Cezar Gajusz Juliusz - O Wojnie Domowej.pdf - Cezar Gajusz Juliusz - ssaaggaa

PRZEDMOWA

Gajus Juliusz Cezar urodził się w Rzymie 12 lipca,

czyli w miesiącu Quintilis, który później od niego

nazwano Iulius, w roku 100 albo 102 przed Chr. I

jedna, i druga data była równie doniosła. W r. 102

Mariusz pobił Cymbrów i Teutonów i wrócił w

tryumfie, witany imieniem nowego Romulusa. W

roku 100 Mariusz był po raz czwarty konsulem, czego

nikt dotąd nie osiągnął i co się sprzeciwiało

konstytucji i tradycji, a mając do pomocy Saturnina,

trybuna ludu, utrwalał władzę populares, partii ludo-

wej, przeciw optymatom, czyli arystokracji, która

przez kilka wieków panowała niepodzielnie.

Już od trzydziestu lat próbowano podważyć dawny

ustrój. Pierwszy przemówił w imieniu

wydziedziczonych i upośledzonych trybun ludu

Tyberiusz Grakchus. Paręset lat wojen i podbojów

wzbogaciło nieliczne rody możnych, a zubożyło resztę

ludności, zwłaszcza wiejskiej. Drobny rolnik płacił

haracz krwi służąc w legionach i zostawiał swoje

gospodarstwo w zaniedbaniu, potem musiał się go

pozbyć, nękany długami i przewagą gospodarczą

wielkich latyfundiów, opartych na pracy

niewolników. Z chłopów, którzy potracili ziemię,

wzrastał proletariat miejski, głównie w Rzymie.

Tyberiusz Grakchus chciał tych nędzarzy na nowo

obdarzyć ziemią i zaproponował ustawę rolną (lex

agrarid), która by odebrała znaczne obszary z ziem

państwowych (ager publicus), nieprawnie

przywłaszczonych przez arystokrację, i rozdzieliła je

między bezrolnych. W tym czasie umarł ostatni król

Pergamonu, zamożnego państwa w Azji Mniejszej, i

zapisał je w testamencie Rzymowi — fakt nieznany

dotąd w historii, ale który miał się jeszcze parę razy

powtórzyć w tym wieku, jakby świat zawczasu

kapitulował przed Rzymem. Tyberiusz Grakchus

domagał się, by

skarb zmarłego króla przeznaczyć na zakup narzędzi

dla ubogich rolników. Arystokracja dokonała

zamachu, trybun ludu został zabity.

W dziesięć lat po nim jego brat, Gajus, podjął tę samą

walkę. Przeprowadził ustawę nakładającą na państwo

obowiązek zaopatrywania Rzymu w zboże po niskiej

cenie. Nie tylko Rzym, ale i cały półwysep żył

importowanym zbożem, głównie z Sycylii i Egiptu; to,

które zbierano w samej Italii, nie wystarczało na jej

potrzeby, zresztą coraz mniej uprawiano zboża, a

coraz więcej wina i oliwek, ponieważ się lepiej

opłacały. Pod koniec stulecia Italia już zrzuci z siebie

dawny strój lasów i pól, a okryje się ogrodami,

winnicami i gajami oliwnymi. Gajus Grakchus rzucił

myśl jeszcze śmielszą: rozszerzyć obywatelstwo

rzymskie na wszystkich wolnych mieszkańców Italii.

Było to w istocie paradoksem, że pełne prawa miała

tylko ludność Rzymu i Lacjum, jakby wciąż trwały

czasy, kiedy one stanowiły całe państwo. Lecz myśl

Gra-kchusa okazała się zbyt odważna; z wątpliwości,

jakie budziła, skorzystali arystokraci, zagrożeni

reformą rolną, oplatali Gajusa intrygami i w końcu

zginął, tak samo jak brat, od sztyletów.

Tymczasem wyrósł silniejszy przeciwnik

wszechwładnej no- biiitas, senatorskiej arystokracji,

która od wielu pokoleń zagarnęła wszystkie wysokie

urzędy. Mariusz narzucił się dzięki swym

zdolnościom wojskowym i — rzecz niesłychana! —

syn chłopski został konsulem, i. to nie raz, ale osiem

razy. Tak samo niezwykły był fakt, w naszych oczach

raczej błahy, że znalazł żonę w pa-trycjuszowskim

rodzie Juliuszów. Była nią Julia“_ciotka Cezara,

rodzona siostra jego ojca. Stary i dumny ród

wywodził się od mitycznego Julusa, czyli Askaniusza,

syna Eneasza, którego znów matką była bogini

Wenus. Tej pysznej genealogii nie odpowiadała

senatorska świetność — od sześciu pokoleń nie

spotykało się wśród Juliuszów godności wyższych nad

pretorskie.

Matka Cezara, Aurelia, z równie starego rodu

(należeć miał doń jeden z pierwszych królów Rzymu),

była matroną dawnego obyczaju. Chłopiec chował się

pod okiem domowego nauczyciela nazwiskiem

Marcus Antonius Gnipho, który pochodził z Galii

Przedalpejskiej. Cezar zawdzięczał mu doskonałe

początki w języku łacińskim i greckim. Siedział

jeszcze nad abecadłem, gdy

Mariusz, strącony i sponiewierany, tułał się na

wygnaniu. Dziwne losy bohaterskiego starca

rozpalały wyobraźnię chłopca.

Mariusz znalazł przeciwnika w swoim dawnym

oficerze, Korneliuszu Sulli, który stał się głową

reakcji optymatów. Walczyli oni zawzięcie przeciw

wszystkiemu, co zmierzało do ograniczenia ich

przywilejów; dwaj trybuni ludu, Saturninus i Liwiusz

Druzus, którzy prowadzili politykę Grakchów, zginęli

tak samo jak tamci. Lecz myśl przez nich rzucona nie

zginęła: Italia z bronią w ręku upominała się o prawa

obywatelskie. Wybuchła wojna, która trwała długo.

Dowódcy rzymscy pustoszyli Italię, wyrzynali całe

miasta, brali tysiące ludzi do niewoli. Skończyło się

rozszerzeniem obywatelstwa rzymskiego na całą

Italię. W ten sposób został zamknięty rozdział

historii. Italia, składająca się z wielu krajów, każdy o

własnych dziejach, nieraz dawniejszych od

rzymskich, jak Etruria, Italia mówiąca różnymi

językami i narzeczami, Italia Etrusków, Samnitów,

Osków, Umbrów z ich odrębnymi obyczajami i

kultami — odchodziła w przeszłość, ustępując przed

nową Italią, coraz bardziej jednolitą. Gdy w

trzydzieści lat później Cezar będzie mówił w swoich

Pamiętnikach o ziemiach Pelignów, Marsów,

Marycynów, będą to już nazwy topograficzne, jakby

powiatów.

Sulla, który strącił Mariusza, wyrósł dzięki wojnie z

Mitry-datesem, królem Pontu, kraju nad Morzem

Czarnym. Władca ten wystąpił z hasłem: wyrzucić

Rzymian z Azji. Sulla wyruszył przeciw niemu, lecz w

swoich działaniach ograniczył się do Grecji,

sprzymierzonej z Mitrydatesem, i splądrował Ateny,

na koniec zawarł z królem Pontu układ i pośpieszył

do Italii, by zaprowadzić tam swój porządek.

Wkroczył do Rzymu z wojskiem, na co się nikt dotąd

nie ważył. Według konstytucji wodzowie rzymscy

wracający z wypraw wojennych musieli zatrzymać się

u bram stolicy i czekać, co senat postanowi: czy

przyzna im tryumf, czy po prostu każe rozpuścić

wojsko i wrócić do prywatnego życia. Sulla wszedł do

Rzymu ze swoimi legionami i krwawo rozprawił się z

partią Mariusza. Słynne proskrypcje, procesy

polityczne, kończące się z reguły wyrokiem śmierci i

konfiskatą majątku, wytępiły jego przeciwników.

Pomagał mu w tym tłum donosicieli, którzy

dochodzili do olbrzymich fortun, kupując za bezcen

wysta-

wionę na licytacji dobra skazanych. Reakcja

arystokratyczna ograniczyła trybunów ludu i komie j

ó w, czyli zgromadzeń ludowych, rządy znalazły się

znów w rękach senatu i rodów senatorskich. Gdy

Sulla był dyktatorem, gdy Cezar doszedł lat męskich.

Ożeniony

z córką Cynny, głównego sojusznika Mariusza, nie

usłuchał dyktatora, gdy ów kazał mu się z nią

rozwieść. Opłacił to utratą części majątku i odebrano

mu godność kapłana Jowisza. Lecz wolał zejść

ludziom z oczu, jakiś czas krył się w górach, wreszcie

popłynął do Azji Mniejszej. Mitrydates znów zaczął

wojnę, Cezar znalazł się wśród obrońców Mityleny.

Po śmierci Sulli wrócił do Rzymu i śledził uważnie,

jak zaczyna się kruszyć konstytucja arystokratyczna,

przywrócona przez zmarłego dyktatora.

W r. 77 po raz pierwszy wystąpił publicznie,

oskarżając Dola-bellę, byłego prokonsula Macedonii,

o nadużycia. Proces przegrał, tak jak i podobny w

następnym roku przeciw innemu zdziercy, ale opinii

narzucił przekonanie o sprzedajności sądów

senatorskich.

Było ono aż nadto uzasadnione. Istniały ustawy,

nawet surowe, przeciw nadużyciom popełnianym

przez drapieżnych pro-konsulów i propretorów,

zarządzających prowincjami, lecz mały był z nich

pożytek. W sądzie złożonym z senatorów winowajca

pochodzący z tej samej sfery mógł liczyć na

Cezar Gajusz Juliusz - O Wojnie Domowej.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: