Odpuszczanie jest to nagrzewanie stali zahartowanej do temperatury AC1 ( 727 st. ) wygrzaniu w tej temperaturze i ochłodzeniu do temperatury pokojowej. (Wykonuje się te operacje ze względu na to, że stal po hartowaniu jest krucha i ma naprężenia własne).
Stadia przemian podczas nagrzewania martenzytu: (Produkty przemiany martenzytycznej- austenit szczątkowy i martenzyt są nietrwałe. Powrót do stanu równowagi wymaga nagrzania martenzytu)
- 80-200 st.: wydzielanie z martenzytu nadmiaru węgla(martenzyt niskoodpuszczony)
-200-300 st.: dalsze wydzielanie węgla i zanik tetragonalności martenzytu oraz zmniejszenie naprężeń(martenzyt średnioodpusczony)
-300-400 st.: zanik przesycenia węglem martenzytu, tworzy się mieszanina ferrytu i cementytu
-400-727 st.: wzrost wydzielenia cementytu, brak austenitu szczątkowego(martenzyt wysokoodpuszczony)
Pierwiastki stabilizujące martenzyt: Cr(chrom),W(wolfram), Mo(molibden), Co(kobalt), Si(krzem)
Rodzaje odpuszczania:
-niskie (odprężające)- 150-250 st. – stosowane do narzędzi(maszyn, sprężyn). Zmniejsza naprężenia hartownicze przy zachowaniu twardości i odporności na ścieranie
-średnie – 250-500 st. – stosowane do resorów, młotów pneumatycznych. Ma na celu uzyskanie jak najwyższej granicy sprężystości i wytrzymałości. (twardość stali ulega niewielkiemu zmniejszeniu)
-wysokie – 500-727 st. – stosowane do maszyn o prostym kształcie. Optymalne uzyskanie zespołu właściwości mechanicznych(wytrzymałość, plastyczność. Stosowane gdzie wymagana jest wysoka granica plastyczności)
Wypływ temp odpuszczania na własności mechaniczne zahartowanej stali zawierającej 0,4 %C:
Reagowanie struktur utworzonych z przechłodzonego austenitu na odpuszczanie to odpuszczalność. Jest to zależność twardości od temperatury odpuszczania przy stałym czasie tej operacji. (zależy też od struktury stali po hartowaniu)
Wpływ temperatury i czasu odpuszczania na twardość stali węglowej:
M=T(C + logτ)
(T-temp odpuszczania) (τ – czas odpuszczania) (C-stała zależna od stężenia węgla):
Nomogramy umożliwiają odczytanie odpowiednich wartości twardości po odpuszczaniu w różnych warunkach. (poniższy nomogram ukazuje dodatkowo oddziaływanie stężenia węgla na twardość stali odpuszczonej i zahartowanej . Dzięki nim możemy wyznaczyć warunki odpuszczania .Przykładowo stal o stężeniu 0,7%C- punkt 1’ w celu uzyskania twardości 50HRC należy odpuszczać w temperaturze 350 st przez 2h-punkt 3’ lub 400 st przez ok 9 min-punkt 3”.Aby wyznaczyć warunki odpuszczania twardość należy sprowadzić do stężenia 0,35%C-punkt 2’.)
Nomogram uwzględniający wpływ różnych struktur po hartowaniu na twardość stali. ( Umożliwia okreslenia warunków odpuszczania w celu uzyskania wymaganej twardości lub odczytanie twardości po odpuszczeniu):
Aby dobrać stal, która po hartowaniu i odpuszczaniu wykazuje plastyczność i wytrzymałość trzeba znać zaleznośći tych właściwości w stanie zahartowanym i odpuszczonym.
(Zależność wytrzymałości i granicy plastycznośći od twardości w stanie zahartowanym i odpuszczonym):
(Zależność między twardością po hartowaniu i po odpuszczaniu dla stali konstrukcyjnych w temperaturze 500 st i 600 st w normie DIN 17201 1976):
(Zależności między wytrzymałością na rozciąganie stali konstrukcyjnych, a ich wydłużeniem i przewężeniem):
Współcześnie jednak dobór stali wyznacza komputerowy system CAMS(computer aided materials selection). Zawiera on bazy danych róznych stali i dobiera na podstawie składu chemicznego odpowiednie gatunki dla rządanych właściwości
madafak1