PYTANIA I ODPOWIEDZI finanse publiczne24.doc

1.Co to są finanse publiczne?

Finanse publiczne – jest to proces gromadzenia i rozdzielania publicznych zasobów pieniężnych (uruchamiane przez władze).

2. Cechy finansów publicznych:

1)       obligatoryjność – charakter przymusowy

2)       nieodpłatność – nie ma ekwiwalentności i wzajemności

3)       bezzwrotność

3. Co to jest Budżet i Skarb Państwa?

Budżet (3 różne znaczenia):

a)       fundusz – gromadzony i rozdzielany w określonym trybie (dysponenci funduszu)

b)       plan finansowy – zawiera przewidywane rozmiary dochodów państwowych z określonych źródeł, a więc i rozmiary i strukturę, jest to plan rozdysponowania tych dochodów, a więc zawiera określenie rozmiarów i kierunków wydatków państwowych, są w nim ustalone rozmiary i struktura przyszłych wydatków państwowych

c)       akt prawny – najwyższej rangi, ustawa, zawiera upoważnienie dla władzy państwowej do gromadzenia dochodów w określonych rozmiarach i z określonych źródeł oraz upoważnienie do dokonywania wydatków w określonej wysokości i na określone cele

Skarb Państwa:

1)       Majątek państwowy- określona „substancja” np. ziemia wraz z należnościami  i zobowiązaniami Państwa

2)       Fiskus-fikcyjna osoba prawna która umożliwia państwu udział w obrocie gospodarczym wewnątrz kraju i w stosunkach międzynarodowych

3)       Urząd którego zadaniem jest obrona interesu majątkowego państwa; do 1939 Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa po 1989 była próba wskrzeszenia Prokuratorii

4. Funkcje Budżetu i Skarbu Państwa:

Funkcje budżetu:

W teorii finansów publicznych wyodrębnia się następujące funkcje budżetu państwa:

- funkcja redystybucyjna - alokację dóbr publicznych i realizację potrzeb dokonuje się za pośrednictwem budżetu poprzez system podatków, pożyczek, składek ubezpieczeniowych oraz system wydatków publicznych, to także transfery budżetu państwa na rzecz innych budżetów np. samorządowych

- funkcja stabilizacyjna - budżet państwa wykorzystywany jest w celu łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego oraz zapewnienia zrównoważonego wzrostu gospodarki.

- funkcja alokacyjna - ma eksponować rolę alokacji zasobów w określone dziedziny gospodarcze państwa, finansowanie określonych sektorów gospodarki.

- funkcja fiskalna (skarbowa) - polega na przejmowaniu na rzecz państwa dochodów

-kontrolna nad przebiegiem realizacji dochodów i wydatków budżetu

Funkcje Skarbu Państwa:

a)Jest kasjerem

Tzn., że ma za zadanie inkasowanie i wypłacanie środków pieniężnych podczas wykonywania operacji finansowych oraz czuwanie nad prawidłowością wykorzystywania tych środków. Skarb Państwa powinien zapewnić bieżącą płynność finansową w tej funkcji.

b)Jest bankierem

-                 środki pieniężne deponowane są na rachunkach Skarbu Państwa,

-                 Skarb Państwa może udzielać krótkoterminowych pożyczek

-                 Skarb Państwa może emitować drobne znaki pieniężne (bilon) w celu pokrycia deficytu budżetowego,

c)Jest inwestorem

Skarb Państwa dostarcza kapitału, wtedy gdy rynek pieniężno – kapitałowy oferuje go na mniej korzystnych warunkach.

d)Jest poręczycielem

Skarb Państwa dysponuje wyodrębnionym majątkiem – może więc występować jako podmiot poręczający w różnych operacjach finansowych.

e)Pełni funkcję majątkową

Skarb Państwa z reguły jest jednym z zarządców majątku państwowego.

5) Jak dzieli się w Polsce klasyfikacje budżetowe tzn jakie są kryteria i podziały?

Klasyfikacja budżetowa w Polsce (sposób grupowania dochodów i wydatków publicznych czy budżetowych) jest jednolita (jest taka sama dla budżetu państwowego i dla budżetu samorządowego) i odnosi się w jednakowym stopniu do dochodów i wydatków.

Kryteria klasyfikacji:

a)       Przedmiotowo-funkcjonalne – jedyną podziałką są działy, zgodnie z ustawą o działach, w państwach wysoko rozwiniętych sprowadzona jest aż do podmiotów budżetowych np. szkół, szpitali, więzień, jednostek wojskowych. Klasyfikacja ta na świecie prowadzona jest w szerokim zakresie, co pozwala na realizację budżetu zadaniowego.

b)       Podmiotowo-organizacyjne – pozwala na grupowanie dochodów i wydatków wg podmiotów odpowiedzialnych za gromadzenie dochodów i ruch wykonywania wydatków. Występują tu dwie podziałki: części i rozdziały. Część – odnosi się do centralnych organów państwowych. Wszyscy wojewodowie mają jedną wspólną część; odrębna część, która zwiera dotacje i subwencje dla samorządów terytorialnych. Rozdziały – odnoszą się do typów podmiotów np. publiczne ZOZ, szkoły ogólnokształcące. Klasyfikacja ta jest potrzebna do bieżącego zarządzania w sferze budżetowej.

        c) Rodzajowe – odrębna klasyfikacja dla dochodów i wydatków wg ich rodzaju. Podziałka to     paragraf – prawie taka sama jak rodzajowy układ kosztów. Dokonuje się agregacji i deagregacji, łatwe zarządzanie dochodami, łatwo o centralizacje finansów publicznych

Podziałki:

I część:   dochody i wydatki ministerstw (np. obrony narodowej, edukacji) wszyscy

                 ministrowie, wojewodowie

II dział: oświaty i wychowania, szkolnictwo wyższe

III  rozdział: szkoła podstawowa, gimnazjum, liceum

IV paragraf: wydatki na wynagrodzenia dla nauczycieli,  wydatki na energię

6) Wyjaśnij pojęcie pieniądz jako dobro wspólne.

Pieniądz polski, jest pieniądzem narodowym, jego właścicielem jest cały Naród Polski. System finansowy państwa powinien być tak ukształtowany, aby dzięki niemu można było bez przeszkód realizować cele ustrojowe, czyli wspólne dobro wszystkich obywateli i zasady sprawiedliwości społecznej. Pieniądz jest jednym z najważniejszych narzędzi w realizacji tych celów.

7) Wyjaśnij pojęcia gospodarstwa pomocniczego i  środków specjalnych jednostek budżetowych. Podaj różnice i podobieństwa

Gospodarstwa pomocnicze Art. 20.  (płaci podatki)

-          Wyodrębniona organizacyjnie i finansowo działalność gospodarcza przy jednostce budżetowej; np. ośrodek wypoczynkowy kancelarii prezydenta, urzędu miasta, stołówki, bufety;

-          Gospodarstwo pomocnicze pokrywa koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych;

-          Gospodarstwo pomocnicze tworzy i likwiduje kierownik jednostki budżetowej, po uprzednim uzyskaniu zgody:

1)       właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody – dot. sektora rządowego

2)       zarządu jednostki samorządu terytorialnego – dot. sektora samorządowego

Zakres dotowania gospodarstwa pomocniczego:

-          dotacje przedmiotowe;

-          dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe;

-          dotacje na cele inwestycyjne;

Gospodarstwo wpłaca do budżetu połowę osiągniętego zysku.

Środki finansowe, gromadzone przez jednostki budżetowe na wyodrębnionych rach bank.:

na podstawie odrębnych ustaw oraz uchwał organów stanowiących jednostki samorządu terytorialnego (ustawa o drogach publicznych – reklama);

-          z tytułu spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej;

-          z tytułu odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie oddane jednostce budżetowej w zarząd bądź w użytkowanie (odszkodowanie za skradzione auto);

-          z tytułu sprzedaży zapasów środków materiałowych przechowywanych w celach mobilizacyjnych;

Przeznaczone są na:

-          cele wskazane w ustawie lub uchwale, na podstawie której utworzono te środki;

-          cele wskazane przez darczyńcę lub spadkodawcę;

-          remont lub odtworzenie mienia;

8) Co to są podatki wymień funkcje i opisz jedną?

Podatki - to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne nałożone przez państwo na podatnika (os. fizyczną lub prawną) w celu uzyskania dochodów dla pokrycia wydatków związanych z zadaniami państwa. PODATEK- podstawowy instrument gromadzenia dochodów publicznych

PODATEK- z ekonomii ;  jest transferem ( oznacza przesunięcie części wartości produktu krajowego brutto od gospodarstw domowych i przedsiębiorstw do władzy publicznej)

PODATEK  z historii – indywidualna opłata na zbożny cel

Podatek jest po to aby przysporzyć dochodu władzy publicznej (ma do wypełnienia funkcję fskalną

Funkcje podatku:

Fiskalna - dostarczenie państwu dochodów (pokrywa obciążenia publiczne); podatki stanowią główne źródło dochodów budżetowych. Dochody te służą finansowaniu sfery budżetowej i działalności socjalnej, wypełnianiu funkcji obronnych, politycznych

Stymulacyjna - polega na pobudzeniu podatników do właściwego działania. Podatki powinny być skutecznym i czułym narzędziem polityki gospodarczej, powinny spełniać rolę bodźca zachęcającego do podejmowania działań pożądanych z punktu widzenia interesu społecznego, np. zachęta do inwestycji i tworzenia nowych miejsc pracy.

Redystrybucyjna – (rozdzielcza), dotyczy alokacji środków pieniężnych od podmiotów, które je wypracowały, do podmiotów finansowanych przez państwo (np. sfera budżetowa)r}Tego typu finansowanie nie jest zachętą do efektywnego działania, jest ono realizowane przede wszystkim poprzez regulacje prawne systemu budżetowego państwa.

Wyrównawcza - ma na celu zacieranie nierówności w dochodach różnych przedsiębiorstw. Trudno zgodzić się ze słusznością tego typu rozwiązań; stanowią one zachętę do ukrywania dochodów i szukania możliwości omijania przepisów podatkowych, dlatego przy ustalaniu obowiązujących rozwiązań w zakresie obciążeń podatkowych powinny być one stosowane w ograniczonym zakresie.

Informacyjna - często zwana również kontrolną, umożliwia zebranie informacji dotyczących poszczególnych podatników w skali mikro.

9) Wymień zasady budżetu i opisz zasadę jedności materialnej i formalnej oraz jakieś odstępstwa:

Zasady klasyczne:

1.       Zasady jedności formalnej budżetu – w danym państwie w danym czasie powinien istnieć tylko jeden budżet jako fundusz, plan finansowy i akt prawny. Naruszeniem jest istnienie parabudżetu.

2.       Zasada jedności materialnej budżetu (zasada jednego funduszu środków) – dochody państwa ze wszystkich źródeł powinny tworzyć jeden fundusz, z którego następnie dokonuje się wydatków państwowych (wszystkie dochody są przeznaczone na wszystkie wydatki)

3.       Zasada powszechności – wszelkie przejawy działalności państwa powinny znaleźć stosowny wyraz w dochodach i / lub wydatkach budżetowych. Sprowadza się do form powiązań państwowych jednostek organizacyjnych do budżetu.

Zasady techniczno-budżetowe – odnoszą się do konkretów konstrukcji i funkcjonowania budżetu:

      1. Zasada roczności – zasada okresu budżetowego – dochody i wydatki publicznej są ujmowane w określonym przedziale czasu (rok kalendarzowy i rok budżetowy nie zawsze się pokrywały).

      2. Zasada szczegółowości – postulat, zgodnie, z którym dochody i wydatki publiczne powinny być ujmowane w budżecie z odpowiednią szczegółowością

     3. Zasada przejrzystości – to postulat, dochody i wydatki budżetowe mają być ujmowane w budżecie w sposób zrozumiały dla ogółu, także dla posłów, senatorów.

     4. Zasada jawności – budżet jako plan finansowy i akt prawny musi być jawny i publikowany. Budżet państwa jest publikowany w Dzienniku Ustaw.

10) Przedmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych

a) Przychody (dochody) i wydatki ekwiwalentne (przepływy ekwiwalentne)

- przepływy pieniężne materialne – w ramach których ruchowi pieniądza w jednym kierunku towarzyszy ruch rzeczy (dóbr i usług) w kierunku przeciwny; są uruchamiane przy pomocy mechanizmu rynkowego np. świadczenia pracy,

- dochody i wydatki osobowe- świadczymy usługi pracy w zamian za wynagrodzenie

b) płatności transferowe- ruchowi pieniądza w jednym kierunku nie towarzysza żadne zjawiska realne np. podatki, subsydia, renty, emerytury, zasiłki, stypendia. To przepływy pieniężnebez wzajemnego świadczenia ze strony podmiotu

c) przepływy rozrachunkowe- związane z istnieniem pieniądza, w ramach których ruchowi pieniądza w jednym kierunku towarzyszy ruch usług pośrednictwa finansowego w kierunku przeciwnym. Usługi pośrednictwa nie są regulowane, szerszą rolę odgrywa państwo:

- przepływy bankowe- depozytowe i kredytowe (Cechy: fakultatywność, odpłatność, zwrotność)

- przepływy ubezpieczeniowe- w jednym kierunku -Cechy: fakultatywność, odpłatność, zwrotność

- przepływy o rozrachunkowe o charakterze kapitałowym - ruchowi pieniądza w jednym kierunku towarzyszy ruch usług pośrednictwa finansowego typu kapitałowego które polegają przekształcaniu oszczędności w inwestycje. Cechy: fakultatywność, odpłatność, zwrotność

11) Podmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych

sektora przedsiębiorstw (rynkowego) → finanse przedsiębiorstw

- sektora gospodarstw domowych (ludności) → finanse gospodarstw domowych

- sektora publicznego (związków publiczno-prawnych) → finanse publiczne

- banków i innych instytucji kredytowych → bankowość

- sektora ubezpieczeń → finanse ubezpieczeń

- sektora finansowego → finanse rynków finansowych

12) Jakie warunki muszą być spełnione, aby mogły być wykorzystane w szerszym zakresie podatki dochodowe w Polsce.

Podatek dochodowy ma charakter osobisty. W jego zakresie brany jest pod uwagę całokształt okoliczności związanych z osobą, podatnika. Przedmiotem podatku jest dochód jako nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania. Podatki dochodowe są niejednorodną grupą podatków obejmującą ludność (podatek dochodowy od osób fizycznych) i organizmy gospodarcze (podatek dochodowy od osób prawnych). Znajduje to odbicie w zróżnicowanych rozwiązaniach i konstrukcjach podatkowych.

Warunkiem istnienia podatku dochodowego jest istnienie wiarygodnej rachunkowości i istnienie aparatu podatkowego składającego się z osób o wysokich kwalifikacjach profesjonalnych moralnych i etycznych oraz istnienie wysokiego poziomu moralności ogółu obywateli

13) Jakie są ryzyka socjalne zabezpieczenia społ. Wymień wszystkie i omów 2.

podstawowe rodzaje ryzyka socjalnego (ubóstwo, bezrobocie,

bezdomność, niepełnosprawność, starość demograficzna w miastach i jej skutki, zaburze-nia psychiczne, przemoc)

14)  Wyjaśnij finansowanie jednostek budżetowych i zakładów budżetowych.

W formie jednostek budżetowych prowadzone są organy administracji państwowej i w większości podporządkowane im organizacyjnie jednostki, prowadzące nieodpłatnie działalność usługową w sferze administracji państwowej, wymiaru sprawiedliwości i obrony narodowej lub także działalność usługową w sferze zaspokojenia potrzeb bytowych i socjalno-kulturalnych ludności o charakterze użyteczności publicznej, Organy administracji państwowej są prowadzone w formie jednostek budżetowych - podobnie do podporządkowanych im organizacyjnie jednostek prowadzących nieodpłatnie działalność usługową - ponieważ zawsze ponoszą wydatki na wynagrodzenia za pracę i zakupy materiałów związanych z prowadzoną przez nie działalnością administracyjną, Wydatki jednostek budżetowych są w obu tych przypadkach w całości wydatkami budżetowymi, a uzyskiwane ewentualnie przez nie dochody stanowią w całości dochody budżetowe.

Zakłady budżetowe, finansujące wydatki (koszty) swej działalności z uzyskiwanych dochodów (przychodów) bez pośrednictwa budżetu państwa  - stanowią alternatywną wobec jednostek budżetowych formę występowania jednostek gospodarki budżetowej. W formie zakładów budżetowych są prowadzone jednostki podporządkowane organizacyjnie organom administracji państwowej, prowadzące odpłatnie działalność usługową o charakterze użyteczności publicznej w sferze zaspokojenia potrzeb bytowych i socjalno-kulturalnych ludności. Z budżetu są w związku z tym wypłacane dotacje dla zakładów, których dochody (przychody) nie wystarczają na pokrycie ponoszonych przez nie wydatków (kosztów); z drugiej zaś strony do budżetu są odprowadzane ewentualne nadwyżki dochodów (przychodów) nad wydatkami (kosztami) zakładów budżetowych - jeżeli te dochody są wyższe od wydatków, co zresztą dość rzadko występuje (przynajmniej, gdy zakłady te ograniczają się do działalności o charakterze użyteczności publicznej).

15) Podaj teorie długu publicznego i  pożyczki publicznej wg Moliniera

Dług publiczny – jest to suma wszelkich finansowych zobowiązań z tytułu zaciągniętych pożyczek oraz innych działań podmiotów publicznych powodujących wzrost ich zobowiązań.
Dzieli się na: dług dobrowolny i przymusowy, dług krajowy i dług zagraniczny, dług krótkoterminowy, długoterminowe., średnioterminowe.
Mechanizm powstania długu publicznego jest ściśle związany z przyczynami występowania deficytu budż. Są to:
Stabilizacja koniunktury gosp. przez manipulowanie strukturą dochodów oraz wydatków budżetowych.
Ponoszenie ciężarów zobowiązań powstałych na skutek niecelnej polityki finansowej poprzednich pokoleń.
Dążenie do ograniczenia negatywnych skutków ekonomicznych oraz społecznych, wynikających z gwałtownych zmian w poziomie wydatków np. klęska żywiołowa.
Obsługa długu publicznego polega na spłacie odsetek od zaciągniętych pożyczek oraz wykupie rocznym papierów wartościowych za pomocą których pożyczki są z reguły zaciągane (bony skarbowe i obligacje skarbowe).
Obsługa długu publicznego może w przyszłości wymagać zwiększenia podatków lub zmniejszenia wydatków budżetowych co zwykle budzi niezadowolenie społeczne.

16) Jakie są postaci ucieczki przed podatkiem wg Moliniera:

§ jeżeli mechanizm rynkowy nie daje szansy złagodzenia ciężarów podatkowych, podatnik będzie dążył do ucieczki przed podatkiem,
§ zachodzi między podatnikiem a państwem.

Formy ucieczki przed podatkami:
1) unikanie podatku – polega na świadomym powstrzymywaniu się przed dokonywaniem czynności wywołujących powstanie stosunku podatkowego lub na wyszukiwaniu luk w przepisach podatkowych po to, by w ogóle uniknąć podatku bądź zmniejszyć jego ciężary, np. powstrzymywanie się od zakupu opodatkowanych dóbr, odmowa przyjęcia spadku; sprzyja temu rozwój międzynarodowych stosunków gospodarczych i społecznych – w aspekcie międzynarodowym unikanie podatków może głównie polegać na:
- unikaniu nałożenia podatku,
- unikaniu uiszczenia podatku,
2) oszustwa podatkowe – są łamaniem prawa i podlegają karze; typowe formy oszustw podatkowych to:
- zatajenie materialne (ukrywanie przedmiotów podlegających opodatkowaniu),
- zatajenie rachunkowe (niezgodne ze stanem faktycznych prowadzenie rachunkowości),
- fałszywe kwalifikowanie (ukrywanie rzeczywistej sytuacji prawnej podatnika przez fikcyjną sytuację
prawną, np. podstawianie osób, zmiana treści operacji finansowych).

...