System Budżetowy.doc

System Budżetowy

1. Charakterystyka gospodarki budżetowej.
- pojęcie systemu budżetowego
2. Pojęcie budżetu i jego ewidencja.
3. Klasyfikacja budżetowa i jej znaczenie w procesie podziału środków.
a) cele klasyfikacji budżetowej
b) wew. i zew. funkcje oraz cechy klasyfikacji budżetowej
4. Funkcja budżetu.
5. Kryteria klasyfikacji budżetowej w/g międzynarodowego funduszu budżetowego.
6. Cechy charakterystyczne gosp. budżetowej.
7. Klasyfikacja dochodów i wydatków państwa oraz ich charakterystyka.
a) dochody zwrotne i bez zwrotne
b) wydatki finalne i transferowe
- podział wydatków w/g kryterium rodzajowego
8. Charakterystyka budżetów lokalnych
9. Struktura organizacyjna budżetu państwa.

System budżetowy - jest to całokształt struktura organizacyjnych, norm prawnych i urządzeń planistycznych regulujących funkcjonowanie budżetu państwa.

Budżet państwa - używamy w 4 znaczeniach:

1.) Budżet jako plan finansowy państwa. Plan budżetowy jest bilansowym zestawieniem dochodów i wydatków państwa.

2.) Budżet jako zasób środków pieniężnych rozdzielanych przez państwo. Można zatem określić jako scentralizowany fundusz pieniężny.

3.) Budżet jako akt normatywny uchwalony przez sejm w formie ustawy dający państwu prawo do gromadzenia i rozliczania środków pieniężnych według zasad planu.

4.) Budżet jako narzędzie, metoda realizacji określonej polityki społeczno-ekonomicznej państwa.

Ewolucja:

1.) Skarbiec

2.) Skarb państwa. (rozdzielanie skarbu). *- prowadzenie stałego zasilania skarbu *- administracja skarbu państwa (ministerstwo finansów lub zarząd skarbu) *- gromadzenie środków na potrzeby gosp. publicznej *- udzielanie lub zaciąganie pożyczek

3.) Budżet państwa (w związku z powstaniem własności publicznej i oddzielenie jej od majątku panującego.

Ewolucja budżetu ( w Polsce I budżet pojawił się w 1768r.)

I etap: Ustanowienie dochodów i wydatków publicznych

II etap: Uchwalenie w parlamencie aktu prawnego wymagającego rozliczenia

Pojęcie Klasyfikacja Budżetowa

A) Cele klasyfikacji budżetowej

1) Cele poznawcze - stwarzają konieczność ustalenia pochodzenia środków stanowiących dochody budżetowe oraz sposób wydatkowania tych środków.

2) Cele informacyjne - ustalenia wielkości struktury dochodów i wydatków w języku który jest jasny dla wykonawców budżetu jak i dla organów kontrolnych.

3) Cele operatywne - wynikają z konieczności zaplanowania budżetu oraz jego relizacji nie tylko w kwotach globalnych ale cząstkowych.

4) Cele prawne - wynikają z potrzeby ustalenia praw i obowiązków dotyczących wykonawców budżetu.

B) Wew. i zew. funkcje klasyfikacji budżetowej

1) Funkcje zewnętrzne.

a) funkcja programowa - pozwala na podstawie określonego podziału i struktury zadań określić działalność rządu

b) funkcja koordynacyjna - oznacza możliwość powiązania gospodarki publicznej z całością gospodarki i wmontowaniem w ogół zadań gospodarczych tych które zostały powierzone budżetowi

2) Funkcje wewnętrzne

a) funkcja prawna - określa uprawnienia właściwych organów do gromadzenia i wydatkowania dochodów budżetowych

b) funkcja regulacyjna - pozwala na przesuwanie środków pomiędzy poszczególnymi podmiotami, określając w ten sposób np. poziom funduszu nabywczego.

c) funkcja porównawcza - wskazuje na konieczność stworzenia warunków formalnych do przeprowadzenia zestawień dochodów i wydatków w czasie.

d) funkcja kalkulacyjna - polega na określeniu poziomu kosztów stanowiących podstawę dla ustalenia zapotrzebowania na środki budżetowe poszczególnych podmiotów

e) funkcja ewidencyjna - polega na ujednoliceniu zasad ewidencji i sprawozdań umożliwiających tym samym rzetelną kalkulację kosztów

f) funkcja kontrolna - związana jest z oceną gospodarki budżetowej, wyciąganiem wniosków ważnych dla przyszłych okresów

C) Kryteria klasyfikacji budżetowej w/g międzynarodowego funduszu walutowego

Klasyfikacja opracowana przez międzynarodowy fundusz walut. operuje trzema kryteriami:

1) W/g - kryterium ekonomicznego ma miejsce podział na dwie części:

Sektor gospodarki;

państwo ® administracja centralna

przedsiębiorstwa ® przedsiębiorstwa publiczne, prywatne spółki kapitałowe, pozostałe przedsiębiorstwa prywatne

gospodarstwa domowe, instytucje niedochodowe, zagranica

Typ operacji pieniężnych:

* wydatki bieżące ® wydatki bieżące w formie świadczeń rzeczy i usług, odsetki, subwencje, świadczenia zabezpieczenia społecznego, inne przelewy, przelewy na rzecz zagranicy.

* wydatki kapitałowe ® transfery kapitałowe, pożyczki ? w kraju, na rzecz zagranicy.

2) Z kolei zgodnie z kryterium funkcjonalnym występuje podział wydatków na:

* usługi o charakterze ogólnym ® zarząd ogólny, obrona, wymiar sprawiedliwości i porządek publiczny

* usługi o charakterze kolektywnym ® drogi kołowe i wodne, walka z pożarami i zanieczyszczeniami wód, i inne

* usługi społeczne

* usługi o charakterze gospodarczym ® rolnictwo i zasoby niemateriałowe, paliwo i energia, transport i komunikacja, i inne.

3) W układzie funkcjonalno-ekonomicznym występuje powiązanie obu przedstawionych schematów. Np. w usługach o charakterze społecznym w części oświata wydziela się:

- bieżące wydatki administracyjne

- wydatki kapitałowe

- przelewy na rzecz osób w formie stypendiów

- przelewy kapitałowe i pożyczki na rzecz instytucji niepaństwowych

Klasyfikacja budżetowa musi uwzględniać wiele przekrojów bowiem każdy z nich pełni inne zadania i do innych służy celów. Aby klasyfikacja była najlepsza musi posiadać wiele cech pozwalających uznać ją za klasyfikację idealną: 1) rozłączność, 2) szczeblowość, 3) komunikatywność, 4) znormalizowanie, 5) wielokryteriowość 6) stabilność, 7) porównywalność.

Funkcja Budżetu

- rozdzielna - polega na rozdzielaniu części dochodu narodowego. Zewnętrznym wyrazem tej funkcji jest gromadzenie i dzielenie przez budżet określonych zasobów pieniężnych. Skutkiem działalności jest przesuwanie siły nabywczej pieniędzy równymi podmiotami gosp. narodowej. Budżet państwa jest podstawowym narzędziem redystrybucji dochodu narodowego.

- kontrolna - polega na wykorzystaniu informacji o gromadzeniu i podziale zasobów budżetowych do kontroli procesów gospodarczych.

- bodźcowa- polega na wykorzystaniu stosunków ekonomicznych budżetu z różnymi podmiotami gospodarczymi zwłaszcza - przedsiębiorstw do wywołania u nich określonych zachowań. Znaczenie tej funkcji rośnie w przypadku stosowania parametrycznego syst. zarządzania.

- fiskalna - funkcja budżetu polega na przejmowaniu dochodów podmiotów działających poza państwem na rzecz budżetu.

Cechy charakterystyczne gospodarki budżetowej.

Budżet został ściśle powiązany z trzema sferami życia społeczeństwa: gospodarczą, społeczną i polityczną.Ponad to istotną cechą budżetu jest to że nie jest on biernym narzędziem polityki społ.- gosp. i finansowej, ale aktywnym podmiotem, którego rola polega na kształtowaniu, umocowaniu lub osłabianiu tempa rozwoju różnorodnych zjawisk społ. i ekonomicznych. Tym celom służy zarówno redystrybucyjna jak i kontrolna funkcja budżetu. Budżet ze wzgl. na swoje specyficzne cechy może być wykorzystywany dwojako:

1) Jako regulator rozmiarów działalności przez rozdział środków pieniężnych., 2) Jako regulator poziomu i struktury kosztów w tych dziedzinach, które w całości funkcjonują.

Pozytywne odniesienie charakteryzujące gosp. budżetową.

1) Budżet stanowi pewne i stabilne źródło zasilania. Państwo posiadając przymus egzekucyjny zapewnia sobie bezwzględny dopływ środków.

2) Gromadzenie środków budżetowych oparte jest w przeważającej mierze o metodę gromadzenia środków.

3) Środki zgromadzone w budżecie umożliwiają prowadzenie określonej polityki finansowej.

4) Środki budżetowe są oparciem dla redystrybucji, której cele są zarówno ekonomiczne jak i społeczne.

5) Budżet jako “kasa” państwa podlega kontroli parlamentu, zarówno na etapie jego tworzenia jak i wykonania.

Wady gospodarki budżetowej.

1) Gosp. finansową budżetu cechuje mała elastyczność.

2) Kredyty budżetowe wygasają z upływem roku budżetowego., 3) Zasilanie ze środków budżetowych jest pozbawione możliwości oddziaływania na koszty jednostkowe instytucji dotowanych z tego źródła.

4) W syst. finansowania z budżetu w szczególności usług społ. nie występuje powiązanie kosztów z ilością świadczonych usług.

Klasyfikacja dochodów i wydatków budżetu państwa.

Ze wzgl. na kryterium rodzajowe dochody budżetowe dzieli się na dwie zasadnicze grupy.

1) Dochody bezzwrotne:- podatki, - cła, - opłaty

2) Dochody zwrotne: - pożyczki zagraniczne, - pożyczki wewnętrzne, - lokaty budżetowe.

Cła- są to przymusowe świadczenia pieniężne ponoszone na rzecz budżetu w związku z przewozem i wywozem towarów do kraju albo z kraju. Pobieranie ceł ma dwa zadania: fiskalne i ochronne. Fiskalne polega na dostarczeniu budżetowi określonych kwot środków pieniężnych. Natomiast ochronne wynikają z określonej polityki państwa, które zabezpiecza je przed niepożądanym wywozem, czy wwozem towarów. Podstawę ustalenia poziomu opłaty celnej są stawki celne. Stawki celne mają dwojakiego rodzaju postać:

- od wartości ® ustala się % wartości faktury

- od jednostki miary ® np. kilogramy, sztuki.

Opłaty - są to świadczenia przymusowe i odpłatne pobierane przez państwo za czynności urzędowe i usługi jednostek państwowych. Opłaty różnią się tym od podatków że są odpłatne. Opłaty dzielą się na:

- opłaty za usługi świadczone przez jednostki państwowe, są to gł. świadczenia komunalne

- opłaty za czynności urzędowe np.: sądowe.

Pożyczki zagraniczne - są udzielane przez urzędy obcych państw lub banki tych państw na podstawie odpowiednich porozumień. Te ostatnie mogą być poręczone przez sądy co zobowiązuje je w przypadku kiedy będą nie uregulowane zobowiązanie do spłaty ze środków państwowych. Większość pożyczek zagranicznych jest oprocentowana.

Pożyczki wewnętrzne - są to zaciągane przez państwo u osób fizycznych lub prawnych. Pożyczki wew. najczęściej powstają w drodze emisji obligacji lub bonów skarbowych. Przy czym obligacje to są pożyczki długoterminowe, a bony krótkoterminowe. Pożyczki te mogą być:

- oprocentowane; - premiowane lub oprocentowane częściowo i premiowane częściowo.

W stosunku do pożyczek można zastosować:

- konsolidację, tj. połączenie w jedną, zobowiązanie z różnych pożyczek z reguły towarzyszy temu postępowaniu zamiana w druki umowy.

- konwersja, która polega tylko na zmianie warunków.

Lokaty budżetowe - są to środki umieszczone w budżecie na zasadach dobrowolnych lub przymusowych różnych instytucji finansowych. Wkłady te są bezterminowe i tym różnią się od pożyczek, że mogą być wycofane w przypadku wystąpienia konieczności związanej z określonymi potrzebami w instytucji lokującej.

Dochodami w niniejszym znaczeniu są także dochody z gier liczbowych. loterii państwowych, kar i grzywien, itp.

Podatek - jest to pieniężne świadczenie przymusowe i nieodpłatne, bez zwrotne i ogólnie pobierane na podstawie przepisów prawa, przez państwo bądź związki publicznoprawne. Ogół podatków obowiązujących w danym państwie stanowi system podatkowy.

System podatkowy powinien charakteryzować się cechami:

1) prostotą konstrukcji, 2) stabilnością, 3) powszechnością, 4) bezwyjątkowością, 5) wew. spójnością

Zasady którymi może kierować się państwo ustalając wymiar podatków:

- zasada ekwiwalentności lub korzyści ® zgodnie z nią twierdzi się że społeczeństwo powinno w takim samym stopniu finansować działalność państwową w jakim z niej korzysta.

- zasada sprawności ® oznacza zdolność do płacenia podatków. Sprawni w tym samym stopniu płatnicy powinny płacić podatki w różnej wysokości.

- zasada ofiary ® oznacza, że obciążenie podatkowe jest rezygnacją z prywatnego zaspokojenia potrzeb.

Elementy podatku:

1) Podmiot podatku: - bierny ® czyli wszyscy płatnicy podatku, - czynny ® państwo pobiera te podatki.

2) Przedmiot podatku - są to rzeczy lub zdarzenia do których odnosi się obowiązek podatkowy.

3) Podstawa opodatkowania - jest to ujęty wartościowo przedmiot podatku.

4) Stawki podatkowe - określa je stosunek podatku do podstawy opodatkowania.

Stawki podatkowe mogą być:

a) stałe - (proporcjonalne) co oznacza, że zmienna podstawy opodatkowania nie towarzyszy zmienna stawki, która jest zawsze taka sama.

b) zmienne - stawki zmienne mogą być: progresywne, degresywne i regresywne.

Podatki można podzielić na 4 grupy:

1) Podatki przychodowe - są pobierane od sprzedaży, np. podatek obrotowy.

2) Podatki dochodowe - obciążają różnicę powstałą między przychodami i kosztami ich uzyskania, inaczej mówiąc obciążają czystą nadwyżkę.

3) Podatki majątkowe - obciążają zarówno sam majątek jak i prawo majątkowe, np.: podatki od nieruchomości

4) Podatki konsumpcyjne - obciążają wydatki konsumpcyjne, np.: akcyzy, VAT

Klasyfikacja wydatków budżetowych

Generalnie biorąc wydatki budżetowe można podzielić na dwie kategorie:

1) Wydatki finalne - przeznaczone są na zakup dóbr, usług i dokonywanie się przez instytucję, którym gł. źródłem finansowania jest budżet.

2) Wydatki transferowe - są to wszystkie wydatki związane ze świadczeniami społecznymi w pieniądzu, np.: renty.

Opierając się na kryterium przeznaczenia wydatki możemy podzielić na te, które są przeznaczone na:

1) Obronę narodową - są one koniecznością związane z syt. międzynarodową.

2) Cele socjalne - obejmują wydatki na ochronę zdrowia i opiekę społeczną, ubezpieczenia społ., oświatę i wychowanie, szkolnictwo wyższe, kulturę oraz sport.

3) Administrację - obejmuje ściśle wydatki przeznaczone na finansowanie administr. państwowej, oprócz tego do tej grupy zalicza się: wydatki na wymiar sprawiedliwości, bezpieczeństwo publiczne.

4) Gospodarkę - są przeznaczone na inwestycje oraz uzupełnienie środków bieżących wykorzystywane na cele gospodarcze.

5) Inne - w tej grupie mieszczą się te wydatki które przeznacz się na spłatę pożyczek wew. i zagranicznych wraz z odsetkami, oprocentowanie lokat budżetowych itp.

Budżety lokalne

Finanse lokalne pojawiają się wtedy, kiedy dokonuje się podziału administracji na państwową i samorządową. W 1990r. ustawą sejmową powołano władze samorządową, w Polsce nadając jej postać demokratycznej władzy lokalnej. Z mocy ustawy z 1990r. gminy tworzą wspólnotę samorządową. Do zadań gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym. Dzielą się one na:

1) Zadania własne do których należą: a) zabezpieczenie ładu przestrzennego ochrony środowiska, b)drogi, mosty, organizacja ruchu drogowego, c) wodociągi, d) lokalny transport zbiorowy, e) ochrona zdrowia, f) pomoc społeczna, g) komunalne budownictwo mieszkaniowe, h) oświata na poziomie przedszkolnym i szkoły podstawowe, i) targowiska, j) kultura fizyczna, k) zieleń miejska, l) zabezpieczenie porządku publicznego, m) utrzymanie urządzeń użyteczności publicznej.

2) Zadania zlecone - są to zadania z zakresu administracji rządowej. Zadania te mogą być trwałe albo okazjonalne.

Dochodami własnymi budżetu gminy są:

1) podatki - w tym podatki od nieruchomości, podatek drogowy, rolny, od spadków i darowizn, podatki od działalności gospodarczej od osób fizycznych.

2) opłata skarbowa.

3) wpływy z likwidacji funduszy celowych.

Ponadto dochodami gminy są:

1) dochody samorządowych jednostek budżetowych

2) odsetki od środków na rachunkach bankowych

3) odsetki od nieterminowych wpłat i opłat

4) odsetki od pożyczek udzielanych przez gminę

5) dotacje z państwowych funduszy celowych

Dochody stanowią również udziały:

5% do wpływów z podatku dochodowego osób fizycznych zamieszkałych na terenie na gminy.

Gminy mogą otrzymać dochody z budżetu państwa w postaci:

- subwencji ogólnych, - dotacji celowych na zadania zlecone, - dotacje na zadania własne

Ponadto gminy mogą zaciągać kredyty i pożyczki.

Organem kontrolującym gospodarkę finansową gmin są regionalne izby obrachunkowe.