TYPY DYKTAND I ICH ROLA
Edward Polański, Dydaktyka ortografii i interpunkcji
Dyktando jest zapisem tekstu dyktowanego przez nauczyciela. Nadmiar pułapek ortograficznych prowadzi do zdenerwowania ucznia i osłabienia jego uwagi. Ćwiczenie wymaga dużej samokontroli i skupienia od ucznia, utrwala poprawny zapis wyrazów, jest doskonałym sposobem kontroli stanu ortografii wśród uczniów. Ze względu na cel ćwiczeń wyróżnia się rodzaje dyktand:
· wprowadzające- zaznajamiają uczniów z nowym materiałem, wprowadzają nowe zagadnienia ortograficzne. Nauczyciel powinien tak dobierać tekst, by zawierał wyrazy z jedną tylko trudnością. Przed przystąpieniem do dyktowania tekstu nauczyciel powinien wyjaśnić pisownię nowo wprowadzonych wyrazów i zapoznać z nową regułą ortograficzną. Dyktando to powinno wypełnić jedynie część lekcji, łącznie ze wszystkimi czynnościami sprawdzającymi i poprawą błędów. Dyktand wprowadzających nie należy oceniać stopniem.
· utrwalające, mają na celu utrwalenie przyswojonego materiału ortograficznego w zakresie poznanych reguł pisowni. Wyróżnia się kilka rodzajów dyktand utrwalających. Jednym z nich jest dyktando z objaśnieniem, którego zadaniem jest zapobieganie błędom przez objaśnienie pisowni. Wśród dyktand z objaśnieniem wyróżnia się dyktanda wzrokowe i słuchowe. Przy dyktandzie wzrokowym najpierw czytamy tekst, następnie omawiamy z uczniami treść i dokonujemy analizy ortograficznej, po czym wolno dyktujemy zdania. Napisany tekst uczniowie sprawdzają sami, porównując go z tekstem znajdującym się na tablicy lub w książce. Dyktanda słuchowe wyrabiają słuch u dziecka, uczą rozumienia treści danego tekstu i na podstawie spostrzeżeń słuchowych utrwalają poprawne zapisy.
· Sprawdzające polega na wcześniejszym zapoznaniu z tekstem przeznaczonym do zapisu. Trudność polega tutaj na tym, że uczniowie muszą samodzielnie wyćwiczyć pisownię wyrazów trudnych, aby mogli się później wykazać trwałością zapamiętania przygotowanego tekstu.
Rodzaje dyktand utrwalających:
1. d. z objaśnieniem reguł (zapobieganie błędom przez objaśnienie reguł)
a) wzrokowe (czytamy tekst, objaśniamy zasady, potem wolno dyktujemy, uczniowie
sami spr. dyktando porównując je ze wzorem, stosowane w najmłodszych klasach)
b) słuchowe (uczniowie powtarzają czytane zdania i ustalają pisownię, w klasach starszych te dyktanda dotyczą kilku reguł)
2. Dyktando wybranych reguł i form - może być stosowane wówczas, gdy określone zagadnienia ortograficzne zostały przez uczniów dobrze przyswojone i utrwalone. Polega ono na zapisaniu przez uczniów tej części dyktowanego tekstu, w której ma zastosowanie wskazana przez nauczyciela reguła. Omawiany rodzaj dyktanda zmusza uczniów do koncentracji uwagi, stosowania posiadanych wiadomości oraz do czynnego stosunku do zapisywanego tekstu.
3. Dyktanda swobodne i twórcze - łączą zagadnienia poprawności ortograficznej ze stylistyką i formami wypowiedzi. Dyktando swobodne różni się od innych tym, że uczeń nie musi dokładnie zapisywać usłyszanego tekstu. Sposób przeprowadzenia dyktanda swobodnego może być następujący: nauczyciel czyta tekst w całości, dzieli go na części i omawia jego treść. Po wyjaśnieniu wszystkich trudności ponownie czyta tekst częściami. Rola ucznia polega na zapisaniu tego co zapamiętał.
4. Dyktando twórcze - polega na tym, że uczniowie układają tekst do zapisania sami, indywidualnie lub zespołowo, a następnie najlepszy tekst nauczyciel dyktuje wszystkim w klasie.
5. Autodyktando - jest to ćwiczenie pośrednie między przepisywaniem a pisaniem na podstawie pamięci wzrokowej. Przy tym ćwiczeniu uczniowie piszą z pamięci napisane na tablicy zdania, które opanowali już wcześniej. W odróżnieniu od pisania z pamięci, mają oni możliwość spojrzenia do tekstu, gdy wystąpi jakaś wątpliwość w zapisie.
Kaacha91