bodhisattwa.pdf

A. G. S. Kariyawasam

Koncepcja Bodhisattwy

Tłumaczył Wojciech Muła

Ostatnio weryﬁkowane dnia 16 maja 2004 roku

Buddhist Publication Society, Bodhi Leaves Publication No. 157

Buddhist Publication Society

P.O. Box 61

54, Sangharaja Mawatha

Kandy, Sri Lanka

Tylko dla bezpłatnego rozpowszechniania.

Mozesz wydrukowac kopie tego dokumentu do prywatnego uzytku.

Mozesz przeformatowac ten dokument i w tak zmienionej formie

rozprowadzac w sieciach komputerowych, nie pobieraj ac opłat za

jego udost epnianie, kopiowanie itp.

W kazdym innym przypadku wszelkie prawa zastrzezone.

Niniejsze tłumaczenie podlega tym samym prawom.

Skład wykonano w systemie L A T E X 2

Spis tresci

Od tłumacza

Etymologia

Koncepcja Bodhisattwy

Kim jest Budda?

Drugie Zgromadzenie

Bodhisattwa Siddharta

Paramity

Opuszczenie Nieba Tusita

Ideały Arahata i Bodhisattwy w Mahajanie i Hinajanie

Ideał Bodhisattwy i codzienne zycie

Buddhist Publication Society

– 2 –

Koncepcja Bodhisattwy

Od tłumacza

Wszystkie przypisy pochodz a od tłumacza.

Dla wiekszosci sutt palijskich, podano dokładne umiejscownie w hierarchii Tipitaki (obszer-

ne tłumaczenia z Kanonu znajdzie Czytelnik na stronach www.metta.lk oraz

www.accesstoinsight.org ). Niestety, niektórych tekstów zródłowych, nie udało sie zloka-

lizowac w Internecie, w tekscie pozostały jednak oryginalne odnosniki.

Tylko w nastepnym punkcie wystepuje pisownia ’bodhisattva’, w dalszej czesci tekstu sto-

sowane bedzie spolszczone słowo ’bodhisattwa’.

Etymologia

Bodhisattva (pali Bodhisatta) jest istot a aspiruj ac a do Bodhi, do stanu Oswiecenia. Koncep-

cja bodhisattvy (w znaczeniu „staj acy sie Budd a”) jest jedn a z najwazniejszych w buddyzmie.

Słowo bodhisattva mozna rozdzielic na dwa słowa: bodhi oraz sattva . Pierwsze z nich, bodhi ,

pochodzi od budh (byc przebudzonym) i znaczy ‘przebudzenie’ lub ‘oswiecenia’, zas drugie,

sattva , wywodzi sie od sant , imiesłowu terazniejszego od ‘byc’ i znaczy ‘istota’ albo dosłow-

nie ‘ten który jest’ lub ‘czuj aca istota’. St ad terminowi bodhisattva przypisuje sie znaczenie

’ten, którego esencj a jest oswiecenie’ lub ’oswiecona wiedza’. Dalsze implikacje znaczeniowe

to ’poszukuj acy oswiecenia’, ’staj acy sie Budd a’. S a równiez sugestie, iz palijski termin moze

pochodzic od słów bodhi i satta (skt. sakta , od sanj ) ’ten który osi agn ał lub próbuje [stara sie]

osi agn ac oswiecenie’.

W oryginalnym kanonie palijskim, terminu bodhisatta uzywano (prawie) wył acznie do okre-

slenia osoby Gautama Buddy z okresu sprzed osi agniecia przeze n oswiecenia.

Koncepcja Bodhisattwy

Juz przed pojawieniem sie Gautama Buddy koncepcja bodhisattwy, jak równiez Buddy i ca-

kravartina 1 , były znane w Indiach. Gdy ksi aze Siddharta, który pózniej stał sie Gautama Budd a,

został poczety w łonie Królowej Maji, jasnowidz przepowiedział, ze przyszły syn Suddhodana

bedzie albo władc a swiata (cakravartin), albo Budd a. Kiedys Budda, odpowiadaj ac na pytanie

zadane przez bramina, zaprzeczył by był bogiem lub yakkh a 2 , lecz potwierdził iz jest Budd a,

a dokładniej jednym z kolejnych Buddów. 3

Dobrze znana strofa z Pali (Dhammapada 4 , wers 183)

1 Cakravartin — władca swiata

2 Yakkha — jeden z rodzajów poteznych „nie-ludzkich” istot – czasem przyjaznych, czasem zabójczych i okrut-

nych. Ze nska yakkha (yakkhini) jest przewaznie bardziej zdradziecka i podstepna niz meski yakkha.

3 Sutta Pitaka/Anguttara Nikaya/Catukkanipata/Cakkavago, czesc 6, zatytuowana Dooasuttaue (Do Bramina

Dona)

4 Sutta Pitaka/Khuddaka Nikaya/Dhammapada; polski przekład: Zbigniew Becker, wydawca: Misja Buddyjska

„Trzy Schronienia” w Polsce

– 3 –

Koncepcja Bodhisattwy

sabbapapassa akaranam Unikaj zła,

kusalassa upasampada, podtrzymuj dobro,

sacittapariyodapanam oczyszczaj swój umysł –

etam buddhana sasanam oto nauka Buddów

stwierdza, ze zródłem nauczania które zawiera nie jest jeden szczególny Budda, ale wszyscy

Buddowie. Amagandha Sutta 5 prezentuje podobny styl, zawiera bowiem mowe nie Buddy Gau-

tamy, lecz wczesniejszego Buddy o imieniu Kassapa.

W specyﬁcznym kontekscie czasu i przestrzeni ma miejsce bezosobowe, uniwersalne zja-

wisko – Sammasambodhi, Doskonałe Oswiecenie. Budda jest tym, który ponownie odkrywa

Dhamme 6 i głosi j a na nowo swiatu, który o niej zapomniał. Termin bodhisattwa okreslał oso-

be Gautama Buddy, z okresu od opuszczenia przeze n domu, do osi agniecia oswiecenia – był

uzywany w tym własnie znaczeniu przez wszystkich, takze przez Budde. Pózniej okres zycia

do którego sie odnoszono rozszerzył sie, i pod terminem bodhisattwa rozumiano Siddharte od

chwili poczecia do oswiecenia. Jeszcze pózniej, termin ten zacz ał odnosic sie do analogiczne-

go okresu zycia, nie tylko Gautama Buddy, ale wszystkich Buddów. Gdy do głosu doszły takze

doktryny karmy 7 i odradzania sie 8 , obie znane i akceptowane w przedbuddyjskich Indiach, jako

bodhisattwa rozumiany był nie tylko Budda Gautama w swoich wczesniejszych zywotach, ale

równiez te nieliczne istoty, które aspiruj a do Niezrównanego Oswiecenia.

Takie nauczanie istnieje w Theravadzie, najstarszej tradycji buddyjskiej; np. w Mahapada-

na Suttanata 9 mowa jest o szesciu Buddach poprzedzaj acych Gautame. Tekst ten przypisywany

jest samemu Buddzie – podaje on czas w którym zyli poprzedzaj acy go Buddowie, kaste do

której nalezeli, nazwisko rodowe, długosc zycia itd. W Buddhavamsa , pózniejszej pracy 10 na-

lez acej do Khuddaka Nikaya 11 , liczba wymienianych Buddów zwieksza sie dwudziestu pieciu –

dwudziestym pi atym Budd a jest Gautama. Ta liczba nie zmienia sie juz w innych tekstach na-

lez acych do tradycji Theravady. 12

Mimo wszystko, wspomniane wyliczenia Buddów w zadnym razie nie s a wyczerpuj ace.

W Mahapadana Suttanta Budda rozpoczyna opowiesc od szóstego Buddy, wspominaj ac jedy-

nie, ze dziewiecdziesi at jeden kalp temu, był taki a taki Budda, sugeruj ac tym samym, ze liczba

Buddów jest nieograniczona. Wynika z tego, iz podobnie liczba bodhisattwów jest nieograni-

czona.

Ksi aze Siddharta osi agn ał Oswiecenie jako istota ludzka i jako istota ludzka zył i odszedł.

5 Sutta Pitaka/Khuddaka Nikaya/Sutta Nipata/Cula vagga/Amagandha Sutta

6 pali Dhamma , skt. Dharma — w tym kontekscie oznacza nauke (Nauke Buddy), wiedze.

7 Prawo karmy – prawo przyczyny i skutku. skt. Karma , pali kamma – dosłownie ‘działanie’.

8 ang. rebirth

9 Mahapadana Suttanata – nalezy do zbioru Sutta Pitaka/Digha Nikaya, powstanie datowane na ok. 250 rok

p.n.e.

10 Szacuje sie czas powstania tego tekstu na pierwszy wiek przed nasz a er a.

11 Pi ata czesc (kolekcja – nikya ) Sutta Pitaka.

12 Tłumacz znalazł interesuj ace uzupełenienie do tego akapitu. Otóz teksty które powstały w okresie I-IV w. n.e.,

czyli duzo pózniej niz Buddhavamsa , mówi a juz o trzydziestu pieciu Buddach. Natomiast sutty bardzo wczesne,

które powstały prawdopodobnie ok. IV w. p.n.e., wspominaj a tylko o trzech Buddach.

– 4 –

Kim jest Budda?

Jak wczesniej wspomniano, mówił o sobie, ze był Budd a, nie zas dev a 13 czy inn a nadprzyro-

dzon a istot a, był tylko odkrywc a zapomnianego nauczania. I własnie to zadecydowało o jego

znaczeniu i wielkosci, bowiem jemu współczesnym nie udało sie osi agn ac tego samego – od-

kryli bowiem tylko czesc, b adz nie odkryli wcale, tego co odkrył Siddharta. Posiadał wrodzony

talent, osi agn ał najwyzsze doswiadczenie dostepne ludziom; zarówno pod wzgledem intelek-

tualnym jak i moralnym był wielkim, doskonałym człowiekiem ( mahapurisa ). Na wszystkich

etapach zycia, od poczecia az do smierci, mozna w nim było dostrzec cos niezwykłego.

Kim jest Budda?

Nim zostanie szczegółowo powiedziane kim jest bodhisattwa, z pewnosci a pomocne bedzie

wyjasnienie kim jest Budda. W buddyzmie Theravady ideału Buddy (Oswieconego) nie otacza

sie kultem, podobnie osoba Buddy nie jest obiektem czci i modłów. Buddy nie traktuje sie

jako teoretyka metaﬁzyki, ani tez materialisty, nie jest równiez nauczycielem, który tak jak

Mesjasz, wymagałby bezgranicznego oddania. Jest człowiekiem, który osi agn ał doskonałosc,

dzieki uswiadomieniu sobie, w najwyzszym mozliwym dla człowieka stopniu, esencji własnej

natury. Tylko człowiek moze stac sie Budd a.

Mog a istniec planety w jakims innym układzie słonecznym, zamieszkałe przez jakies nad-

naturalne istoty. Jednak jesli te planty nie s a podobne do Ziemi, istoty te nie mog a osi agn ac

pełnego oswiecenia. Nawet, jesli owe istoty prowadz a szczesliwe zycie, w innych niz ludzka

sferach istnienia, wci az podlegaj a prawu zmiany i ewolucji ( anicca lub vaya-dhamma ), przez

co nie s a wolne od narodzin i smierci, towarzysz a im konﬂikty: nie s a wiec wolne od dukkha

(cierpienia).

Budda jest człowiekiem, który uswiadomił sobie, ze s a szczesliwsze stany istnienia, niz ten

spetany uwarunkowaniami swiat. Po wytrwałej duchowej walce, osi aga on nieuwarunkowany

stan ( asankhata ), który jest wolny od wszelkich dualnosci 14 . Wolnosc od dualizmu powodu-

je nieobecnosc jakichkolwiek konﬂiktów ( dukkha ). Dlatego tez, stan ten, jest opisywany jako

wolny od smutku i szczescia (w zwyczajnym znaczeniu tych słów). Natomiast na transcenden-

talnym, mistycznym poziomie, jest to najwyzsze szczescie ( parama-sukha ). Poniewaz w tym

stanie nie ma podmiotu, który ulegałby zmianom, dlatego tez jest on nieprzemijaj acy ( avyaya )

i trwały ( dhuva ). To własnie nazywane jest stanem Nirwany. Budda jest osob a, która dzieki

własnym wysiłkom, uswiadamia sobie ten fakt po raz pierwszy, po czym uczy cały swiat jak

osi agn ac Nirwane – odt ad jest Nauczycielem ( sattha ). Arahaci s a jego uczniami, którzy poste-

puj a zgodnie z jego nauczaniem. Zas bodhisattwowie s a tymi, którzy aspiruj a albo do pełnego

Oswiecenia – stanu Buddy, albo, w szczególnym przypadku, tylko do osi agniecia stanu arahata.

Mówi ac precyzyjnie, człowiek staje sie Budd a w chwili osi agniecia oswiecenia, natomiast

w okresie zycie poprzedzaj acym to wydarzenie jest bodhisattw a – Gautama Budda uzywał te-

go słowa w tym własnie znaczeniu. Ale jest tez wiecej niz prawdopodobne, ze stosował go

czasem w odniesieniu do swoich wczesniejszych zywotów, gdy objasniał ludziom szczególne

13 Jeden z rodzajów istot zamieszkuj acych wyzsze swiaty sansary, niebia nska istota.

14 Przeciwie nstw, rozróznie n, ocen itd.

– 5 –

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: