Leki przeczyszczające i zapierające
Leki przeczyszczające
§ ułatwiają defekację
§ czas pasażu z żołądka do prostnicy = 12 h, z dużymi wahaniamiwystępujące co 8-9 godzin skurcze mięśniówki podłużnej jelit przesuwają treść w kierunku odbytnicy;wypełnienie esicy ®uczucie parcia na stolec, sygnał do defekacjijeżeli akt ten zostanie świadomie powstrzymany esica adaptuje się do rozciągnięcia ściany;
§ czynniki upośledzające transport treści jelitowej
v słabe rozciągnięcie ściany jelita przez małą objętość treści zawierającej niewiele substancji odpadowych
v otyłość
v brak wysiłku fizycznego
v złe warunki sanitarne
§ zaparcie ® defekacja w odstępach kilkudniowych, utrudnione oddanie stolca z powodu jego odwodnienia i twardości
§ zaparcia częściej występują w społeczeństwach cywilizowanych
1) Środki zwiększające objętość mas kałowych (masowe)
- włókniste substancje odpadowe: błonnik, lignina, gumy, pektyny, hemicelulozy, inne wielocukry
- chłoną wodę i zwiększają objętość mas kałowych i ich uwodnienie, co przyspiesza pasaż
- są częściowo metabolizowane przez florę bakteryjną do produktów osmotycznie czynnych
- włókna roślinne adsorbują kw. żółciowe ® ¯ cholesterolu w surowicy
- znaczna objętość środków masowych powoduje uczucie nasycenia mimo niewielkiej wartości kalorycznej
- pozbawione działania ogólnego, mogą powodować uczucie pełności w nadbrzuszu, wzdęcie, adsorbować leki
- nie powinny być stosowane przez chorych z trudnościami połykania
- otręby pszenne, żytnie mają 40-50% substancji odpadowych; pieczywo razowe, kasze, warzywa
- dla zachowania prawidłowej defekacji ® dzienne spożycie subst. włóknistych 6-10 g
- metyloceluloza, karboksymetyloceluloza ® półsyntetyczne produkty celulozy i znacznej wodochłonności; stosowane jako proszki, syropy; 6,0/dobę
2) Osmotyczne (solne) leki przeczyszczające
- substancje zwiększające ciśnienie osmotyczne treści jelitowej i nie wchłaniane zatrzymują wodę w świetle jelita proporcjonalnie do dawki
- najczęściej stosowane są sole o dwu- lub więcej wartościowym anionie
- w niewielkich dawkach ® działają łagodnie i powoliw dużych ® gwałtowne i szybkie wydalanie znacznych ilości płynnego stolca
- działania niepożądane!!!
- jeżeli będzie jakaś przyczyna blokująca wydalenie mas kałowych ® nadmierne rozciągnięcie ściany jelita, jej pęknięcie
- siarczan magnezu (Magnesium sulfuricum, sól gorzka)
· p.o. 5-10 g
· działanie po 3-8 godzinach po zażyciu, zależnie od dawki
· źle się wchłania z p. pok.
· jeżeli dawka leku zostanie wyraźnie przekroczona lub wydolność nerek upośledzona ® rozwija się hipermagnezemia!
· niesmaczny, podajemy w postaci rozpuszczonej (może drażnić błonę śluzową żołądka)
- siarczan sodu (sól glauberska)
· 10-30 g
· może być stosowana przy niewydolności nerek
· w niewielkiej ilości metabolizowana do siarkowodoru przez bakterie jelitowe
· w zatruciach metalami ciężkimi ® powstają siarczki, nie wchłaniane z p. pok.
- fosforan sodu (Natrium phosphoricum bibasicum) ® najmniej niesmaczny!
- aktulozal
· syntetyczny disacharyd, praktycznie nie wchłaniany z p. pok.
· działanie przeczyszczające po 24-48 h po podaniu
· rozkładana przez florę jelitową do kw. mlekowego i octowego
· zakwaszenie treści jelitowej (pH=5) nasila wytwarzanie trudno wchłanianego jonu amonowego i zmniejsza ilość wchłanianego amoniaku
· ¯ stężenie amoniaku w surowicy (wykorzystane w niewydolności wątroby do zapobiegania encefalopatii wątrobowej)
· p/wskazanie ® galaktozemia i odwodnienie
· działania niepożądane® odbijania, wzdęcia, skurcze jelitowe® dyskomfort w jamie brzusznej, ból w nadbrzuszu® nudności, wymioty® hamowanie łaknienia® hipernatremia po dużych dawkach z odwodnieniem i hipokaliemią® stężenia kw. mlekowego
· podajemy po rozcieńczeniu wodą, sokiem owocowym lub mlekiem
3) Środki zmiękczające kał
- olej parafinowy (Oleum paraffini)
o 1-2 łyżki stołowe ® rozmiękczenie mas kałowych
o gromadząc się w bańce odbytnicy, zmniejsza jej wrażliwość na bodźce i nasila zaparcia
o świąd odbytu, upośledzenie wchłaniania związków rozpuszczalnych w tłuszczach (witamin, ważne w ciąży!!!)
o wchłaniany i deponowany w węzłach chłonnych ® zmiany zapalne i rozplemowe
- dokusat (sól sodowa bursztynianu dioktylu)
o związek powierzchniowo czynny
o obniża napięcie powierzchniowe fazy tłuszczowo-wodnej, ułatwia przenikanie wody i tłuszczów w głąb mas kałowych w j. grubym, co prowadzi do ułatwienia pasażu
o nie pobudza perystaltyki, ułatwia wchłanianie wielu substancji (np. leków), ponieważ ma właściwości emulgujące
o dobrze tolerowany
o działania niepożądane ® gorzki smak w ustach, nudności
o nie stosujemy u kobiet karmiących (wydziela się z mlekiem)
o 50 – 159 mg co drugi dzień, max d. dobowa – 500mg
4) Olej rycynowy
- w p. pok. rozkładany do glicerolu i kwasu rycynolowego
- powstające mydła rycynolowe drażnią jelito cienkie
- ¯ wchłanianie wody i elektrolitów, przyspieszenie pasażu (płynny stolec po 3-4 h)
- przekrwienie narządów jamy brzusznej i miednicy mniejszej ® zaostrzenie istniejących stanów zapalnych, poronienia
- 15-60 ml (dawka przeczyszczająca)
5) Środki kontaktowe
- przepuszczalności nabłonka jelitowego dla wody, ¯wchłaniania wody i elektrolitów
- pobudzają skurcze podłużne okrężnicy, hamują skurcze segmentowe (zwalniające pasaż)
- podane pozajelitowo ® nieskuteczne! musi być kontakt z błoną śluzową
- glikozydy antrachinonowe (roślinne) ® uwalniają aglikony, działające przeczyszczająco, działają 8-12 h po zażyciu
- mogą się wchłaniać z p. pok., wydzielają się z mlekiem (staje się gorzkie)
- aloes (suszony sok ze ściętych liści, nalewka – Tinctura Aloe) działa gwałtownie; kurczowe bóle brzucha, przekrwienie trzewi
- kora kruszyny pospolitej (Cortex Frangulae), kłącze rzewienia dłoniastego (Rhizoma Rhei), owoce i kora szakłaku pospolitego (Fructus et cortex Rhamni catharticae), liście starca szerokolistnego (Folia Sennae)
6) Pochodne difenylometanu
- działają na jelito grube, działanie uwidacznia się >6 h
- w dużych dawkach ® bóle kurczowe, nadmierne działanie przeczyszczające, zaburzenia elektrolitowe
- mogą wchodzić w pętlę krążenia wątrobowo-jelitowego (przedłużenie działania)
- bisakodyl
o działa po podaniu p.o., p.r. (uczucie pieczenia w odbytnicy)
Zasady stosowania leków przeczyszczających
- są często nadużywane
- rozpoznanie zaparcia (przewlekłego, nawykowego) nie jest wskazaniem do stosowania leków
- zawsze należy określić przyczynę (nieprawidłowe odżywianie, otyłość, brak wysiłku fizycznego ® czynniki te można uregulować bez leków)
- leki przeczyszczające stosować możliwie jak najrzadziej i jak najczęściej zmieniając preparaty (bez ograniczeń stosujemy TYLKO środki masowe!)
- wskazania ® konieczność unikania przez chorego wysiłku, oszczędzania tłoczni brzusznej (w niewydolności ©, zawale serca, przepukliny); diagnostyka i przygotowanie do zabiegów na jamie brzusznej; w zatruciach (tylko środki osmotyczne, bo są farmakologicznie obojętne, odwracają przepływ wody przez ścianę jelita, zwalniają wchłanianie trucizny)
- przeciwwskazania
o nie rozpoznane zaburzenia z p. pok.
o porażenie perystaltyki, zaburzenia drożności
o przewlekłe stany zapalne w jamie brzusznej, miednicy mniejszej
o ciąża (olej rycynowy, środki osmotyczne, kontaktowe)
Leki zapierające
- zwalniają pasaż jelitowy
- stosuje się substancje ściągające, środki adsorpcyjne, sole wapnia, związki działające na mięśnie gładkie jelit
- ostra biegunka jest mechanizmem fizjologicznym, prowadzi do wydalenia zakażonej lub toksycznej treści z p. pok. i na ogół jest procesem samoograniczającym się (nie odnosi się to do środków adsorpcyjnych)
- przewlekłe biegunki ® likwidować przyczynę
1) Środki ściągające
- nieznaczna denaturacja śluzu i białek na powierzchni błony śluzowej ® utrudnienie i zwolnienie wymiany płynów poprzez zdenaturowaną warstwę, zmniejszenie przesięku i wysięku, utrudnienie działania subst. zawartych w treści pokarmowej na mięśnie gładkie i gruczoły jelit
- umiarkowany efekt przeciwzapalny
- garbniki roślinne
o w korze dębu (Cortex Quercus), galasówkach (dębniakach), liściach borówki brusznicy (Vitis idaea), jagodach borówki czernicy (domowy środek zapierający)
o połączenia garbników z białkami są nierozpuszczalne w wodzie
o nie działają ściągająco w jamie ustnej, działają dopiero po uwolnieniu garbników w jelicie
o białczan taniny (tanninum albuminatum)
- związki bizmutawe
o zasadowy węglan bizmutawy (Bismuthum subcarbonicum), zasadowy azotan bizmutawy (Bismuthum subnitricum), zasadowy galusan bizmutawy (Bismuthum subgallicum)
o umiarkowane działanie p/bakteryjne
o zasadowy azotan bizmutawy może ulegać w jelitach redukcji przez bakterie z wytworzeniem azotynów (gwałtowanie obniżają RR)
o barwią kał na czarno
2) Środki adsorpcyjne
- wiążą w p. pok. różne substancje, m. in. związki nasilające perystaltykę, przechodzenie płynów do światła jelita, toksyny bakteryjne etc.
- stosowane w bakteryjnych zakażeniach p. pok., usuwają przyczynę biegunki
- węgiel leczniczy (Carbo medicinalis)
o sproszkowany węgiel aktywowany o dużej zdolności adsorpcyjnej
o 1 g węgla adsorbuje:1,8 sublimatu400 mg fenolu800 mg morfiny350 mg fenobarbitalu300 mg alkoholu
o przydatność węgla zależy od dawki toksycznej związku
o w biegunkach stosujemy 1x4,0 lub więcej, w postaci papki
o dawka musi być możliwie duża ®adsorbuje wszystko co napotyka w p. pok.
o nie należy stosować jednocześnie z innymi lekami ® adsorpcja!!!
...
Venuss20