Krajobraz kulturowy w Polsce - dziedzictwo kulturowe i nowa tożsamość. Seminarium - Estetyka i kultura krajobrazu.pdf

(1171 KB) Pobierz
Microsoft Word - a-kraj-kult
Krajobraz kulturowy w Polsce –
dziedzictwo kulturowe i nowa tożsamość
Seminarium:
Estetyka i kultura krajobrazu
Anna Komorowska
Wydział planowania przestrzennnego i środowiska
Technische Universität Kaiserslautern
Anna Komorowska Krajobraz kulturowy w Polsce – dziedzictwo kulturowe i nowa tożsamość
Spis treści
1. Problematyka
1.1. Temat
1.2. Cel pracy
1.3. Pojęcia:
Krajobraz kulturowy (Historyczny krajobraz kulturowy, Krajobraz miejski, Krajobraz
rolniczy, Krajobraz kulturowy zbliżony do naturalnego); Krajobrazowa strefa ochronna;
Dziedzictwo kulturowe; Lista Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury UNESCO;
Rewitalizacja
2. Ochrona krajobrazu kulturowego w Polsce
2.1. Podstawy prawne – Ustawy i przepisy
2.1.1. Ustawa o ochronie dóbr kultury
2.1.2. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
2.1.3. Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska
2.1.4. Ustawa o ochronie przyrody
2.2. Prawo międzynarodowe – porozumienia międzynarodowne
2.2.1. Międzynarodowa Karta Ogrodów Historycznych (tzw. Karta Florencka)
2.2.2. Lista Obiektów Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO
2.2.3. Kowencja o ochronie światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego (tzw.
Konwencja paryska) i Rezerwaty Biosfery.
2.2.4. Europejska Konwencja o Krajobrazie
3. Rewitalizacja krajobrazu kulturowego w Polsce
3.1. Wyjaśnienie pojęcia rewitalizacja
3.1.1. Cel rewitalizacji
3.1.2. Środki
3.2. Przekład rewitalizacji w Polsce. Żyrardów.
4. Historyczna krajobraz kulturowy – ochronia dziedzictwa kulturowego na przykładzie
Krakowa
4.1. Znaczenie Krakowa jako Kulturalnej Stolicy Europy
4.2. Zasoby dziedzictwa kulturowego i niematerialne dobra kultury
4.3. Ochrona i kształtowanie dziedzictwa kulturowego
4.3.1. Ochrona wartości kulturowej
4.3.2. Strefa ochrony sylwety Miasta
4.3.3. Parki kulturowe
5.
Współczesny krajobraz kulturowy – w poszukiwaniu nowej tożsamości na przykładzie
Śląska
5.1. Położenie Śląska wobec upadku górnictwa
5.2. Nowe użytkowanie kopalni „Wilson“ w Katowicach.
6.
Spis literatury
Anna Komorowska Krajobraz kulturowy w Polsce – dziedzictwo kulturowe i nowa tożsamość
2.3. Przykłady terenów chronionych ze względu na ich wartość kulturową i estetyczną
2.3.1. Park kulturowy „Krzemionki Podgórskie”
2.3.2. Bielańsko – Tyniecki Park Krajobrazowy
2.3.3. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Szopienice – Borki”
2.3.4. Rezerwat Biosfery „Karpaty Wschodnie”
1. Problematyka
1.1. Temat: Krajobraz kulturowy w Polsce i poszukiwanie nowej tożsamości.
Krajobraz kulturowy powstał w wyniku wielowiekowego oddziaływania ludzi na
środowisko przyrodnicze, które częściej było szkodliwe niż zharmonizowane, czego skutkiem
są zaburzenia stosunków kulturowo-przyrodniczych i degradacja krajobrazu. Z powodu
nierozsądnej gospodarki również dobra kultury poprzednich epok były niszczone. Dlatego
ochrona krajobrazu , która musi być kompleksowa i interdyscyplinarna, obejmuje zarówno
krajobraz kulturowy jak i naturalny.
„ Krajobraz kulturowy przechowuje świadectwo działalności jego dawnych mieszkańców,
dlatego jest znakiem tożsamości danego regionu”. 1 Polityka regionalna, która uwzględnia tę
zasadę, i rozsądne planowanie przestrzenne stwarzają również szansę na promocję, a co za
tym idzie, rozwój turystyki. Coraz popularniejsza staje się turystyka kulturowa , zwiedzanie
wartościowych obiektów i miast, docenianych jako dziedzictwo kulturowe.
1.2. Cel pracy
Referat przedstawia podstawowe zasady ochrony krajobrazu kulturowego w Polsce, która
jest oparta na prawie polskim i międzynarodowym. Podane przykłady ilustrują jak łączona
jest ochrona przyrody i kultury. Rewitalizacja , coraz popularniejsza w Polsce, to
kompleksowa i interdyscyplinarna forma ochrony, która daje również wymierne korzyści,
takie jak rozwój turystyki, poprawa jakości życia mieszkańców i rozwój gospodarczy. Na
zakończenie podano przykład ochrony historycznego krajobrazu kulturowego oraz
szukanie nowej tożsamości w krajobrazie poprzemysłowym .
1.3. Pojęcia 2 :
Krajobraz kulturowy – krajobraz z przewagą elementów antropogenicznych (czyli
powstałych w wyniku działalności człowieka) nad elementami przyrodniczymi. Rozróżniamy
krajobraz kulturowy rolniczy, przemysłowy, miejski, historyczny jak również krajobraz
harmonijny lub zdewastowany.
Historyczny krajobraz kulturowy – krajobraz cenny z punktu widzenia ochrony dóbr
kultury, np. tradycyjnego rozłogu pól, terenów historycznych kopalń, historycznych
jednostek osadniczych, krajobrazów bitewnych. Obecnie postuluje się stworzenie
systemu ochrony krajobrazu kulturowego (historycznego), którego instrumentami
i instytucjami są: strefa ochrony konserwatorskiej, rezerwat kulturowy, park kulturowy.
Krajobraz miejski – krajobraz obejmujący tereny zainwestowania miejskiego.
Występuje w postaci krajobrazów zabytkowych i współczesnych, a odznacza się
zabudową wysoką, zwartą, bez większych enklaw uprawowych. Pojawia się w nim,
zwłaszcza w jego odmianie zabytkowej, czytelny układ kompozycyjny. W system
zabudowy miejskiej wplecione są urządzone tereny zieleni (ogrody, parki i inne ich
odmiany tworzące systemy zieleni miejskiej, obecnie zw. Systemem przyrodniczym
miasta).
1 Krajobraz kulturowy szansą rozwoju regionu w: www.muzeum.ketrzyn.pl
2 Marek Siewniak, Anna Mitkowska „Tezaurus sztuki ogrodowej”. Oficyna wydawnicza Rytm. Warszawa. Z
wyjątkiem: Krajobraz rolniczy; Krajobraz kulturowy zbliżony do naturalnego; Rewitalizacja:
Klaus – Jörgen Evert „Lexikon Landschafts- und Stadtplanung”. Springer, 2001
Anna Komorowska Krajobraz kulturowy w Polsce – dziedzictwo kulturowe i nowa tożsamość
Krajobraz rolniczy – Forma krajobrazu kulturowego, powstałego w wyniku
gospodarki rolnej.
Krajobraz kulturowy zbliżony do naturalnego – ukształtowany i użytkowany przez
człowieka krajobraz, którego cechuje roślinność zbliżona lub, w niektórych
przypadkach, identyczna z roślinnością naturalnie rosnącą na danym obszarze.
Krajobrazowa strefa ochronna – w dotychczasowej praktyce ochrony krajobrazu
stosowano podział na pięć charakterystycznych stref krajobrazu w ramach jego pełnego
polskiego zasobu, wśród których trzy mieszczą się w kategorii stref ochronnych. Są to: strefa
rezerwatowa, strefa parkowo – krajobrazowa, strefa krajobrazu chronionego. Pozostałe dwie
nie mają właściwości ochronnych i są to: strefa krajobrazu przekształconego oraz strefa
rekultywacyjna .
Dziedzictwo kulturowe – najogólniej mówiąc to całość dorobku kulturowego tworząca
środowisko kulturowe dokumentujące poczucie tożsamości człowieka manifestującej się
ciągłością kulturową.
Lista Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury UNESCO – ogólnoświatowy rejestr
najbardziej wartościowych zabytków, ich zespołów i miejsc zabytkowych, a także pomników
przyrody i obszarów chronionych (w tym zasługujących na ochronę ze względów
geologicznych, fizjograficznych i krajobrazowych) o wyjątkowej oryginalności i uniwersalnych
wartościach w skali światowej.
Rewitalizacja – proces przemian mający na celu przywrócenie do życia lub zwiększanie
atrakcyjności zaniedbanych dzielnic miast, opustoszałych krajobrazów, zapomnianych
parków. a ng. revitalition, fr. reanimation, niem. Wiederbelebung
Anna Komorowska Krajobraz kulturowy w Polsce – dziedzictwo kulturowe i nowa tożsamość
2. Ochrona krajobrazu kulturowego w Polsce
2.1. Podstawy prawne – Ustawy i przepisy
Ochrona krajobrazu kulturowego w Polsce odbywa się według takich samych zasad jak
ochrona przyrody. Określona jest ustawami o ochronie dóbr kultury, o planowaniu i
zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie i kształtowaniu środowiska oraz o ochronie
przyrody.
2.1.1. Ustawa o ochronie dóbr kultury z dn. 15.02.1962 z nowelizacją z dn.
19.07.1990
Na podstawie tej ustawy służby konserwatorskie ochrony zabytków i
ochrony przyrody podjęły w 1975 r. współpracę przy ewidencji
zabytkowych założeń ogrodowych i cmentarnych. 24 maja 1989 zawarto
porozumienie pomiędzy Ministrem Kultury i Sztuki, a Ministrem Ochrony
Środowiska o współpracy w zakresie ochrony krajobrazu kulturowego oraz
obszarów chronionych.
Nowelizacja ustawy o ochronie dóbr kultury i o muzeach z dn. 19.VII.1990
r. wprowadziła, jako przedmiot ochrony, „krajobraz kulturowy w formie
ustanowionych stref ochrony konserwatorskiej , rezerwatów i parków
kulturowych ” 3 .
2.1.2. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dn.27.III.2003 r.
Kolejna ustawa określa zasady planowania i zagospodarowania przestrzennego opartego na
wymogach ładu przestrzennego, walorach architektonicznych i krajobrazowych , wymogach
ochrony środowiska oraz ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków, oraz dóbr kultury
współczesnej. 4 Na podstawie art.17 pkt.1 tej ustawy sporządza się obwieszczenie o
przystąpieniu do sporządzania miejscowego planu, osobnego dla poszczególnych regionów.
2.1.3. Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska z dn. 31.01.1980
2.1.4. Ustawa o ochronie przyrody z dn. 16.10.1991
Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska zawiera m.in. zasady
ochrony „ walorów krajobrazowych , zieleni w miastach i wsiach” 5 . A
ustawa o ochronie przyrody określa formy ochrony przyrody. Są to: „parki
narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe , obszary
chronionego krajobrazu, ochrona gatunkowa roślin i zwierząt, pomniki
przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne i zespoły
przyrodniczo-krajobrazowe ”. 6 Szczególnie dwie formy są istotne dla
ochrony krajobrazu naturalnego i kulturowego.
„ Park krajobrazowy , ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe, jest
obszarem chronionym w warunkach racjonalnego gospodarowania“. 7
„ Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe . Tą formą ochrony obejmuje się wyjątkowo cenne
fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego dla zachowania jego wartości estetycznych i
pięknych widoków“. 8
3 Ustawa o ochronie dóbr kultury, Art.5, pkt.12.
4 Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Art.1, pkt. 2.1-4
5 Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska
6 Ustawa o ochronie przyrody, Art.13
7 „Polsko-Niemiecki Przewodnik Ochrony Przyrody”
Anna Komorowska Krajobraz kulturowy w Polsce – dziedzictwo kulturowe i nowa tożsamość

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin