyjemność - nieprzyjemność,

odprężenie - napięcie, spokój - podniecenie. Wymiary emocji, bo emocji jest więcej niż wrażeń,

których da się wyróżnić ok. 50 tyś. Dlatego, że emocji jest więcej, by je nazwać lepiej użyć

dymensji. Są autorzy, którzy opisują emocje za pomocą kategorii i dymensji - łączą je ze sobą np.

R. PLUTCHIK uważa, że są kategorie emocji (Radość, akceptacja, lęk, zdziwienie, smutek,

wstręt, gniew, antycypacja, radość) ale każda emocja może być może być bardziej lub mniej

przyjemna, bardziej intensywna mniej intensywna jest to też wymiarowość. Obecnie uważa się,

że lepsza jest wymiarowość.

5. EMOCJE PIERWOTNE I WTÓRNE - KRYTERIA KLASYFIKACJI DO GRUPY

EMOCJI PIERWOTNYCH .

Podział na emocje pierwotne i wtórne W psychologii emocji, poza problemem kategoria czy

wymiar emocji, pojawia się problem podziału na emocje pierwotne i emocje wtórne a z tego

bezpośrednio wynika problem czy są uczucia i emocje i czy są to dwie różne rzeczy.

EMOCJE PIERWOTNE :

Pomijając wszelkie b. wyraźne różnice teoretyczne wydaje się, że większość autorów zgadza się

z tym, że kryterium przynależności do emocji podstawowej jest przede wszystkim mechanizm

biologiczny (kryterium biologiczne), który leży u podłoża emocji. Pierwotne emocje to te , w

których wyraźnie istnieje mechanizm biologiczny, podłoże biologiczne (zawsze istnieje podłoże

biologiczne, ale tu wyraźnie jest mechanizm neurofizjologiczny), wyraźne struktury biologiczne,

które wyznaczają dany sposób przeżywania, pewien sposób jakości interakcji. Poza tym emocje

pierwotne to te, które dzięki wyraźnemu mechanizmowi biologicznemu (podkładowi

neurofizjologicznemu) występują u wielu gatunków, nie przynależą tylko człowiekowi. Jest

pewna ciągłość ewolucyjna z gatunkami niższymi bo te same struktury biologiczne występują w

gatunkach niższych niż człowiek i u człowieka.

Kryterium biologiczne wskazuje na to, że

l) jest konkretny mechanizm biologiczny (emocje pierwotne związane są z konkretnymi

strukturami biologicznymi (z konkretnymi mechanizmami neurofizjologicznymi precyzyjnie

rzecz biorąc

2) emocje pierwotne występują u wielu gatunków, nie tylko u człowieka także u gatunków

niższych (u zwierząt niższych - nie u robaka, ale u szympansa => u ssaków przede wszystkim).

Kryterium powszechności występowania emocji u wszystkich ludzi. Emocje pierwotne inaczej

podstawowe (różnie można mówić, tutaj o emocjach pierwotnych w znaczeniu tych

fundamentalnych, podstawowych) one towarzyszą człowiekowi od samego początku, człowiek

nie musi się ich uczyć. Te emocje (stany emocjonalne) występują u wszystkich ludzi bez względu

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: