9. MADRYGŁA W TWÓRCZOŚCI KOMPOZYTORÓW RENESANSU
MADRYGAŁ, świecka forma muzyki wok. występująca głównie we Włoszech w okresie średniowiecza, renesansu i wczesnego baroku.
1)Średniow. m. był 2- lub 3-gł. utworem wok.-instr. z bogatą melizmatyką głosu górnego. O jego istocie decydowała forma poetycka składająca się z trzech zwrotek 3-wierszowych i 2-wierszowego → ritornelu. Głównymi przedstawicielami m. byli w latach 1340–65 Johannes de Florentia i Jacobus de Padua. Później m. ustąpił miejsca ballacie, tak że u F. Landina (zm. 1397) na 141 ballat spotykamy tylko 11 m. Jednocześnie zaznaczyła się tendencja do przezwyciężania budowy zwrotkowej na rzecz formy przekomponowanej. M. znikł prawie zupełnie w XV w.
2)renesans Nowa jego postać rozwinęła się z → frottoli. W drukach pojawił się dopiero ok. 1530 jako forma a cappella z różnorodnymi tekstami. Ich forma nie miała wpływu na architektonikę muz., natomiast walory wyrazowe tekstu decydowały o doborze środków muz.
Ø wczesny (1530–50),
o Przedstawicielami pierwszego okresu byli: C. Festa, Ph. Verdelot, A. Willaert, J. Arcadelt, F. Corteccia. M. dwóch pierwszych kompozytorów cechuje prosta budowa z przewagą części utrzymanych w kontrapunkcie nota contra notam.
o Willaert wzbogacił m. pod względem harmonicznym.
o Czterogłosowy
o Faktura homofoniczna
o Melodia główna w głosie najwyższym
o A capella lub z towarzyszeniem instrumentu
Ø „klasyczny” (1550–80)
o W drugim okresie formę m. uprawiali uczniowie Willaerta – N. Vicentino i C. de Rore, a ponadto: O. di Lasso, G.P. Palestrina, Ph. de Monte, J. de Wert.
o powiększenia liczby głosów do pięciu,
o wokalny, z solowa obsada głosów
o wprowadzenia chromatyki
o środków polifonii flamandzkiej.
o Wykorzystywano teksty najwybitniejszych poetów
o Hasłem dla twórców m. Stało się naśladowanie natury, które zmuszało ich do suzkania nowych rozwiazań w dizeidznie melodyki i harmoni np.bogata chromatyka
Ø późny (1580–1620)
o W trzecim okresie m. osiągnął szczyt swego rozwoju w twórczości L.Marenzia, C. Gesualda da Venosa i C. Monteverdiego.
o bogactwem środków polifon. aż do kontrapunktu podwójnego włącznie
o finezją w traktowaniu strony wyrazowej, niekiedy dążeniem do ilustracyjności (Monteverdi Madrigali guerrieri et amorosi, 1638)
o wyrafinowaną chromatyką
o harmonika oparta na chromatycznych połączeniach akordów
o Monteverdi stworzył nową formę m. z instrumentami koncertującymi (Madrigale concertato), która otworzyła drogę rozwojowi kantaty
o Madrygały koncertujące- utwory wokalno-instrumentalne, w których istniało współzawodniczenie partii zespołowych x solowymi oraz wokalnych z instrumentalnymi, przyczynił się do rozwoju form wokalno instrumentalnych jak np.kantata
o Komedia madrygałowa- powstała pod koniec XVI w, posiadała akcje dramatyczna; jej twórcami byli Orazio Veccia, Adriano Banchieri .Jedna z wstępnych form opery
margaritta_mg