BIOMEDYKA_1_wersja_do_nauki.doc

BIOMEDYKA 1

(.1              BIOMEDYCZNE PODSTAWY WIEKU DORASTANIA I EDUKACJA ZDROWOTNA)

1.       Charakterystyczne cechy okresu dorastania

2.       Zaburzenia w okresie dorastania u dziewcząt i chłopców

3.       Wybrane jednostki chorobowe; (AIDS, nowotwory, stres, uzależnienia)

4.       Zdrowie, czynniki wpływające na zdrowie, edukacja zdrowotna

5.       Żywienie (główne składniki pokarmowe, skutki nadmiaru niedoboru)

6.       Jeden z zaproponowanych artykułów, wybrany i opracowany przez studenta

Ad 1)

Charakterystyka rozwoju fizycznego

Najbardziej widoczne przemiany zachodzące w okresie dorastania dotyczą rozwoju

fizycznego młodzieży. Charakterystyczny jest tu rozrost organizmu (zwiększanie się

wymiarów i ciężaru ciała), różnicowanie (zmiany jakościowe decydujące o odrębności

organizmu w poszczególnych okresach rozwojowych na przykład zmiany w proporcjach

ciała, kończyn, tułowia i głowy) i dojrzewanie (doskonalenie poszczególnych narządów i

ich współdziałanie z innymi układami). Czynniki takie jak: zmiana kształtów ciała,

dojrzewanie płciowe, działalność wydzielniczych gruczołów skóry, (co wyraża się

skłonnością do pocenia, przetłuszczania się włosów i łojotoków skórnych), przeobrażenia układu nerwowego (objawiające się głównie nadmierną wrażliwością i pobudliwością,

zachwianiem równowagi procesów pobudzenia i hamowania)

W przypadku zmian wewnętrznych organizmu, wywołane jest to tzw. grą hormonów, które uaktywniają przysadkę mózgową i układ rozrodczy człowieka. Pod wpływem hormonów płciowych gruczoły rozrodcze zaczynają produkować komórki rozrodcze (plemniki i komórki jajowe), człowiek staje się zdolny do podjęcia aktywności seksualnej (dojrzałość seksualna) oraz do rozmnażania (dojrzałość rozrodcza). Osiągniecie tej zdolności jest jednak wyznacznikiem tylko dojrzałości seksualnej i płciowej.

Nie można ustalić ścisłych ram czasowych, kiedy następują kolejne fazy dojrzewania. Nastąpi jednak moment, w którym to gruczoły zaczną uwalniać do krwioobiegu hormony. Szczególną rolę w tym procesie pełnią gonady - gruczoły płciowe, nadnercza i tarczyca. Wytwarzany przez przysadkę mózgową hormon wzrostu, aktywizuje produkcję hormonu wątroby, który stymuluje wzrost kości. Aktywność gruczołów dokrewnych pozostaje pod kontrolą części mózgu, którą nazywamy podwzgórzem.

Zewnętrznym objawem dojrzewania dziewczynki jest pojawienie pierwszej miesiączki (menarche). Jest to wielkie wydarzenie w życiu każdej młodej kobiety. Jednak nie oznacza jeszcze dojrzałości rozrodczej.
U chłopców objawem dojrzewania jest wytrysk nasienia - polucja (zmazy nocne

Okres dojrzewania trwa przeciętnie 5-7 lat

Dojrzewanie często przeciąga się na wiek młodzieńczy, jednakże za prawidłowe dojrzewanie przyjmiemy okres:
- dziewczynki między 9-16 rokiem życia
- chłopcy między 10-18 rokiem życia

Cechy charakterystyczne dla podokresu późnoszkolnego:
- obwód i proporcje głowy osiągają wartości bardzo zbliżone do wartości końcowych,
- zacierają się stopniowo różnice morfologiczne i funkcjonalne układów i narządów w stosunku dziecku a osoba dorosła,
- postępuje proces zrastania się nasad kości długich z trzonami — chrząstek nasadowych,
* u dziewcząt ok. 16 lat,
* u chłopców ok. 18 lat,
- u chłopców następuje rozrost pasa barkowego i muskulatury,
- u dziewcząt następuje rozrost obręczy biodrowej i tkanki tłuszczowej,
- wzrastanie nie przebiega harmonijnie,
- problemy wychowawcze,
- u chłopców występuje tendencja do chwilowych zasłabnięć i omdleń,
- występuje zmienność nastrojów, mogą wystąpić problemy w szkole,
- zwiększona wrażliwość organizmu na wpływy czynników zewnętrznych,
- często pogłębiają się lub powstają nowe wady postawy i zaburzenia posturalne.

Ad. 2)

Okres dojrzewania trwa przeciętnie 5-7 lat. Dzieci wcześniej dojrzewające przechodzą ten okres szybciej, u tych, u których rozwój jest spowolniony dojrzewają wolniej. U dzieci dojrzewających wolniej często występują problemy w sferze biologii, motoryczności i osobowości. Czasami dochodzi do depresji spowodowanych niemożnością nadążenia w zmianach biologicznych za rówieśnikami. Dzieci zaczynają przejmować się swoim wyglądem. Dziewczynki wstydzą się piersi a chłopcy np. trądziku oraz mutacji głosu. Jeżeli dojrzewanie przebiega zbyt szybko lub zbyt późno wymaga to specjalistycznego leczenia.
 

Za opóźnione dojrzewanie płciowe uważa się brak takich cech dojrzewania jak pojawienie się owłosienia łonowego i pachowego, rozwój gruczołów piersiowych do 14 roku życia jak również brak miesiączek do 16 roku życia. Za podstawę do rozpoznania tej patologii uznaje się także brak miesiączek do 18 roku życia z zachowanym prawidłowym rozwojem fizycznym i psychicznym. Przyczynami opóźnionego dojrzewania może być niedorozwój jajników, zaburzenia dotyczące podwzgórza i przysadki lub też zaburzenia wydzielania hormonalnego. Bardzo często zaburzenia dojrzewania mogą być dziedziczone i występują rodzinnie. Wyróżnia się dwa typy tego zaburzenia. W typie pierwszym obserwuje się występowanie wszystkich cech dojrzewania płciowego prócz miesiączek, natomiast w typie drugim pierwotny brak miesiączki wraz z równoczesnym opóźnionym rozwojem drugo i trzeciorzędowych cech płciowych. Typowi drugiemu najczęściej towarzyszy niedorozwój narządów płciowych, niedobór estrogenów czy też przerost błony śluzowej macicy. Opóźnione dojrzewanie płciowe może być spowodowane wieloma różnymi czynnikami. Należą do nich między innymi różnego rodzaju choroby genetyczne jak np. celiakia, choroby ogólnoustrojowe, cukrzyca i inne. Często spotykane jest w zespole Downa. Patologii tej najczęściej towarzyszą zaburzenia wzrostu. Znaczący wpływ na opóźnienie dojrzewania płciowego może mieć niedobór w organizmie pewnych mikroelementów jak np. cynk.

Ad 3)

AIDS (ang. Acquired Immunodeficiency Syndrome lub Acquired Immune Deficiency Syndrome) - ciężka choroba zakaźna układu immunologicznego (odpornościowego) wywoływana przez ludzki wirus upośledzenia odporności (HIV).

Wirus HIV przenosi się poprzez:

·         krew (najbardziej efektywna droga zakażenia) i produkty krwiopochodne

·         spermę, śluz szyjkowy (stosunkowo trudno się zarazić)

·         mleko matki (udowodniono możliwość przeniesienia zakażenia tą drogą)

·         przeniesienie z matki na dziecko (średnie ryzyko)

Do organizmu wirus może dostać się podczas stosunku płciowego, choć stosunkowo trudno zarazić się tą drogą.

Możliwe jest także zakażenia przez transfuzję krwi, podczas dializ, przeszczepów, zabiegów chirurgicznych i przyjmowanie preparatów krwiopochodnych (zdarza się to obecnie bardzo rzadko, ze względu na badania dawców).

Bardzo duże ryzyko stanowi używanie wspólnych żyletek, igieł i strzykawek (tatuaże, narkomania).

Potencjalne ryzyko zarażenia występuje w klubach sportowych np w sytuacji pobrudzonych krwią worków treningowych czy innych sprzętów do sportów walki oraz wstrzykiwanie środków dopingujących tą samą igłą i strzykawką przez wiele osób.

Matka seropozytywna (HIV+) może zakazić płód, jednak przy zachowaniu odpowiednich procedur podczas ciąży i porodu można znacząco obniżyć ryzyko.

Wirus przenosi się także z mlekiem w czasie karmienia.

Stres jest definiowany w psychologii jako dynamiczna relacja adaptacyjna pomiędzy możliwościami jednostki a wymogami sytuacji (stresorem) charakteryzująca sie brakiem równowagi.

Objawy ostrego stresu:

·         pobudzenie emocjonalne,

·         wzrost ciśnienia krwi,

·         przyspieszenie akcji serca,

·         przyspieszenie oddechu,

·         suchość w ustach,

·         "gęsia skórka",

·         wzrost stężenia cukru we krwi;

Nowotwór (łac. neoplasma) - grupa chorób w których komórki organizmu dzielą się w sposób niekontrolowany przez organizm, a nowo powstałe komórki nie różnicują się w typowe komórki tkanki. Utrata kontroli nad podziałami jest związana z mutacjami genów kodujących białka uczestniczące w cyklu komórkowym: protoonkogenami i antyonkogenami. Mutacje te powodują, że komórka wcale lub niewłaściwie reaguje na sygnały z organizmu. Powstanie nowotworu złośliwego wymaga kilku mutacji, stąd długi, ale najczęściej bezobjawowy okres rozwoju choroby. U osób z rodzinną skłonnością do nowotworów część tych mutacji jest dziedziczona.

Rodzaje nowotworów

·         nowotwór łagodny (neoplasma benignum)

·         nowotwór złośliwy (neoplasma malignum)

o        nowotwór anaplastyczny (neoplasma anaplasticum)

o        mięsak (sarcoma)

o        rak (carcinoma)

o        potworniak (teratoma)

·         nowotwór miejscowo złośliwy

Leczenie

W leczeniu stosuje się:

·         chemioterapię

·         radioterapię

·         leczenie chirurgiczne

·         hipertermię miejscową

Uzależnienie to nabyta silna potrzeba wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś substancji.

Uzależnienie fizjologiczne (ang. physiological dependence), zwane też czasem fizycznym, to nabyta silna potrzeba stałego zażywania jakiejś substancji odczuwana jako szereg dolegliwości fizycznych (np. bóle, biegunki, uczucie zimna, wymioty, drżenia mięśni, bezsenność). Zaprzestanie jej zażywania (odstawienie) prowadzi do wystąpienia zespołu objawów, które określa się jako zespół abstynencyjny (zespół z odstawienia). W leczeniu uzależnienia fizjologicznego stosowana jest detoksykacja, czyli odtrucie.

Grupa substancji, których nadużywanie prowadzi do uzależnienia fizjologicznego jest niewielka. Najważniejsze z nich to (w nawiasie nazwa choroby polegającej na uzależnieniu od danej substancji):

·         nikotyna (nikotynizm) - najpowszechniejsze uzależnienie fizjologiczne na świecie

·         alkohol etylowy (alkoholizm)

·         opioidy, czyli między innymi heroina i morfina

·         niektóre steroidy (zwane niesłusznie sterydami)

·         barbiturany, czyli pochodne kwasu barbiturowego, stosowane jako leki nasenne.

Uzależnienie psychiczne (ang. psychological dependence), znane też jako psychologiczne, to nabyta silna potrzeba stałego wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś substancji, której niespełnienie jednak nie prowadzi do poważnych fizjologicznych następstw.

Uzależnienie psychiczne cechuje:

·         wzrost napędu związanego z poszukiwaniem środka uzależniającego

·         wzrost tolerancji na działanie środka (obniżenie efektu przyjemnosci który on dostarcza)

·         kompulsywna konsumpcja środka kosztem swojego zdrowia oraz otoczenia

·         osłabienie woli

·         obsesja brania i natręctwa myślowe utrzymujące się i nawracające nawet po wieloletniej abstynencji

·         samooszukiwanie się usprawiedliwiające wykonywanie danej czynności (związane z psychologicznymi mechanizmami obronnymi)

·         fizyczne wyniszczenie, brak zainteresowania otoczeniem niezwiązanym ze środkiem i jego zdobywaniem

·         wypalenie emocjonalne prowadzące do samobójstwa

Uzależnienie społeczne (socjologiczne), wiąże się z zażywaniem środków toksycznych pod wpływem panującej mody lub w grupie ludzi podobnych do siebie (np. hippisów), w kręgach młodzieży z tzw. subkultur. Istotą zjawiska jest bardzo silne uzależnienie od grupy, co pociąga za sobą bezwzględne respektowanie panujących w niej zasad i obyczajów. Ponadto osoba uzależniona, w miarę pogłębiania się choroby rezygnuje z ważnych dla siebie wcześniej aktywności, wypada z ról społecznych (utrata pracy, usunięcie ze szkoły, konflikty w rodzinie, zanik zainteresowań, zawężenie kontaktów do grupy narkomańskiej). Następuje coraz większa marginalizacja i najczęściej również kryminalizacja środowiska, w którym obraca się uzależniony.

Ad 4)

DEFINICJA ZDROWIA

Zdrowie - sytuacja dobrego stanu organizmu i niewystępowania w nim poważniejszych chorób. Wpływ na zdrowie mają choroby różnego pochodzenia (infekcje, wypadki, nowotw...