Proces kształcenia

Rodzaje uczenia się:

-   doskonalenie spostrzegania

-   doskonalenie rozumienia

-   pamięciowe

-   rozwijanie sprawności

-   utrwalenie wzorców motorycznych

-   sensoryczne

-   uboczne (przy okazji)

-   przez próby i błędy

-   po przez wgląd

-   problemowe

-   modyfikowanie postaw i zachowań

Formy uczenia się:

I.        bezpośredni kontakt z rzeczywistością, tzw. uczenie się naturalne

II.     korzystanie z przekazu innych osób

III.  słowny przekaz wiedzy – właściwy tylko człowiekowi, przebiega w szkole

IV.  słowo w działalności indywidualnej – samokształcenie, uczenie się indywidualne

Typy uczniów wg Pułturzyckiego:

-          przenoszący – uczy się systematycznie jakiejś lekcji, treści wynikające z każdej lekcji umie ze sobą połączyć, dużo wie i potrafi spożytkować tą wiedzę; w życiu zachodzi wysoko, dużo umie i umie tę wiedzę wykorzystać

-          uczący się lekcjami – pamięciowo opanowuje treści każdej lekcji z osobna, ma duże kłopoty z tworzeniem syntez, nie umie wykorzystać tej wiedzy, nie spożytkowuje rezultatów uczenia się; osoby te marnują swoje życiowe szanse

-          rozstrzelony – uczy się bezpośrednio, zawsze wydobywa sens całości, nie lubi i unika nauczania pamięciowego, trudno mu coś odtworzyć, jest mało pilny, ale bardzo sprytny i inteligentny, zaskakuje oryginalnymi wiadomościami; w życiu się wybija, jest widoczny choć nie wróżono mu większych sukcesów ze względu na luki w wiedzy

Na proces nauczania-uczenia się składa się:

-          czynności nauczycieli

-          czynności uczniów

-          treści kształcenia

-          środowisko dydaktyczno-wychowawcze (np. atmosfera pracy w szkole, klimat pracy szkoły i klasy)

Proces kształcenia wg Okonia:

Proces kształcenia to uporządkowany w czasie ciąg zdarzeń obejmujący takie czynności nauczycieli i uczniów ukierunkowane przez odpowiedni dobór celów i treści oraz uwzględniający takie warunki i środki jakie służą wywołaniu pożądanych zmian w uczniach:

Ogniwa procesu nauczania-uczenia się:

We współczesnym systemie dydaktycznym mówimy o ogniwach, a nie o stopniach formalnych, gdyż współczesny system dydaktyczny jest elastyczny, niektóre ogniwa mogą być realizowane w tym samym momencie.

Funkcje praktyki:

-          stanowi źródło wiedzy dla ucznia

-          daje możliwość weryfikacji prawdziwości wiedzy teoretycznej

-          wytwarza dobra niezbędne mu do życia

Na jednostkę metodyczną składają się 2 lub 3 lekcje, muszą one spełniać wszystkie ogniwa procesu nauczania – uczenia się.

Ogniwa, bez których nie ma działalności dydaktycznej to 2 i 3.

CECHY NOWOCZESNEGO MODELU PROCESU NAUCZANIA- UCZENIA SIĘ

-          jedność nauczania i uczenia się

-          jedność oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych

-          wszechstronność, możliwość realizacji szerokiego wachlarza zadań dydaktycznych

-          indywidualizowanie uczenia się stosownie do uzdolnień poszczególnych uczniów, ich tempa pracy oraz stopnia zaawansowania w nauce

-          elastyczność metodyczna i organizacyjna, a przede wszystkim adekwatność metod nauczania do realizowanych celów kształcenia i wychowania.

OGNIWA PROCESU NAUCZANIA W PODAJĄCYM TOKU PRACY DYDAKTYCZNEJ

--przygotowanie do pracy- wytworzenie pozytywnej motywacji, nauczyciel opierając się na uprzednio przygotowanym planie lub konspekcie lekcji zaznajamia uczniów z zadaniami danej lekcji lub jednostki metodycznej, jej zamierzonym efektem końcowym oraz planem, jest ogniwem wstępnym ale nie należy go pomijać, lekceważyć bo ukierunkowuje myślenie i kształci wolę uczniów.

--podanie uczniom nowego materiału- służy mu słowo mówione, wykład, czy pogadanka nauczyciela, lub słowo pisane gdy uczniowie zaznajamiają się z nowymi dla nich wiadomościami.

--synteza przekazanego uczniom materiału- wyeksponowanie zawartych w tym materiale idei przewodnich, podstawowych faktów, zasadniczych tez, w celu ich uporządkowania oraz utrwalenia, stanowią one konstrukcję nośną, której wypełnianie wiadomościami szczegółowymi jest zawsze łatwiejsze niż budowane od nowa.

--kontrola stopnia opanowania przez uczniów przekazywanych im wiadomości- wykrycie braków i luk w wiadomościach i umiejętnościach dzieci i młodzieży oraz ocena trwałości i operatywności opanowanej przez nich wiedzy.

OGNIWA PROCESU NAUCZANIA

W POSZUKUJĄCYM TOKU PRACY DYDAKTYCZNEJ

--uświadomienie przez uczniów określonej trudności- jest punktem wyjścia do samodzielnego sformułowania problemu, który uczniowie mają rozwiązać przede wszystkim w drodze bezpośredniego poznania, ma istotne znaczenie dla ukształtowania pozytywnych motywów uczenia się i dla wyznaczenia głównych kierunków dalszej działalności poznawczej.

--słowne określenie napotkanej trudności- sformułowanie problemu oraz zebranie i uporządkowanie danych i niewiadomych, które wiążą się bezpośrednio i pośrednio z rozważanym problemem, uczniowie pracują pod kierunkiem nauczyciela, zapoznają się z problemem wymagającym rozwiązania, gromadzą niezbędne materiały.

--formułowanie hipotez- prowadzące do rozwiązania problemu oraz uzasadniające każdą z nich na podstawie swej dotychczasowej wiedzy, selekcja wysuwanych przez uczniów hipotez: odrzucone zostają hipotezy słabo uzasadnione, mało prawdopodobne, a przedmiotem dalszej pracy staję się hipoteza, za którą przemawiają argumenty uznane za istotne.

--weryfikacja empiryczna- kwalifikuje określoną, a nie inna hipotezę, przede wszystkim na przedmiotach matematyczno- przyrodniczych, a na humanistycznych sprawdzaniu hipotezy może służyć analiza odpowiednich materiałów

--a) włączenie wiadomości i informacji do systemu posiadanej przez uczniów wiedzy, ich utrwalanie i zastosowanie- w przypadku potwierdzenia hipotezy na podstawie wyników obserwacji, eksperymentu lub lektury odpowiednich materiałów

   b) jeżeli weryfikacja wykazuje nieprawdziwość przyjętej hipotezy, należy powrócić do trzeciego ogniwa i postępowiec do momentu aż uczniowie będą potrafili sformułować właściwą hipotezę i ostatecznie uzasadnić jej prawdziwość

Metody nauczania i kształcenia

METODY:

Wg Kupisiewicza – to systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami umożliwiający realizację celów kształcenia; są one systematycznie stosowane, tzn. z tzw. intencją powtórzeń

Wg Okonia – to wypróbowany układ czynności nauczycieli i uczniów, realizowany świadomie w celu spowodowania zamierzonych zmian w osobowości uczniów

Wg Pułturzyckiego – to systematycznie stosowany pewien sposób postępowania w celu osiągnięcia zamierzonych rezultatów dydaktyczno-wychowawczych.

PODZIAŁ METOD

wg Kupisiewicza:

1.                  Metody oparte na obserwacji i pomiarze:

-   pokaz – zespół czynności dydaktycznych nauczyciela polegający na demonstrowaniu uczniom przedmiotów, modeli, określonych zjawisk, wydarzeń i objaśnieniu słownym ich istotnych cech. Dzięki pokazowi postrzeganie uczniów zostaje ukierunkowane na istotne właściwości demonstrowanych przedmiotów, zjawisk i procesów. Powoduje to, że uczniowie szybciej i skuteczniej zaznajamiają się z fragmentami rzeczywistości, które są przedmiotem pokazu, gromadząc poglądowy materiał, umożliwiający im słowne formułowanie odpowiednich uogólnień. Pomoce dwuwymiarowe (obrazy, schematy ruchome lub nie); trójwymiarowe (różnorakie modele); wykresy, schematy, diagramy, tablice statystyczne; rzadziej doświadczenia, zjawiska chemiczne, kulturowe i językowe

-   pomiar – pozwala określić ilościową stronę, cechy badanych obiektów, rzeczy, zjawisk i procesów; pomiar wykonuje nauczyciel lub uczniowie pod okiem nauczyciela

2.                  Metody oparte na słowie:

-   pogawędka – wymaga od uczniów samodzielnej pracy myślowej, jej istota polega na rozmowie nauczyciela z uczniami, nauczyciel jest w tej rozmowie osobą kierującą: zamierzając do osiągnięcia znanego sobie celu, stawia uczniom pytania, na które oni udzielają odpowiedzi; w ten sposób uczniowie przechodzą ze staniu niewiedzy w stan wiedzy, przyswajają sobie nowe informacje oraz porządkują już posiadane wiadomości; znajduje zastosowanie w niższych klasach szkoły podstawowej, w klasach wyższych służy dla syntetyzowania, utrwalania, kontroli i oceny materiału

-   dyskusja – polega na wymianie poglądów na określony temat; warunkiem skutecznego posługiwania się nią jest uprzednie przygotowanie uczniów do wymiany myśli w sensie merytorycznym i formalnym; przygotowanie do tego polega na wyposażeniu uczniów w wiadomości niezbędne do przeprowadzenia dyskusji; posługuje się nią w najwyższych klasach szkoły podstawowej i średniej; metoda ta pozwala wzbogacać uczniom materiał o nowe elementy, porządkować go, systematyzować i utrwalać, rozwijać u mich umiejętność samodzielnego formułowania dłuższych wypowiedzi, obrony swoich poglądów i uczy ich społecznego współżycia

-   opowiadanie – polega na zaznajamianiu uczniów z określonymi rzeczami, zjawiskami, wydarzeniami lub procesami w formie ich słownego opisu; jest stosowana w niższych klasach szkoły podstawowej; opowiadanie zastępuje obserwację naturalnych rzeczy i zjawisk, powinno wdrażać uczniów do słuchania ze zrozumieniem i zapamiętywania najważniejszych faktów, treść opowiadania musi nawiązywać do posiadanego przez uczniów doświadczenia, rozszerzając je i wzbogacając o nowe elementy; powinno być formułowane jasno i zwięźle

-   opis – dotyczy na ogół charakterystyki cech, budowy i struktury określonych rzeczy, tzn. tego co jest względnie stałe

-   rozmowa

-   wykład – służy przekazaniu uczniom określonych informacji, aktywizuje myślenie hipotetyczno-dedukcyjne słuchaczy; wykładem można się posługiwać w najwyższych klasach szkoły podstawowej wprowadzając go stopniowo i stale kontrolując; skuteczność wykładu zależy od jego przygotowania

3.                  Metody oparte na działalności praktycznej:

a)      Laboratoryjna – polega na samodzielnym przeprowadzaniu eksperymentów przez uczniów, tzn. na stwarzaniu sztucznych warunków dla wywołania jakiegoś zjawiska po to, aby można było zbadać przyczyny, przebieg i skutki jego występowania

-   Tradycyjna – nauczyciel gromadząc niezbędne pomoce naukowe i odpowiednio przygotowując lekcję, umożliwia uczniom wykonywanie określonych eksperymentów (doświadczeń); eksperymenty można wykorzystywać w celu zilustrowania w praktyce poznanych wcześniej informacji lub żeby na podstawie doświadczenia wprowadzić nowe informacje

-   Problemowa – polega na wdrażaniu uczniów do dostrzegania, formułowania i rozwiązywania określonych problemów teoretycznych i praktycznych podczas zajęć; w toku tej pracy uczniowie, wykorzystując wiedzą zdobytą uprzednio, przyswajają sobie nowe wiadomości i umiejętności dzięki samodzielnej aktywności poznawczej

b)     zajęcia praktyczne – obejmują szeroki zakres czynności uczniów; w metodzie tej dominuje stosowanie wiedzy w rozwiązywaniu zadań praktycznych, na pierwszy plan wysuwa się rozwijanie umiejętności stosowania teorii w praktyce i zdobywania oraz pogłębiania wiedzy

wg Okonia:

1.      asymilacyjne czyli asymilacja wiedzy uczniów:

-   pogadanka

-   dyskusja

-   wykład

-   programowane uczenie się

2.      problemowe:

-   klasyczna metoda problemowa

-   przypadku

-   sytuacyjna

-   giełda pomysłów (burza mózgów)

-   mikronauczanie

-   gry dydaktyczne

3.      waloryzacyjne (eksponujące) – mają zadanie pobudzać sferę emocjonalną

-   impresyjne – impresio – odczucie, wrażenie

-   ekspresyjne – ekspresio – wyrażania

4.      praktyczne

-   ćwiczebne

-   realizacji zadań wytwórczych

...