42.ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ STANISŁAWA MONIUSZKI
Życie:
q Ur.1819 w Ubielu koło Mińska zm. 1972 Warszawa
q Kompozytor narodowy, najwybitniejszy twórca operowy
q Początkowo jego edukacja muzyczna zajmowała się matka
q 1827 wraz z rodziną przeprowadził się do Warszawy
q pobierał lekcje u wybitnego organisty Freyera; odbył trzyletnie studia w Berlinie (1837-42)
q 1840 osiadł w Wilnie ; gdzie pracował jako organista, dyrygent miejscowego teatru i nauczyciel
q w tym czasie odbywał podróże do Warszawy i Petersburga
q 1958 podróż do Niemiec i Francji, w tym czasie został mianowany dyrektorem Teatru Wielkiego Opery Polskiej (twórczość operowa)
q 1864 wykładał w Instytucie muzycznym A.Kątskiego jego uczniami byli min. Noskowski Jarecki
1. religijna
o 6 mszy, m.in.
§ Msza Es-dur
§ 4 litanie ostrobramskie
§ Requiem na org ork.dętą i chór
2. uwertura fantastyczna
o Bajka
3. pieśni
o śpiewniki domowe 12 (4 wileński,2 warszawskie,6 pośmiertnie )
§ wpływ muz.ludowej
§ wiekszośc proste o zwrotkowej budowie, lecz występuja także trudniejsze balladowe
§ różnorodne akompaniamenty
§ przede wszystkim solowe
§ kilka duetów
§ do słów różnych poetów Mickiewicz , czeczo, kochanowski w.scott
§ liryczne” znasz li ten kraj” „pieśń wieczorna (chyba???)” dwie do trenów
§ ballady: dziad i baba, maciek, dziadek i babka, żal dziewczyny
o 34 pieśni M. Écho de Pologne
o pieśni chóralne:
§ litanie ostrobramskie
§ oto drzewo krzyża
4. opery
o okres wileński
§ betly
§ halka
· dramat prawie psychologiczny, konflikt społeczny
· prosta dziewczyna góralka, skrzywdzona przez szlachcica
· przedstawienie środowiska góralskiego, stylizacje tańców (zbójnicki itp.)
§ flis
o warszawa
§ Hrabina(3akty)
§ Paria 3
§ Verbum Noble 1
§ Straszny dwór
· Reakcja na wypadki powstania styczniowego
· Ku pokrzepieniu serc
· Pomysłowa harmonika, zwarta konstrukcja scen zespołowych, barwna instrumentacja służąca charakterystyce postaci i malowaniu nastrojów
· Aria Stefana należy do najpiękniejszych arii tenorowych w literaturze europejskiej XIX w.
5. operetki
o Nocleg w Apeninach (Wilno 1839),
o Ideał czyli Nowa Precjoza (1841),
o Karmaniol czyli Francuzi lubią żartować (1841),
o Żółta szlafmyca (1842),
o Nowy Don Kiszot czyli Sto szaleństw (Lwów 1849),
o Loteria (Mińsk 1843),
o Jawnuta (z popularnym krakowiakiem Wesół i szczęśliwy krakowiaczek ci ja, I wersja pt. Cyganie, Wilno 1852, II wersja pt. Jawnuta, Warszawa 1860),
o Beata (Warszawa 1872)
6. kantaty
o Milda (1848, do słów J.I. Kraszewskiego)
o Nijoła (1852, do słów J.I. Kraszewskiego)
o Widma (1859, do słów A. Mickiewicza
o Sonety krymskie (1867, do słów A. Mickiewicza),
o Pani Twardowska (1869, do słów A. Mickiewicza)
7. balety
o Monte Christo (1866),
o Na kwaterunku (1868),
o Figle szatana (1870)
8. miniatury fortepianowe –polonezy,walce,polki, galopy itp.
Cechy kompoztytorskie:
q jest najwybitniejszym po Chopinie przedstawicielem stylu nar. w muzyce pol., twórcą pol. opery nar
q Na styl M. w zakresie tej formy pewien wpływ wywarły także pieśni F. Schuberta.
q O nar. charakterze twórczości zdecydowały występujące w niej elementy folkloru pol., a w dziełach dramat. także problematyka hist. i społ.
q W pieśniach M. wpływ muzyki lud. widoczny jest nie tylko w melodyce, lecz także w formie (wyrazem czego są liczne pieśni zwrotkowe) i w tekstach, często opartych na typowej dla pieśni lud. prozodii.
q Wpływ liryki wok. widoczny jest również w innych kompozycjach M., w szczególności w operach, w których arie niejednokrotnie mają charakter pieśni
q O elementach folkloru pol. w operach M. świadczą cytaty melodii lud. (np. piosenka myśliwska Pojedziemy na łów w Hrabinie, piosenka myśliwska Siedzi sobie zając pod miedzą w Strasznym dworze) oraz stylizacja pol. tańców lud. (np. mazur w Halce, Strasznym dworze, Hrabinie, polonez w Halce, Strasznym dworze, Verbum nobile, polonez Pan Chorąży w Hrabinie, Tańce góralskie w Halce, krakowiak w Jawnucie)
margaritta_mg