Imiona Boże w Biblii
(W porównaniu z nauką świadków Jehowy)
Ks. Dominik Rybol Z prawdziwą przyjemnością prezentujemy naszym Czytelnikom (za zgodą Autora)pracę naukową księdza Dominika Rybola o imionach Bożych w Biblii w porównaniu z nauką Świadków Jehowy.
WSTĘP
I. FUNKCJA IMIENIA W ŚRODOWISKU BIBLIJNYM
A. Rozumienie imienia u ludów Mezopotamii
1. Funkcja imienia u Sumeryjczyków
2. Imiona bogów w religii babilońsko-asyryjskiej
B. Rola imienia u Egipcjan
C. Imiona bogów w religii Kanaanu
II. IMIONA BOŻE W STARYM TESTAMENCIE
A. Imię Boże „Jahwe” (hwhy)
1. Oryginalna forma i pochodzenie imienia JHWH
2. Znaczenie imienia Jahwe (hwhy) - Egzegeza Wj 3, 14-15
a. Kontekst biblijny Wj 3, 14-15
b. Jahwe (hwhy) - „Jestem, który jestem” (Wj 3, 14)
c. „Jahwe (hwhy) - to jest imię moje na wieki” (Wj 3, 15)
3. Wzywanie imienia Jahwe (hwhy) w Izraelu
B. Imiona Boże „El” (lae) i „Elohim”(~yhil{a/)
1. „El”
2. „Elohim”
C. Określenia Boga „Adonaj” i „Ojciec”
1. „Adonaj” (yn"doa])
2. „Ojciec” (ba')
III. IMIONA BOŻE W NOWYM TESTAMENCIE
A. Objawienie imienia Bożego „Ojciec” (Πατήρ) w NT
1. Bóg jako Ojciec (Πατήρ, Αββα) w Listach św. Pawła
2. Bóg jako Ojciec (Πατήρ, Αββα) w Ewangeliach synoptycznych
3. Bóg jako Ojciec (Πατήρ) w Ewangelii Janowej
B. Somoobjawienie Jezusa
1. Imię Jezus (VIhsou/j)
2. Określenie „Ja jestem” (evgw. eivmi) w ewangeliach synoptycznych
3. „Ja jestem” (evgw. eivmi) w czwartej Ewangelii
a. „Ja jestem” (evgw. eivmi) w znaczeniu identyfikacji osoby
b. „Ja jestem” (evgw. eivmi) w znaczeniu porównawczym
c. „Ja jestem” (evgw. eivmi) w znaczeniu absolutnym
C. Tytuł „Pan" (Κύριος)
1. Tytuł „Pan” (Κύριος) w starożytności (Grecja, Wschód, Rzym)
2. Geneza chrystologicznego tytułu „Pan” (Κύριος)
3. Zasadnicza treść tytułu „Pan” (Κύριος) w NT
IV. NAUKA ŚWIADKÓW JEHOWY O IMIENIU BOŻYM
A. Treści zgodne ze współczesną egzegezą biblijną
1. Imiona w czasach biblijnych
2. Uświęcanie imienia Bożego
B. Treści niezgodne ze współczesną egzegezą biblijną
1. Kwestia wymowy imienia JHWH (hwhy)
2. Znaczenie imienia Bożego Jahwe
3. Jahwe - jedyne imię Boga
4. Jezus a imię Boże Jahwe
5. Imię Boże Jahwe a pierwsi chrześcijanie
ZAKOŃCZENIE
BIBLIOGRAFIA (użyte skróty)
Co pewien czas odwiedzają nasze domy ludzie z kolorową broszurą, podręcznikiem i Pismem świętym w ręku, proponując rozmowę na temat królestwa Bożego jako jedynej i niezawodnej nadziei ludzkości. Są to świadkowie Jehowy. To, co przedstawiają podczas pierwszego spotkania, intryguje wielu, bo dotyczy istotnych ludzkich problemów: pokoju, szczęścia. Następnie proponują „bezpłatne domowe studium Biblii”. Uważają, że tylko oni uprawnieni są do nieomylnego wyjaśniania Pisma św., że tylko ich religia jest prawdziwa, a wszystkie inne fałszywe. Przychodzą, aby nas nawracać.
Z niezwykłą starannością opracowują kolejne podręczniki do domowego studium biblijnego dla zainteresowanych ich wiarą. W każdym następnym starają się uniknąć błędów, które były przeszkodą do pomyślnego ukończenia tego studium. To właśnie dzięki temu podręcznikowi, który ma przekonać każdego, że Bóg (Jehowa) uznaje na ziemi wyłącznie organizację świadków Jehowy z siedzibą w Brooklynie (jako jedynie prawdziwą religię), spodziewają się oni dalszego rozwoju (np. w 1970 r. świadków Jehowy było na świecie niecały milion 400 tysięcy, dziś jest ich ponad 6 milionów).
świadkowie Jehowy jako pierwsze kryterium prawdziwości religii podają uświęcanie imienia Bożego. Wychodząc z modlitwy „Ojcze nasz... święć się imię Twoje” (Mt 6, 9), pytają: jakie jest imię Boże? Powołując się na Wj 3, 14 - twierdzą, że jedyne imię Boże, to: „Jehowa”. Twierdzą, że prawdziwy Bóg nadał sobie to imię, żeby się odróżnić od licznych fałszywych bogów. Nauczają, że Jezus mówił, iż Bóg ma na imię Jehowa i nie unikał posługiwania się tym imieniem. Dawał dobry przykład w ogłaszaniu tego imienia i uznawaniu je za święte. W tym miejscu powołują się na słowa z modlitwy Jezusa do Ojca: „Objawiłem imię Twoje ludziom...” (J 17, 6) oraz „Ojcze, wsław Twoje imię...” (J 12, 28). Uczą, że wszyscy chrześcijanie, oprócz nich, są odstępcami religijnymi, dlatego, że nie używają imienia Jehowa. W konsekwencji są skazani na zagładę, bo tylko ci, którzy wzywają Boga pod imieniem Jehowa, będą zbawieni.
Czy rzeczywiście tak jest? Czy nauka świadków Jehowy jest zgodna z Pismem św.? Na te pytania próbowali odpowiedzieć liczni autorzy. W problematykę nauczania świadków Jehowy wprowadzają, np. Z. Domagała, T. Pietrzyk, R. Reynolds, W. Majka, G. Fels, Z. Pawłowicz i inni.
Dość dużą część pracy Z. Domagały zajmuje opis administracji i nauki świadków Jehowy, którą starał się przedstawić w sposób możliwie obiektywny, bez wdawania się w polemikę. Szczegółowe punkty zostały ujęte w formie zarzutów i odpowiedzi na nie wraz ze wskazaniem odpowiednich tekstów biblijnych. Ze względu na popularny i duszpasterski charakter tej pracy, aparat naukowy został zredukowany do minimum. Pracę tę trzeba czytać z Pismem św. w ręku, ponieważ autor najczęściej nie podaje całych cytatów biblijnych, tylko ich omówienie.
T. Pietrzyk przedstawia ogólną charakterystykę organizacji świadków Jehowy i odpowiada na szereg najczęściej stawianych zarzutów. Problem imienia Jehowa omawia tylko na czterech stronach, mimo to daje dobrą syntezę zagadnienia. Podobnie czyni W. Majka, akcentując imiona Boże: „Ojciec” i „Jezus”. R. Reynolds również krótko przedstawia historię świadków Jehowy, a następnie zestawia ich przekonania z nauką katolicką. O imieniu Bożym jest tam tylko kilka zdań.
Podręcznik obrony dogmatów napisał W. Bednarski. Zawiera on 57 tematów, z których cztery mówią o imieniu Bożym: Imię Chrystusa, Imię Boże, Imię Boże w Biblii 1000-lecia, Imię Jehowa w Biblii Nowego świata. Mamy tutaj syntetyczne ujęcie interesującego nas zagadnienia.
E. Bagiński w pierwszej części swej książki podejmuje przede wszystkim tematykę historyczną, kładąc główny akcent na osobę założyciela świadków Jehowy. Drugą część poświęcił krytycznej ocenie ich wierzeń. Za podstawę nauki świadków Jehowy przyjął cztery ich najważniejsze podręczniki. Każdy z rozdziałów opracował według przyjętego schematu, który obejmuje trzy elementy: odpowiedni fragment z Katechizmu Kościoła Katolickiego, naukę świadków Jehowy i jej ocenę. O imieniu Bożym znajdujemy tam tylko 12 stron. Z tego też względu skrótowo zostały potraktowane następujące zagadnienia: pochodzenie, objawienie, wymowa i znaczenie imienia Jahwe, inne imiona Boże w Biblii, imię Jahwe w Nowym Testamencie, powody zamiany imienia Jahwe na zwroty Pan lub Bóg w Starym Testamencie oraz imię Syna Bożego.
Druga książka E. Bagińskiego składa się 19 wykładów, które zostały opracowane w oparciu o poszczególne rozdziały podręcznika świadków Jehowy Wiedza, która prowadzi do życia wiecznego. Celem tej książki jest nieco szersze omówienie niektórych zagadnień. Niestety zagadnienie imienia Bożego zostało tutaj potraktowane skrótowo. Autor tylko na 8 stronach odpowiada na następujące pytania: Czy Bóg ma na imię Jehowa? Czy imię Jehowa odróżnia prawdziwego Boga od innych bóstw? Czy Abraham wzywał Boga imieniem Jehowa? Czy imię Jehowa daje rękojmię pomyślnej realizacji pierwotnego zamierzenia? Jakie Boże przymioty posiada Jehowa?
H. A. Szczepańscy i T. Kunda w obszernej pracy, liczącej 276 stron, poruszają 14 tematów. Jeden z nich (10 stron) poświęcony jest imieniu Boga. Starają się w nim udowodnić, że Jahwe nie jest jedynym imieniem Boga. Podkreślają, że Jezus wszystko czynił w imię Ojca, a nie Jehowy oraz nakazał nauczać w swoje imię. Apostołowie wiernie wypełnili to polecenie: nauczali i cierpieli dla imienia Jezusa.
T. Kunda w innej pracy omawia szerzej to zagadnienie, jednak jest to opracowanie polemiczne o charakterze duszpasterskim.
Tak więc w literaturze o świadkach Jehowy zauważa się brak szczegółowej, obszernej odpowiedzi na fundamentalne pytanie: Czy nauka świadków Jehowy o imieniu Bożym jest zgodna z Biblią? Aby wyczerpująco odpowiedzieć na to pytanie, należy zapoznać się z bogatą literaturą dotyczącą imienia Bożego w Biblii.
A.S. Jasiński opracował Kyriologię starotestamentalną na tle środowiska biblijnego. W pierwszej części tej obszernej monografii omawia między innymi środowisko biblijne (Bliski Wschód) w świetle archeologii. W drugiej części, poświęconej kyriologii starotestamentalnej, można znaleźć interesujące nas imiona Boże: Jahwe, El, Elohim, Adonaj, Sabaot. Ten sam autor opracował również Kyriologię Nowego Testamentu, w której zajmuje się tytułem chrystologicznym Κύριος w Listach św. Pawła i w pozostałych księgach NT.
S. Rabiej w całej rozciągłości opacował Historiozbawcze znaczenie imienia Bożego „Ja jestem”. Wychodzi z analizy „ehjeh” (Wj 3, 14) i JHWH (Wj 3, 15) jako „imienia Bożego”. Jest to praca dogmatyczna, ale opiera się na głębokiej analizie tekstów biblijnych, szeroko uwzględnia opracowania semantyczne biblijnego określenia „Ja jestem”. Z tego względu jest ona pomocna w zrozumieniu znaczenia imienia Bożego Jahwe.
Ojcostwo Boga w świetle całego Nowego Testamentu obszernie opracował H. Langkammer. Zagadnienie to omawia także praca zbiorowa pod redakcją F. Mickiewicza i J. Warzechy. Natomiast szczegółową egzegezę Modlitwy Pańskiej („Ojcze nasz”) przeprowadził J. Drozd.
Obszerne opracowania interesujących nas hebrajskich terminów znajdują się w słownikach: Theologisches Handwörterbuch zum Alten Testament pod redakcją E. Jenni - C. Westermanna oraz Theological Dictionary of the Old Testament pod redakcją G. J. Botterweck - H. Ringgrena.
Natomiast równie obszerne opracowania interesujących nas greckich terminów można znaleźć w słownikach: Theologisches Wörterbuch zum Neuen Testament (red. G. Kittel, G. Friedrich), Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament pod redakcją L. Coenen - E. Beyreuther - H. Bietenharda oraz Exegetisches Wörterbuch zum Neuen Testament (red. H. Blaz, G. Schneider).
Przydatne są też inne słowniki, np. Bibel-Lexicon (red. H. Haag); Bibeltheologisches Wörterbuch (wyd. J.B. Bauer); The Anchor Bible Dictionary (red. D. Noel Freedman); The Illustrated Biblie Dictionary, (red. D. Wood); Illustrated Dictionary & Concordance of the Bible (red. G. Wigoder); Słownik teologii biblijnej (red. X. Léon-Dufour); Leksykon Biblijny (red. F. Rienecker); Encyklopedia Biblijna (red. P.J. Achtemeier); Praktyczny Słownik Biblijny (red. A. Grabner – Haider).
Niniejsze opracowanie stawia sobie za zadanie próbę rozwiązania problemu: Czy nauka świadków Jehowy o imieniu Bożym jest zgodna z Biblią? Chodzi o udzielenie obszernej odpowiedzi na to pytanie. W tym celu w pierwszym rozdziale zapoznamy się z funkcją imienia w środowisku biblijnym, tj. w Mezopotamii, Egipcie i Kanaanie. Będzie to stanowiło tło dla rozumienia imienia w Piśmie świętym.
Drugi rozdział przedstawi najważniejsze imiona Boże w Starym Testamencie. Na pierwszym miejscu szczegółowo zostanie opracowane imię Boże Jahwe z uwzględnieniem jego oryginalnej formy, pochodzenia, a zwłaszcza znaczenia. Poruszony też będzie problem wzywania tego imienia w Izraelu. Następnie będą omówione imiona Boże Elohim i El, a także zostaną wspomniane inne imiona Boże, które wiążą się z imieniem El oraz określenia Adonaj i Ab (Ojciec).
Trzeci rozdział zajmować się będzie wyłącznie nowotestamentalnym objawieniem imienia Bożego (Ojciec), najświętszym imieniem Jezus, samoobjawieniem Jezusa „Ja jestem” oraz wczesnochrześcijańskim tytułem κύριος. Tak więc poruszone zostaną w nim tylko najważniejsze zagadnienia.
Ostatni, czwarty rozdział, ukaże nauczanie świadków Jehowy o imieniu Bożym w świetle współczesnej egzegezy. Najpierw zostaną przedstawione treści zgodne ze współczesną egzegezą biblijną, a następnie treści niezgodne. W podsumowaniu znajdziemy odpowiedź na interesujące nas pytanie: Czy nauka świadków Jehowy o imieniu Bożym jest zgodna z Biblią?
W celu poznania znaczenia imienia Bożego zostanie zastosowana metoda lingwistyczna, która traktuje tekst jako jednostkę literacką i patrzy na tekst jako na spójną całość. Przeprowadzona zostanie analiza syntaktyczna, semantyczna i pragmatyczna wybranego tekstu.
Analiza syntaktyczna obejmie następujące działania metodyczne: oddzielenie badanego tekstu od jego kontekstu (uwzględniając zmiany osób, miejsca i czasu, zmiany sceny, sytuacji i sposobu działania osób); ustalenie charakterystycznego słownictwa (tzw. leksykon); określenie części mowy i form gramatycznych; analiza struktury zdań oraz sposobu ich łączenia; charakterystyka stylu i podział tekstu.
Analiza semantyczna pomoże ustalić znaczenie poszczególnych słów, zdań i całych tekstów (w zależności od kontekstu, w jakim występują) oraz pomoże odpowiedzieć na pytanie, co dany tekst pragnie wyrazić i jak należy rozumieć poszczególne wyrażenia i zdania występujące w tekście. W przypadku słów odmiennych konieczne będzie rozróżnienie pomiędzy wyrazami leksykalnymi (leksemy) i fleksyjnymi. Trzeba będzie też zwrócić uwagę na relacje semantyczne pomiędzy poszczególnymi zdaniami, następnie określić w tekście i poza tekstem słownictwo lub zbiór terminów, które posiadają pewne cechy wspólne. W obszerniejszych opowiadaniach: wymienić osoby, określić ich funkcje, wyodrębnić dialog, sprecyzować jego końcowy wydźwięk, przeprowadzić porównanie z zasadniczym tematem.
Analiza pragmatyczna, dążąc do odnalezienia intencji tekstu, pomoże znaleźć odpowiedź na pytanie, dlaczego i po co określony tekst został zredagowany. Pragmatyka ma na uwadze inne teksty, które pozostają w związku z badanym tekstem. Trzeba będzie zbadać, jakie cele miał na uwadze autor, w jaki sposób posługiwał się środkami mowy, aby obudzić w czytelniku określone reakcje.
Oprócz metody lingwistycznej zastosowana też będzie metoda historyczno-krytyczna, ponieważ niektóre teksty trzeba będzie zbadać pod kątem historycznym, uwzględniając sytuacje związane z ich powstaniem. Na metodę historyczno-krytyczną składa się krytyka tekstu i krytyka literacka oraz historia formy, tradycji i redakcji. Krytyka tekstu usiłuje na podstawie dostępnych odpisów i tłumaczeń starożytnych ustalić prawdopodobne brzmienie oryginalnego tekstu. Jest ona konieczna, gdy występuje niezgodność między różnymi świadkami tekstu. W większości przypadków, tam gdzie nie ma problemów, korzystać będziemy z Tekstu Masoreckiego (w ST) za pośrednictwem Biblia Hebraica Stuttgartensia, wyd. K. Elliger, W. Rudolph, Stuttgart 1977. W przypadku NT z krytycznego wydania The Greek New Testament, wyd. Aland K., Black M., Martini C.M., Metzger B.M., Wikgren A., Stuttgart 1994. W tłumaczeniach zasadniczo skorzystamy z tekstu Biblii Tysiąclecia, czasem z innych przekładów (zaznaczając to w przypisach), względnie z własnego przekładu.
W pracy zostanie zastosowana tzw. metoda pozytywna, stosowana głównie w naukach biblijnych i teologicznych. Wychodzi ona od danych rzeczowych, faktów i dokumentów i poprzez ich analizę prowadzi do odpowiednich wniosków. Przydatną będzie również metoda spekulatywna, która prowadzi do szczegółowych wniosków na drodze analizy i porównania pojęć, sądów i zdań.
I. FUNKCJA IMIENIA BOŻEGO W ŚRODOWISKU BIBLIJNYM
W języku polskim imię oznacza osobiste, nierodowe miano człowieka, używane oficjalnie obok nazwiska, a w kontaktach prywatnych bez nazwiska. Imię może również wyrażać nazwę instytucji lub wydarzenia kulturalnego, np. szkoła imienia M. Konopnickiej, konkurs imienia F. Chopina. Znaczenie imienia wykracza jednak poza samookreślenie osoby lub instytucji. Ktoś na przykład może występować w czyimś imieniu, tzn. za kogoś lub powołując się na kogoś. Imię jest więc jakby przywołaniem samej osoby lub jej autorytetu. W znaczeniu przenośnym imię oznaczą sławę, rozgłos, reputację, opinię, honor, czego przykładem mogą być nasętpujące wyrażenia: rzucić cień na czyjeś dobre imię, szargać dobre imię rodziny, zdobyć sobie dobre imię pisarza, naukowca.
W kręgu kultury łacińskiej znane jest przysłowie: nomen atque omen, co znaczy ,,w imieniu tkwi wróżba”. Przysłowie to, wywodzące się ze starożytnej komedii Plauta pt. Persa, wskazuje na kolejne, już nie tak bliskie współczesnemu człowiekowi, rozumienie imienia.
Spośród krajów Bliskiego Wschodu najwięcej danych na temat znaczenia imienia posiadamy z Mezopotamii i Egiptu. Literatura ludów zamieszkujących dorzecza Tygrysu i Eufratu oraz Nilu ma dla nas znaczenie nie tylko dlatego, że pochodzi z krajów, które odegrały na Bliskim Wschodzie ważną rolę, ale także dlatego, ponieważ władcy tych właśnie krajów panowali również na terenach Palestyny.
Już w drugiej połowie trzeciego tysiąclecia przed Chrystusem Palestyna znalazła się w zasięgu wpływów króla Akkadu i Sumeru Sargona, który uzależnił od siebie całą Mezopotamię i Syrię. Po upadku państwa-miasta akkadyjskiego, a po nim i sumeryjskiego, gdy w Mezopotamii zaczęło rosnąć znaczenie Babilonu, Palestyna dostała się pod zarząd faraonów egipskich, którzy poprzez swoich wasali panowali na tym terenie do końca drugiego tysiąclecia. W tym czasie tworzyło się już państwo izraelskie. Jak wiadomo, Izrael po krótkim czasie swej suwerenności, znów znalazł się pod obcymi wpływami zaborcó...
CO_KATOLIK_POWINIEN_WIEDZIEC_O_SWIADKACH_JEHOWY