37.ŻYCIE I TWÓRCZOŚC W.A.MOZARTA
Wolfgang Amadeusz Mozart (ur. 27 stycznia 1756 w Salzburgu, zm. 5 grudnia 1791 w Wiedniu), austriacki kompozytor i muzyk, jeden z najwybitniejszych kompozytorów w historii.
Mozart urodził się w Salzburgu, ówczesnej stolicy małego, niezależnego arcybiskupstwa w ramach Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, jako siódme dziecko Leopolda Mozarta oraz Anny Marii z domu Pertl. Miał starszą o cztery lata siostrę Marię Annę nazywaną Nannerl, która także przejawiła uzdolnienia muzyczne.
Pozostała piątka rodzeństwa zmarła w wieku niemowlęcym. W wieku trzech lat, słysząc grę siostry na klawesynie, Wolfgang zabawiał się wyszukiwaniem tercji na tym instrumencie (jak wspomina później jego siostra). Od piątego roku życia uczył się gry na klawesynie i skrzypcach, pod kierunkiem swojego ojca. W 1761 roku, w wieku pięciu lat, skomponował swoje pierwsze utwory (Andante C-dur KV 1a oraz Allegro C-dur KV 1b). W tym samym czasie wystąpił jako tancerz w przedstawieniu Sigismund, Rex Hungariae.
Na chrzcie Mozartowi nadano imiona Johannes Chrysostomus Wolfgangus Teofilus, pierwsze dwa na cześć katolickiego patrona dnia urodzenia świętego Jana Chryzostoma, Wolfgang na pamiątkę dziadka ze strony matki, a Teofil na pamiątkę ojca chrzestnego. Przez większość życia Mozart posługiwał się jednak imionami Wolfgang Amadé. Amadé to francuska wersja greckiego imienia Teofil (przyjaciel Boga lub umiłowany przez Boga). Wcześniej Mozart używał także wersji włoskiej (Wolfgango Amadeo). We wczesnych dokumentach występowała również forma Wolfgang Gottlieb (Gottlieb to niemieckie tłumaczenie dla Teofil). Natomiast nigdy sam nie używał najpowszechniejszej dzisiaj wersji łacińskiej Amadeus. W dzieciństwie Mozarta rodzice używali również zdrobnień Wolferl i Wolfgangerl, o czym wiadomo z listów ojca i innych źródeł.
W styczniu 1762 r. Leopold Mozart i jego dzieci udali się w pierwszą podróż artystyczną - do Monachium. Szczegóły tego trzytygodniowego pobytu nie są znane. Następna podróż całej rodziny, rozpoczęta we wrześniu tego samego roku, wiodła przez Pasawę i Linz do Wiednia. W habsburskiej stolicy Wolfgang i Nannerl zaprezentowali się jako klawesyniści zarówno na dworze cesarskim jak i w pałacach arystokracji. W drodze powrotnej rodzina zatrzymała się na dwa tygodnie w Bratysławie i na początku stycznia 1763 r. powróciła do Salzburga.
Zachęcony sukcesem podroży do Wiednia, w czerwcu 1763 r. Leopold Mozart z żoną i obojgiem dziećmi wyruszył na znacznie dłuższe tournee. Początkowo planowano podróż do wielu miast niemieckich i do Paryża; ewentualne dalsze cele miały zależeć od sukcesu - zwłaszcza materialnego - dotychczasowym koncertów. Wolfgang i Nannerl koncertowali zatem w Monachium, Augsburgu, Schwetzingen, Moguncji, Frankfurcie n. Menem (gdzie na koncert Mozarta przyszedł młody Goethe), Koblencji i (prawdopodobnie) Akwizgranie. W październiku 1763 rodzina Mozartów przybyła do Brukseli.
W 1769 Mozart został koncertmistrzem kapeli arcybiskupiej.
W latach 1769-1773 trzykrotnie odwiedził Włochy (grudzień 1769 - marzec 1771, sierpień - grudzień 1771 i październik 1772 - marzec 1773). W czasie pierwszego pobytu poznał w Bolonii G.B. Martiniego i został przyjęty na członka sławnej Accademia Filarmonica. W czasie tej podróży po wysłuchaniu w Kaplicy Sykstyńskiej Miserere Gregorio Allegriego zapisał ten utwór z pamięci. "Miserere" można było wykonywać tylko w Kaplicy. Papież podziwiał geniusz młodego twórcy i nadał mu tytuł kawalera orderu "Złotej Ostrogi" (ze znanych kompozytorów takie odznaczenie otrzymał wcześniej Gluck).
W 1773 Mozart udał się z ojcem do Wiednia, prawdopodobnie w poszukiwaniu posady na dworze wiedeńskim. Spędził tam cztery miesiące, ale posady nie uzyskał. Tym niemniej pobyt w Wiedniu był ważny dla rozwoju jego twórczości (zaznajomił się wtedy m.in. z nowymi kwartetami Haydna). Następną podróż, trzymiesięczną, odbył na przełomie lat 1774/75 do Monachium, gdzie ukończył komponować swoją operę komiczną Rzekoma ogrodniczka i dyrygował jej prapremierą.
We wrześniu 1777 Mozart rozpoczął kolejną podróż po Europie. Ponieważ ojciec, Leopold Mozart, nie otrzymał od arcybiskupa dłuższego urlopu, Wolfgang wyruszył w towarzystwie swojej matki. Pierwszymi celami podróży były Monachium i Mannheim. Po dłuższym pobycie w Mannheimie, oboje pojechali dalej do Paryża, gdzie Mozart spędził pół roku w 1778. Pobyt w Paryżu był w sumie nieudany: Mozartowi nie udało się zdobyć uznania paryskich melomanów (chociaż wykonanie jego Symfonii "Paryskiej" KV 297 było sukcesem) ani posady we Francji. Usilnie nakłaniany przez ojca do powrotu do Salzburga, wyruszył w drogę, zatrzymując się znowu w Mannheimie i Monachium. Do Salzburga przybył wreszcie w styczniu 1779. Podczas podróży paryskiej Mozarta spotkała także tragedia osobista: w czerwcu 1778 jego matka zachorowała i zmarła 3 lipca 1778 w Paryżu.
Lata 1779 i 1780 Mozart spędził w Salzburgu. Wtedy też otrzymał zamówienie na napisanie wielkiej opery na rozpoczęcie sezonu operowego w Monachium w grudniu 1780. Operą tą był Idomeneo, król Krety ; w listopadzie 1780 Mozart udał się do Monachium, aby dokończyć pracę nad dziełem, nadzorować jego próby i dyrygować prapremierą oraz paroma następnymi przedstawieniami. Prapremiera Idomeneo została wprawdzie przesunięta z powodu żałoby po śmierci Marii Teresy 29 listopada 1780, ale w końcu odbyła się 29 stycznia 1781 roku. Na premierę przyjechał do Monachium ojciec Mozarta, a także jego siostra. Korzystając z wyjazdu swego chlebodawcy, arcybiskupa Colloredo, do Wiednia, Mozart samowolnie przedłużył swój pobyt w Monachium.
Mozart nie miał trudnego życia. Często otrzymywał wynagrodzenie za swoją pracę, a gdy już posiadał, to wszelkie sumy trwonił potem prowadząc ekstrawagancki styl życia. Świadczyło to jednak nie o jego próżności, lecz o chęci aktywnego zaistnienia w wiedeńskim świecie muzyków, co przynieść miałoby w efekcie dodatkowe dochody. Dużych wydatków przysparzała Mozartowi również jego żona Konstancja Mozart, będąc już szósty raz w ciąży, miała duże problemy ze stopami, co zmuszało ją do częstych i długich wyjazdów do uzdrowiska Baden.Jeszcze w październiku nikt nie przypuszczał, że za 2 miesiące Mozarta już nie będzie. Przez wiele lat nie wiedziano, co było przyczyną śmierci kompozytora, tradycja romantyczna zaś stworzyła wokół tego faktu wiele fantastycznych legend. Po długotrwałej analizie medycznej Antona Neumayra ustalono jednak dość szczegółowy przebieg choroby Mozarta, w którego opisie znajdują się takie objawy jak: wysoka gorączka, obfite wydzielanie potu i wysypka, stan zapalny i obrzmienie w obrębie kończyn, unieruchomienie ciała z powodu silnego bólu. Diagnoza mówi o ostrej gorączce reumatycznej z obrazem klinicznym nawrotu reumatoidalnego zapalenia stawów i jednoczesnym wystąpieniem reumatyzmu mózgowego połączonego z bardzo wysoką temperaturą i paraliżem najważniejszych ośrodków mózgu. Za bezpośrednią przyczynę śmierci uznaje się upust krwi dokonany przez medyka na dwie godziny przed śmiercią Mozarta. Zespół chorobowy wywołany był przez paciorkowce.Śmierć przerwała mu pracę nad mszą żałobną Requiem, której nie ukończył. Na prośbę Mozarta dzieło to dokończyli jego znajomi kompozytorzy, Joseph Eybler i Franz Xaver Süssmayr. Rękopis mozartowski, ostatnie nuty postawione jego ręką, przypadają na 8 takt partii wokalnych Lacrimosa.
Potocznie uważa się, że Mozart zmarł w nędzy i zapomnieniu, pochowany w grobie dla ubogich. W rzeczywistości, choć jego twórczość nie była już tak modna jak w Wiedniu, w dalszym ciągu otrzymywał jednak znaczące przychody z różnych stron Europy, szczególnie Czech, a konkretnie Pragi. Został pochowany w grobie 3. klasy, tak jak większość mieszkańców Wiednia. Pochówek tego typu warunkowały dwa zarządzenia Józefa II z lat 1784-85, które narzucały poszczególne elementy pogrzebu.
Mozart spędził ostatnie lata swojego życia w Wiedniu, gdzie do dzisiaj można zwiedzać jeden z jego apartamentów przy Domgasse 5, w pobliżu katedry Św. Szczepana. W domu tym Mozart skomponował w 1786 roku Wesele Figara. Mozart żył o połowę krócej niż Beethoven, ale był zadziwiająco płodnym kompozytorem, od wczesnego dzieciństwa do śmierci w 1791 roku.
W 1809 roku Konstancja poślubiła duńskiego dyplomatę, Georga Nikolausa von Nissena, który był miłośnikiem dzieł Mozarta i napisał pierwszą biografię kompozytora.
Na muzykę kameralną Mozarta składa się 26 kwartetów smyczkowych (wśród nich Divertimenti KV 136, 137, 138, które są raczej uwerturami we włoskim stylu) i 6 kwintetów smyczkowych. Cykl trzyczęściowych tzw. Kwartetów Mediolańskich (KV 80 i KV 155-160) jest o tyle interesujący, że utwory te mogą być uznane za prekursorskie w stosunku do późniejszych bardziej rozbudowanych kwartetów smyczkowych. Bardziej rozbudowane stylistycznie są Kwartety Wiedeńskie (KV 168-173), skomponowane w 1773 roku. Prawdopodobnie w Wiedniu Mozart słyszał kwartety Józefa Haydna i był pod ich wielkim wrażeniem. Mozart chociaż naśladował swoich kolegów artystów, ciągle nie jest w stanie osiągnąć poziomu Haydna w tym najtrudniejszym ze wszystkich gatunków muzycznych.
Mozart powrócił do kwartetu we wczesnych latach 1780. po przeniesieniu się do Wiednia i osobistym poznaniu Haydna, z którym się zaprzyjaźnił. Haydn opublikował właśnie zbiór sześciu kwartetów , które, jak się uważa, były powodem dla którego Mozart powrócił do kwartetu. Z czasem (1782-1785) Mozart ukończył sześć kwartetów (KV 387, 421, 428, 458, 464, 465). Kwartety te uważa się za najlepsze gatunkowo i często są nazywane kwartetami Haydna, któremu były dedykowane.
Ostatnie cztery kwartety, Kwartety Pruskie (KV 499, 575, 589, 590), napisane najprawdopodobniej dla króla Prus Fryderyka Wilhelma II są cenione za śpiewny charakter partii wiolonczeli (instrument, na którym grywał sam król), słodycz dźwięków i równowagę między poszczególnymi instrumentami.
Mniej liczne kwintety smyczkowe (174, 515, 516, 593, 614) na dwoje skrzypiec, dwie altówki i wiolonczelę niekiedy uznaje się za będące na jeszcze wyższym poziomie niż kwartety. Wśród nich jest Kwintet g-moll (KV 516), przez wielu uznany za najwspanialszy. Nastrój namiętności i tragedii w tym utworze przypomina Symfonię w tej samej tonacji.
Mozart napisał wiele innych utworów kameralnych na różne składy instrumentów, takich jak: sonaty i wariacje na fortepian i skrzypce; dwa duety na skrzypce i altówkę KV 423, 424; Kwintet na klarnet i smyczki A-dur (KV 581); Kwintet na fortepian i instrumenty dęte Es-dur KV 452 (o którym wypowiedział się w liście do ojca, że to najlepszy utwór, jaki dotychczas napisał); Kwartet na obój i instrumęty smyczkowe F-dur KV 370.
...
margaritta_mg