Zadanie 1. (0 – 4 pkt.) Narysuj schemat ilustrujący hierarchiczność poziomów organizacji życia (rozpoczynając od poziomu najniższego), z wykorzystaniem następujących pojęć:
populacja, ekosfera, biocenoza, organizm, komórka, narząd, tkanka, ekosystem.
Podaj definicję populacji.
...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 2. (1pkt) Na schematach A,B, C uwzględniono różne powiązania pomiędzy elementami ekosystemu.
Wskaż schemat, który prawidłowo opisuje strukturę ekosystemu i uwzględnia rzeczywiste powiązania pomiędzy jego elementami.
Zadanie 7. (2 pkt) Schematy przedstawiają zakresy tolerancji na temperaturę różnych gatunków.
Wybierz krzywą, która obrazuje zakres tolerancji organizmu stenotermicznego. Uzasadnij swój wybór.
…………………………………………………………………………………………………………………………………..
Zadanie 8 (1 pkt) W biocenozach naturalnych, dobrze zorganizowanych, zakłócenia homeostazy występują bardzo rzadko.
Podaj przykład przyczyny takiego zakłócenia równowagi wewnątrzbiocenotycznej.
...................................................................................................................................................... Zadanie 11 (1 pkt) Poniższy wykres przedstawia wyniki badań z obserwacji rozmnażania populacji nurzyków (pospolitych ptaków tworzących kilka subkolonii na jednej z wysp Południowej Walii).
Sformułuj jeden wniosek wynikający z poniższych danych.
........................................................................................................................................
Zadanie 3. (2 pkt)
Poniżej podano opisy dwóch zależności międzygatunkowych:
A. Ryba różanka składa ikrę w skrzelach małży słodkowodnych, dzięki czemu młody narybek jest chroniony w pierwszych dniach życia. Później narybek opuszcza ciało małża nie wyrządzając mu swym pobytem żadnej szkody.
B. Bąkojady żółtodziobe wyjadają ze skóry nosorożców i bawołów afrykańskich larwy owadów pasożytniczych i kleszcze.
Podaj nazwy zależności między:
A. rybą różanką i małżem słodkowodnym, ………………………………………………………………………….
B. bąkojadem żółtodziobym i nosorożcem. ................................................................................................................
Zadanie 6 (1 pkt) Z wymienionych poniżej przykładów wybierz tylko te, które ilustrują nieantagonistyczne interakcje między populacjami.
1. bakterie – pędzlak
2. kleszcz – lis
3. termity – wiciowce trawiące celulozę
4. rośliny kwiatowe – owady zapylające kwiaty
5. lew – antylopa
6. krab pustelnik – ukwiał
7. rekin – ryba podnawka
8. bawół – zebra
9. człowiek – komar
.......................................................................
Zadanie 42 (0 – 1 pkt + *0 – 1 pkt) U paprotki wodnej z rodzaju Azolla rosnącej na powierzchni stojących tropikalnych wód, stwierdzono obecność w przestrzeniach tkankowych liści sinic Anabaena azollae. Podczas gdy wolno żyjące komórki sinic zawierają niewiele (ok. 5 %) heterocyst, to u tych, które występują w liściach paprotki ich ilość jest znacznie większa (15 – 20 %).
a) Podaj nazwę zależności jaka wytworzyła się między paprotką Azolla i sinicą Anabaena azollae.
......................................................................................................................................................................................................
*b) Wyjaśnij jednym zdaniem rolę heterocyst w komórkach sinic.
Zadanie 18. (3 pkt) P operon 2009 Uzupe.nij tabel´, podajŕc prawid.owŕ nazw´ oddzia.ywania mi´dzy populacjami.
Zadanie 4 ( 1 pkt)Spośród wymienionych, wskaż proces sukcesji pierwotnej (otocz kółkiem literę wybranej odpowiedzi) :
A) zarastanie moreny polodowcowej w miarę cofania się lodowca,
B) dziedziczenie pierwotnych cech wczesnych przodków ewolucyjnych danej grupy,
C) wypłycanie jeziora polodowcowego przez osady i roślinność przybrzeżną,
D) stopniowy rozkład martwego pnia na dnie pierwotnej puszczy.
Zadanie 12 (2 pkt.) Wiele drzew nie mogłoby rosnąć bez mikoryzy. Drzewa z lasu przesadzone na glebę prerii lub wprowadzone do innego środowiska często przestają rosnąć, jeśli nie zostaną zaszczepione symbiontami grzybowymi. Sosny z dobrze rozwiniętą mikoryzą rosną znacznie lepiej, nawet na glebie bardzo ubogiej (...)
Grzyby potrafią metabolizować „niedostępny” fosfor i inne związki mineralne. Kiedy do gleby doda się znakowanych związków mineralnych (np. promieniotwórczy fosfor) można stwierdzić, że aż 90% danego związku jest pobierane przez grzyby tworzące mikoryzę, a następnie szybko przekazywane roślinie. Na podstawie tekstu i posiadanych wiadomości, wyjaśnij znaczenie mikoryzy z gospodarczego punktu widzenia
………………………………………………………………………………………………………………………………….
Zadanie 16. (2 pkt) Większość termitów odżywia się roślinami, w tym niektóre drewnem. Sprzyjają temu znajdujące się w ich przewodzie pokarmowym wiciowce. Sprawdzono eksperymentalnie, że usunięcie wiciowców z jelita termitów powodowało zawsze śmierć tych owadów, mimo że miały pod dostatkiem pokarmu.
Wyjaśnij przyczynę śmierci termitów. …………………………………………………………………………………………………………………………………..
Podaj przykład zwierząt, u których zachodzi podobna zależność.
Zadanie 43 (0 – 4 pkt.) Grzyby mogą prowadzić zarówno saprofityczny, jak i pasożytniczy tryb życia.
a) Podaj trzy przykłady grzybów pasożytniczych.
.......................................................................................................................................................
b) Przedstaw dwa przykłady pozytywnej roli grzybów w przyrodzie.
Pomiędzy organizmami prokariotycznymi i pozostałymi organizmami, jak i pomiędzy samymi bakteriami, występują różnego rodzaju zależności. Nazwij zależności przedstawione na rysunkach.
Zadanie 5 (2 pkt.) Poniżej wymieniono przykłady organizmów żyjących w ekosystemie lasu liściastego klimatu umiarkowanego:
sikory, klony, wilki, lipy, wiewiórki, dziki, sowy, zające, dęby, jemioła, rosiczka.
Przyporządkuj każdy z tych organizmów do właściwego dla niego poziomu troficznego, wpisując jego nazwę w odpowiednią kolumnę tabeli.
Zadanie 9. (3 pkt) Schemat przedstawia uproszczony łańcuch pokarmowy w ekosystemie morskim.
Narysuj piramidę troficzną obrazującą przepływ energii między poszczególnymi poziomami troficznymi w ekosystemie morskim. Poziomy troficzne tej piramidy oznacz cyframi rzymskimi i podaj ich nazwy.
Zadanie 110 (1pkt) Schemat obiegu materii i przepływu energii przez ekosystem.
Wyjaśnij, dlaczego zatrzymanie procesów rozkładu martwej materii w ekosystemie może spowodować śmierć zamieszkujących go organizmów.
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 13. (2 pkt) Schemat przedstawia obieg węgla w przyrodzie.
Określ, jakie skutki o charakterze globalnym może spowodować nadmierne wycinanie lasów.
..............................................................................................................................
Zadanie 14. (2 pkt) Sukcesja ekologiczna jest procesem stopniowego rozwoju biocenozy w czasie. Obserwowano dwa obszary przyrodnicze:
I - nagie zbocze skalne i II - pogorzelisko leśne.
W obu przypadkach stwierdzono postępujące powoli zmiany w wyglądzie obserwowanych terenów i zasiedleniu ich przez żywe organizmy, chociaż mamy tu do czynienia z różnymi typami sukcesji. Podaj nazwy rodzajów sukcesji, zachodzących na obszarach I i II oraz określ podstawową różnicę między nimi.
......................................................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 15. (2 pkt) Jeden z popularnych naszych tygodników opublikował ostatnio raport o stanie polskich ogrodów zoologicznych po hasłem Uwolnić misia. Raport wywołał szeroką dyskusję na temat roli ogrodów zoologicznych w życiu współczesnych społeczeństw oraz losów zwierząt hodowanych w tych ogrodach. Czy ogrody zoologiczne należy zlikwidować? Sformułuj własny pogląd na ten temat, podając dwa argumenty.
Zadanie 17. (1 pkt) Wykresy A i B przedstawiają zmiany liczebności dwóch populacji.
Ustal i podaj, który z wykresów A czy B przedstawia zmiany liczebności populacji drapieżnika. Uzasadnij swój wybór jednym argumentem.
........................................................................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 18 Schematy A, B i C przedstawiają rodzaje rozmieszczenia osobników w obrębie areału populacji. Zanalizuj je i wykonaj zadania: a, b.Zadanie a (2 pkt) Wybierz rodzaj rozmieszczenia osobników najczęściej spotykanych w przyrodzie, nazwij go i podaj przykład dwóch gatunków, dla których charakterystyczny jest ten rodzaj rozmieszczenia.Zadanie b (2 pkt) Podaj jedną zaletę i jedną wadę, wybranego w zadaniu 21a, rodzaju rozmieszczenia osobników w obrębie areału populacji.
Zadanie 19. (3 pkt) 2009 operon P
Populacje mogŕ zasiedlaç swój area. na trzy ró˝ne sposoby. Pierwszy sposób spotykany jest w dojrza.ych ekosystemach. U du˝ych, ruchliwych zwierzŕt przyk.adem tego sposobu rozmieszczenia sŕ stada. Cechŕ drugiego typu rozmieszczenia jest du˝a nieregularnoĘç wyst´powania osobników. Organizmyte najcz´Ęciej znajdujŕ swoje ofiary lub ˝ywicieli w sposób przypadkowy. Trzeci sposób rozmieszczenia jest w przyrodzie rzadkoĘciŕ. Odleg.oĘci pomi´dzy poszczególnymi osobnikami populacji sŕ mniej wi´cej równe.
Podaj nazwy opisanych typów rozmieszcze osobników oraz podaj po jednym przyk.adzie do ka˝dego z typów.
Zadanie 20 Schemat przedstawia obieg azotu w przyrodzie. Zanalizuj go i wykonaj zadanie . Nazwij i krótko scharakteryzuj proces, który przeprowadzają bakterie nitryfikacyjne. Określ, jakie znaczenie dla roślin ma proces scharakteryzowany w zadaniu
Zadanie 21. (2 pkt) Uzasadnij słuszność zaliczania konkurencji do oddziaływań antagonistycznych. Podaj jeden przykład tego rodzaju zależności.
Zadanie 22 (0 – 4 pkt.) Schemat przedstawia przepływ energii przez hipotetyczną biocenozę.
a) Przyporządkuj wyróżnionym literami (A, B i C) elementom schematu odpowiednie określenia wybrane z poniższych:
reducenci, drapieżcy, producenci
A. …………………………….
B. …………………………….
C. ………….………………….
b) Wyjaśnij, dlaczego na tym schemacie szerokość strzałek jest zróżnicowana wiedząc, że szerokość każdej strzałki odzwierciedla tempo przepływu energii od jednego poziomu troficznego do drugiego poziomu.
Zadanie 23. (2 pkt) Schemat przedstawia krzywe przeżywania dwóch rodzajów zwierząt.
Przyporządkuj każdej krzywej (a i b) odpowiedni przykład zwierzęcia, wybierając go spośród oznaczonych liczbami od 1 do 4.
a - ……………....……. b - ……….........………….
Zadanie 24. (1 pkt) Uzupełnij poniższe schematy, zaznaczając strzałką na każdym z nich kierunek lub kierunki przemieszczania się osobników, tak aby ilustrowały wymienione typy rozprzestrzeniania.
Definicja terminu : migracja
1) przemieszczanie się roślin z jednego terenu na inny pod wpływem warunków klimatycznych lub glebowych;2) okresowa lub stała zmiana lokalizacji pobytu zwierząt związana z poszukiwaniem pożywienia, rozmnażaniem, zagęszczeniem populacji. Przemieszczenie się osobników polegające na opuszczaniu obszaru zajmowanego przez populację to emigracja populacji. Przybywanie populacji na ten obszar to imigracja.
Zadanie 26. (2 pkt) Organizmy mają swój zakres tolerancji w odniesieniu do oddziaływujących na nie czynników
środowiska. Poniżej przedstawiono tolerancję temperatury przez jeden z gatunków zwierząt wodnych.
Wykorzystując informacje zilustrowane wykresem:
a) opisz funkcjonowanie organizmów tego gatunku w jego optimum termicznym.
……………………………………………………………………………..
b) na osi poziomej zaznacz i podpisz zakres tolerancji temperatury dla tego gatunku.
....................................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 27. (2 pkt) Materia i energia są podstawą funkcjonowania każdego ekosystemu. Wyjaśnij, dlaczego funkcjonowanie ekosystemu samowystarczalnego i zrównoważonego wymaga stałego dopływu energii, a nie wymaga dopływu materii.
Zadanie 29. (2 pkt) Każda populacja ma swoje miejsce w strukturze troficznej ekosystemu. Przedstawione niżej schematy w sposób uproszczony ilustrują przykładowe łańcuchy pokarmowe.
Wykorzystując powyższe schematy, podaj dwie cechy określające umiejscowienie populacji człowieka w łańcuchach pokarmowych.
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ Zadanie 30. (2 pkt) Struktura i funkcjonowanie każdego ekosystemu, bez względu na jego rodzaj i wielkość, są podobne. W większości ekosystemów pierwszy poziom troficzny stanowią producenci.
Przedstaw rolę producentów:
a) w przepływie energii przez ekosystem.
b) w krążeniu materii w ekosystemie.
a) ................................................................................................................................................................................................
b) ................................................................................................................................................................................................
Zadanie 31 Na rysunkach przedstawiono pingwiny występujące w różnych częściach półkuli południowej.A - Wyspy Galapagos (równik), B - Ziemia Ognista (południowe wybrzeża Ameryki Poludniowej), C - Antarktyda.Pingwiny te mają różną wysokość ciała: A - 49 cm, B - 65 cm, C - 120 cm...
cirelly